Fréttablaðið - 01.06.2013, Blaðsíða 28

1. júní 2013 LAUGARDAGUR| HELGIN | 28
Ólafur: „Ég var 38 ár á sjó og man ekki til að hafa lent í verulegri hættu en auðvitað eru náttúruöflin sterk. Það var oft brim við
Grindavík sem lítið bar á. Ég var
einu sinni á leið inn á eðlilegum
hraða þegar báturinn lyftist upp að
aftan og skutlaðist undan bárunni
á svakalegri ferð og það var ekki
fyrr en við vorum rétt lentir uppi í
fjöru sem báran braut loksins fram
með bátnum. Þar sluppum við með
skrekkinn.“
Þórdís: „Já, það geta komið upp
ískyggilegar aðstæður. Ég horfði
einu sinni á Tómas Þorvaldsson
GK 10 fá á sig brotsjó í snarvitlausu
veðri og hverfa í öldudali. Mér stóð
ekkert á sama. Við vorum að koma
inn til Hafnarfjarðar og fórum út
til að draga hann í land því hann
varð vélarvana. En það eru strang-
ar öryggiskröfur gerðar til sjó-
manna og það skilar sér. Sem þátt-
takanda finnst mér sjómenn ekki
lifa við háska dags daglega.“
Ólafur: „Það hafa orðið alveg
gífur legar breytingar á veiðum,
veðurspám, skipum og siglingatækj-
um frá því ég byrjaði á sjó 1955. Það
er bara eins og svart og hvítt. Þá var
ekkert annað en dýptar mælir – og
búið. Svo komu radar arnir og það
varð allt annað líf.“
Missti mann út
Ólafur. „Menn voru líka óþarflega
sókndjarfir, miðað við aðstæð-
ur. Ég held að það hafi ekki verið
vit í því stundum. Skipstjóra þótti
afleitt að vera í landi ef aðrir voru
á sjó. Þegar ég reri frá Þingeyri
var veiðisvæðið 27 mílur út af
Dýrafirði, á Barðanum. Ég man að
við vorum búnir að keyra einn og
hálfan tíma upp að landinu þegar
við fórum að stíma framhjá ensku
togurunum sem voru við 12 mílna
mörkin. Vorum bara á 50 tonna bát,
fimm saman. Það var oft barningur
á landleiðinni.“
Þórdís: „Fyrst þú segir barn-
ingur hefur ábyggilega verið snar-
vitlaust veður.“
Ólafur: „Það þýddi ekkert annað
en að vera í glugganum og fylgjast
með þegar brotin voru að koma og
slá af. Í tunglsljósi sá maður þau
hvítfyssandi í fjarska.“
„Varðstu aldrei vitni að slysi á
sjó?“
Ólafur: „Jú, ég missti einu sinni
mann. Hann tók út á útleiðinni og
hvarf í sjóinn. Það var rosalegt
áfall. Ég var lengi að ná mér eftir
það. En það tókst betur til í annað
sinn þegar einn skipverjinn fór út
með netunum og hvarf. Við héldum
að við sæjum hann ekki meira en
sonur minn, sem var stýrimaður
um borð, henti sér á eftir honum
og náði honum, við hífðum hann
inn og svo kom þyrla og sótti hann.
Þetta skeði fljótt en lánaðist. Það
var eigin lega kraftaverk.“
Síldveiðarnar skemmtilegastar
Hvað varstu gamall þegar þú byrj-
aðir á sjó, Ólafur?
Ólafur: „Ég byrjaði átján ára
á togara frá Patreksfirði sem hét
Gylfi. Við sigldum á Þýskaland.
Síðan fór ég á Þorbjörn, bát frá
mínum heimabæ, Þingeyri, og fór
aldrei á togara aftur. Svo fór ég í
sjómannaskólann, útskrifaðist 1964
og var orðinn skipstjóri 1966, það
starf entist mér út starfsævina. Var
með eigin útgerð frá 1974, fyrst frá
Grindavík, svo Hafnarfirði. Keypti
bát í Grindavík sem hét Arnfirð-
ingur. Bróðir minn var með mér í
þessu. En lánin voru óhagstæð svo
við seldum Arnfirðing og keyptum
50 tonna trébát og fórum að gera
hann út. 1988 lét ég smíða nýjan bát
í Póllandi, Sandafellið. Svo var hann
seldur 2002 og þá hættum við.“
Þórdís, smitaðist þú af pabba
þínum?
Þórdís: „Kannski er þetta í blóð-
inu. Er fædd og uppalin í sjávar-
plássinu Þingeyri og langaði allt-
af á sjó. Fór líklega fyrst 10 eða 11
ára, þá á smokkfiskveiðar í Dýra-
firði. Um nótt. Við fengum að fara
nokkrar stelpur með einum sjó-
manninum. Ég gleymi því aldrei,
það var svo gaman.
Sem sjómaður fór ég fyrst
nokkra túra 1995, þá var ég að
leysa af sem kokkur á rækju-
veiðum á Haferninum. Svo var ég
að leysa af á Sandafellinu eina ver-
tíð 1999, bróðir minn var þar skip-
stjóri. En ég byrjaði á Hrafni GK
111 árið 2000 og er búin að vera á
honum síðan. Er þar gæðastjóri.
Hrafn er frystitogari svo það er 28
til 30 daga útivera í senn. Ég vann í
fiski sem unglingur og finnst bara
gaman að vinna við sjávarútveginn.
Svo eru tekjurnar góðar.“
Ólafur: „Ég man það núna að ég
fór líka á svona smokkfiskveiðar
í Arnarfirðinum. Ég var á öllum
veiðum en mér fannst síldveiðarnar
skemmtilegastar. Það var einhver
ævintýraljómi yfir þeim. Ég var
tvö sumur í Norðursjónum og mörg
úti fyrir Aust fjörðum, við fórum
alla leið norður að Svalbarða.
Fylltum bátinn þar og vorum á
fjórða sólarhring í land. Fengum
brjálað veður og urðum að sleppa
síldinni af dekkinu til að létta bát-
inn. Tveir bátar sem voru á undan
okkur komu á hliðinni í land. Svona
var þetta.“
Þreytan hellist yfir
Þórdís: „Það er orðin allt önnur
aðstaða um borð í skipum í dag
en áður var, að minnsta kosti um
borð í frystitogurum. Í Hrafnin-
um erum við með ljósabekk, lítinn
líkamsræktarsal og sjoppu. Þar
er góður matur sem skiptir mjög
miklu máli því við erum alltaf að
hugsa um mat. Svo er annað sem
skiptir miklu máli, það er hvernig
útgerðin hugsar um sína sjómenn.
Mín reynsla af Þorbirni í Grindavík
er góð. Það er allt gert til að okkur
líði vel um borð.“
Finnst ykkur þið ekki missa af
sumrinu á sjó?
Þórdís: „Jú, en frystitogara-
sjómennskan er þannig að ég er úti
í fjórar vikur og svo fjórar í landi.
Stundum fer ég tvo túra í röð og
hef farið þrjá. Það sem mér finnst
erfiðast eru sex tíma vaktirnar, að
sofa sex tíma og vinna sex tíma í
þrjátíu sólarhringa er slítandi og
maður nær aldrei að vera úthvíld-
ur. En svo venst það. Um leið og
ég kem um borð er ég dottin inn í
rútínuna og finn ekki mikið fyrir
þreytu fyrr en túrinn er búinn.
Þegar ég stíg frá borði og kem heim
þá hellist hún yfir mig.“
Hafið þið feðgin verið til sjós
saman?
Þórdís: „Nei, bróðir minn var
með Sandafellið þegar ég var á
því. Mér fannst gaman að róa með
honum. Annar bróðir minn var eitt
ár á Hrafninum og dóttir mín fór
einn túr sem háseti. Það var gaman
líka. Ég er eina konan núna af 26
skipverjum á Hrafninum en það
hafa komið stelpur í afleysingar.
Ég byrjaði sem háseti en er núna
gæðastjóri í vinnslunni.
Framan af gátum við ekki horft á
sjónvarp, bara spólur. Nú er komið
síma- og netsamband í alla klefa.“
Ólafur: „Lengi var ekkert hægt
að hringja í land nema í gegnum
radíó. En í sjávarþorpum voru allir
með útvarp og hlustuðu á báta-
bylgjuna. Eftir hvern veðurfrétta-
tíma fóru skipstjórarnir í talstöð-
ina og lýstu stöðunni. Stundum
þegar spáð var vondu veðri og
flotinn stímdi í land þá var Ríkinu
lokað þegar þrír bátar voru komn-
ir inn.“
Auðvitað eru náttúruöflin sterk
Feðginin Ólafur Finnbogason og Þórdís Hafrún Ólafsdóttir tilheyra bæði hetjum hafsins þó að Ólafur sé hættur á sjó
fyrir nokkru og farinn að bjástra við bústað lengst inni í landi. Hann var í kaupstaðarferð nýlega og heimsótti dóttur sína.
Þar báru þau saman bækur sínar um sjómennskuna, sem heillaði þau bæði. Hann var skipstjóri. Hún er gæðastjóri.
Alls hefur hafið tekið 833 íslenska sjómenn frá árinu 1950. Fram til 1975 voru þeir 597. Flestir fórust árið 1959, 59 talsins,
en frá árinu 1997 hefur verið um eins stafs tölu að ræða á ári. Tvö ár hafa verið slysalaus frá 1950, árin 2008 og 2011.
Rúmlega 1.300 íslenskum sjómönnum hefur verið bjargað úr sjávarháska með gúmmíbjörgunarbátum frá árinu 1950.
Hér er getið nokkurra atriða sem hafa haft veruleg áhrif í fækkun sjóslysa.
Gunnþóra
Gunnarsdóttir
gun@frettabladid.is
TILDRÖG OG SAGA SLYSAVARNA Á SJÓ
Þyrlusveitin eflist
þegar TF-SIF, þyrla
Landhelgisgæslunnar
kemur til landsins.
Björgunar-
búningar voru
lögleiddir.
1950 1957 1960 1968 1985 1986 1989 1994
Gúmmíbjörgunarbátarnir
komu fyrst til sögunnar
og tveimur árum síðar
björguðust fyrstu sex
sjómennirnir í gúmmíbát.
Gúmmíbjörgunar-
bátarnir urðu skyldu-
búnaður um borð í
íslenskum skipum.
Þyrlur koma til
sögunnar á Íslandi
sem björgunartæki.
Tilkynningarskylda íslenskra
skipa sett á laggirnar.
Skipverjar þurftu að gera grein
fyrir staðsetningu skipa sinna
á vissum tímum. 1994 tekur
sjálfvirkur sendibúnaður við
því hlutverki.
Slysavarnaskóli
sjómanna var settur á
fót. Síðan hafa 38.000
manns sótt námskeið
við skólann.
Farsímakerfið
tekið í notkun og
skip fóru að geta
hringt í land.
Reglugerð skyldar
sjómenn til að sækja
öryggisfræðslu.
FEÐGIN Þórdís og Ólafur hafa verið á sjó hvort á sínum tíma og hafa upplifað ólíka hluti en eiga áhugann á sjónum sameiginlegan.
Ég vann í fiski
sem unglingur og finnst
bara gaman að vinna við
sjávarútveginn.
Þórdís Hafrún Ólafsdóttir
FR
ÉT
TA
BL
AÐ
IÐ
/V
AL
LI