Fréttablaðið - 17.08.2013, Blaðsíða 32

17. ágúst 2013 LAUGARDAGUR| HELGIN | 32
Verslanir sem selja notaðan fatnað á Íslandi hafa aldrei verið fleiri. Á Laugavegin-um eru að minnsta kosti sjö verslanir sem selja notuð föt. Þekktasta verslunin í miðbæ
Reykjavíkur er Spúútnik, en hún hefur
verið starfandi á þriðja áratug. Eig-
andi verslunarinnar, Þuríður Hauks-
dóttir, opnaði aðra verslun, Nostalgíu,
fyrir nokkrum árum. Einnig er nýleg
verslun á Laugaveginum sem heitir
Kassetta og verslunin Hakunamatata
er í samstarfi við barnastarf ABC.
Rauði krossinn er með tvær verslanir
á Laugaveginum og önnur þeirra tekur
sérstaklega mið af tískunni, en versl-
unin við Hlemm selur meðal annars
notuð barnaföt. Verslunin AFTUR er
með öðru sniði en aðrar verslanir sem
selja notaðan fatnað því þar eru fötin
endurhönnuð og seld sem hátískuvara.
Í nýlegum fréttum af atburðum í
Bangladess hefur fólk fengið að sjá og
heyra hvernig offramleiðsla á fatnaði
hefur áhrif á líf og heilsu fólks í þriðja
heiminum. Fataframleiðendur reyna að
koma til móts við tískuhúsin á Vestur-
löndum með sífellt ódýrari vörum. Í
því felst að lágmarka laun og aðbúnað
fólks sem vinnur við textíliðnaðinn. En
áður en offramleiðsla hóf að skila ódýr-
um fatnaði á almennan markað var
endurnýting hluti af daglegu lífi fólks.
Fataplöggin gengu á milli systkina og
kynslóða og voru þannig endurnotuð.
Textíll var líka endurunninn þegar
kjólar voru saumaðir úr gardínum eða
upp úr öðrum kjólum. Offramleiðslan
lækkaði vöruverð töluvert og dró mjög
úr nauðsyn endurnýtingar. Það skap-
aði hins vegar um leið mikinn úrgang.
Offramleiðslan hefur eflaust verið
fagnaðarefni fyrir marga enda hefur
endurnýting innan heimilisins oft
verið túlkuð sem fátæktarmerki. Til að
mynda kemur fram í viðtali við Þuríði
Hauksdóttur í DV árið 2002 hvaða við-
horf ríktu hér áður fyrr í garð þess að
unglingar keyptu notaðan fatnað. Þá
skiluðu foreldrar oft fatnaði sem ung-
lingar höfðu keypt í Spúútnik því þeir
vildu frekar að þau keyptu nýjar en
notaðar flíkur, segir Þuríður.
Hinn einstaki fatastíll samtímans
Hvaða ástæður liggja að baki þess að
notaður fatnaður í dag er hluti af tísku-
straumum samtímans? Þær rannsóknir
sem fengist hafa við að skoða breyt-
ingar á neyslumynstri hópa benda til
að það sé meðal annars vegna hnatt-
væðingar.
Ástæðurnar sem liggja að baki má
meðal annars rekja til þess að ein-
staklingum fannst hætta stafa af því
að fjöldaframleiddur tískufatnaður
eyddi út persónueinkennum. Flóa-
markaðir og verslanir sem selja notuð
föt eru í því hlutverki að veita tísku-
neytendum einstakan fatnað sem erf-
itt er að herma eftir. Millistéttin notar
sérstaklega notuð föt til að aðgreina
sig með sýnilegum hætti og blandar
gjarnan saman hátískuvörum og not-
uðum fötum. Á þann hátt sýnir fólk
fram á að það hafi smekk og þekk-
ingu til að móta sinn eigin stíl, eins
og fyrir sætan Kate Moss sem birtist
reglulega á forsíðum tískutímarita.
Hippar, pönkarar og pólitísk yfirlýsing
Þeir neytendur sem versla með tilliti
til tískunnar á flóamörkuðum þurfa
að búa yfir tískulæsi til að vita hvað
er verðmætt og viðeigandi fyrir tísku
samtímans. Fatnaður sem seldur er í
Spúútnik er aftur á móti valinn sér-
staklega með hliðsjón af því sem er í
gangi í tískuheiminum hverju sinni.
Því þurfa viðskiptavinir Spúútniks
ekki að búa yfir sérstöku tískulæsi.
Tískufatnaður gegnir því þýðing-
armikla hlutverki í sköpun sjálfs-
ins og fötin lifa og deyja fyrir til-
stilli viðhorfa. Því er gildi einnar og
sömu skyrtunnar til að
mynda ólíkt eftir því hvort
Spúútnik-týpa skartar henni
úti á lífinu eða fátækur maður
í Malaví fer í hana eftir fataút-
hlutun hjálparsamtaka. Neysla
á notuðum fatnaði tekur því mið
af þeim tískusjónarmiðum að móta
sér sérstakan einstaklingsmiðaðan
stíl, ólíkt því sem var á hippatímanum
en þá var það pólitísk yfirlýsing að
klæðast notuðum fötum í andstöðu
við neyslusamfélagið.
Valdalitlir hópar hafa oft tjáð
andóf sitt gegn neyslusamfélag-
inu með klæðaburði. Pönkar-
arnir eru nærtækasta dæmið
en þeir sköpuðu sinn eigin fata-
stíl og höfnuðu þannig ríkjandi
tísku. Tíska og fatastíll taka því
mið af stöðugum breytingum
sem eiga sér stað í samfélög-
um heimsins. Hugsanlega
geta því fréttir af atburðum
eins og áttu sér stað í Bangla-
dess haft áhrif til lengri tíma
litið og komið af stað andófi.
Það gæti falist í því að neyt-
endur kaupi einungis notaðan
fatnað, eða í það minnsta snið-
ganga verslanir sem hirða ekki
um mannréttindi.
Er tískan pólitísk?
Neysla á notuðum fatnaði helst í hendur við umbrotatíma þegar stríð geisa og
samfélög riða til falls. Nú leitar fólk að fötum á flóamörkuðum og í tískuversl-
unum til að byggja sjálfsímynd sem áður mótaðist einkum af stétt og stöðu.
➜ Svala Björgvinsdóttir
var valin best klædda
kona Íslands í Frétta-
blaðinu um síðustu ára-
mót en hún hefur verið
hugmyndarík við að
endurnýta flíkur.
Gunný Ísis Magnúsdóttir
Höfundur er mastersnemi í þjóðfræði
við Háskóla Íslands.
½%
af hverju tonni af
notuðum fötum
sem fer í gegnum
fataflokkunar-
stöðvar fer í tísku-
verslanir sem selja
notaðan fatnað.
➜ Hippatíminn
Hippamenningin endurvakti
jaðarmenningu eftirstríðsáranna.
➜ Sovétríkin
Þegar Sovétríkin liðuðust í
sundur opnuðust öll landamæri
í austur og á sama tíma jókst
viðskiptafrelsi í þriðja heiminum
og viðskipti með notaðan fatnað
í heiminum margfölduðust.
➜ Hnattvæðingin
Hnattvæðingin hafði þau áhrif
að einstaklingar og hópar leituðu
í flóamarkaði og verslanir sem
selja notuð föt. Ástæðan er talin
vera sú að þar var hægt að finna
fatnað sem var ólíkur þeim sem
er til sölu í stóru verslunarkeðj-
unum.
➜ Samtíminn
Tískuhúsin H&M og Topshop
leitast nú við að sækja sér hug-
myndir fyrir framleiðslu sína í
sköpunarkraft grasrótarinnar sem
er stöðugt að búa til nýjar hug-
myndir með notaðan fatnað.
➜ Síðari
heims styrjöldin
Eftir síðari heimsstyrjöld jókst
sala á notuðum fötum annars
vegar vegna offramleiðslu á
fatnaði hermanna. Unglinga- og
jaðarmenning á þeim tíma hafði
mótandi áhrif á þá þróun sem
síðar varð í tísku á notuðum
fötum.
FATA-
IÐNAÐUR
VERSLANIR NEYTANDINN RAUÐI
KROSSINN
FATAFLOKKUNARSTÖÐVAR
Í HOLLANDI OG ÞÝSKALANDI
HVAR ENDA FÖTIN?
500 TONN
af fatnaði renna til Rauða krossins á
Íslandi á ári. Mestur hluti þess fatn-
aðar sem Rauði krossinn safnar fer
úr landi til fataflokkunarstöðva sem
sérhæfa sig í flokkun og endurvinnslu
fatnaðar og ágóðinn af sölunni er
notaður í alþjóðlegt hjálparstarf.
ÚTHLUTUN
Rauði krossinn er með út-
hlutun til fátækra einu sinni
í viku hér á landi og selur
líka hluta fatnaðarins
í Rauða kross-búð-
irnar innanlands.
AF FATNAÐINUM
FER Í LANDFYLLINGAR
15%
85%
Í VERSLANIR
SEM SELJA NOTUÐ FÖT
AF FATNAÐINUM FER
Í ÝMSAN IÐNAÐ
TIL DÆMIS BÍLAIÐNAÐ
TIL ÞRIÐJA
HEIMSINS
Í gegnum tíðina
Getum bætt við nemendum á
heilbrigðisritarabraut lyfja-
tæknabraut og læknaritarabraut
Nokkur pláss eru laus fyrir nemendur á heilbrigðisritara-,
lyfjatækna- og læknaritarabraut á haustönn 2013.
Einnig verður boðið upp á nám í lyfjatækni með starfi,
ef þátttaka verður næg.
Nánari upplýsingar veita:
Bryndís Þóra Þórsdóttir kennslustjóri lyfjatæknabrautar,
netfang: binna@fa.is og Kristrún Sigurðardóttir kennslustjóri
heilbrigðisritara- og læknaritarabrauta, netfang: run@fa.is