Fréttablaðið - 01.11.2013, Page 24

1. nóvember 2013 FÖSTUDAGUR| SKOÐUN | 24
Í síðustu viku var að
venju haldið upp á
kvennafrídaginn 24.
október með fundum og
afhendingu styrkja. Í
þessari viku er boðað til
jafnréttisþings í Reykja-
vík sem er öllum opið. Á
fyrsta kvennafrídeginum
árið 1975 var bent á hve
lítils vinna kvenna væri
metin sem sýndi sig í
lægri launum fyrir sömu
störf og karlar unnu,
láglaunastörfum, skorti
á félagslegri þjónustu og
ýmsu fleiru. Nú 38 árum
síðar glímum við enn við launa-
misréttið og láglaunastörfin
sem og ýmis mál sem ekki voru
komin á dagskrá fyrir alvöru á
kvennaárinu 1975.
Þar má nefna efnahagsleg
völd kvenna og áhrif í atvinnu-
lífinu sem enn eru áberandi
minni en áhrif karla, kynbundið
ofbeldi og hlut kvenna sem kjör-
inna fulltrúa á Alþingi og í sveit-
arstjórnum, að ekki sé minnst
á hefðbundnar staðalmyndir
kynjanna sem hamra á eldgöml-
um og oft niðurlægjandi gildum
sem birtast okkur nánast dag
hvern í ummælum, auglýsing-
um, kvikmyndum og klámefni.
Við stígum ekki bara skref fram
heldur líka aftur á bak og það er
margt sem þarf að ræða.
Konum fækkaði í ríkisstjórn
og á þingi eftir síðustu alþingis-
kosningar. Eftir rúmlega hálft
ár göngum við til sveitarstjórn-
arkosninga og það verður spenn-
andi að sjá hvað þá gerist. Í
kosningunum árið 2010 fjölg-
aði konum í sveitarstjórnum og
urðu þær 40% kjörinna full-
trúa. Það kjörtímabil sem nú er
að enda hefur verið gríðarlega
erfitt. Mjög mörg sveitarfélög
hafa glímt við mikla fjárhags-
lega erfiðleika í kjölfar hruns-
ins, minni tekjur, mikið álag á
félagsþjónustu og sívaxandi fjár-
hagsaðstoð við þá sem höllum
standa fæti. Álagið hefur verið
mikið á sveitarstjórnarfólk í
glímunni við efnahagsástandið
og því verður mjög fróðlegt að
sjá hverjir munu halda áfram og
hverjir hætta.
Reynsla glatast
Sannleikurinn er sá að kjör
flestra sveitarstjórnarmanna
eru óviðunandi og taka ekk-
ert mið af því álagi sem fylgir
störfunum. Seta í sveitarstjórn
er yfirleitt aukastarf eða hluta-
starf með annarri vinnu, launin
lág og mikið um fundi utan hefð-
bundins vinnutíma. Það er því
þrautin þyngri að samræma fjöl-
skyldulíf, atvinnu og þátttöku
í stjórnmálum. Þar sem konur
bera enn almennt meiri ábyrgð
á heimili og börnum en karlar
reynist stjórnmálaþátttaka þeim
oft þung í skauti. Þar af leiðandi
hefur endurnýjunin í sveitar-
stjórnunum verið óeðlilega mikil
með þeim afleiðingum að þekk-
ing og reynsla glatast. Þessu
þarf að breyta og gera störf í
sveitarstjórnum eftirsóknarverð
og auðsótt þannig að gott fólk,
bæði konur og karlar, gefi kost
á sér og geti sinnt þeim störfum
með sóma.
Störfin og kjörin innan sveit-
arstjórna eru eitt, að ná kjöri
er annað. Ein helsta skýring-
in á þeim mun sem enn er að
finna á tölu karla og kvenna í
sveitarstjórnum er sú staðreynd
að karlar verma mun oftar en
konur efsta sæti viðkomandi
lista. Mjög víða fá framboðs-
listar aðeins einn fulltrúa og það
er þá karl. Stjórnmálaflokkar og
framboð af ýmsu tagi verða að
bregðast við og setja sér reglur
eða viðmið til að tryggja sem
allra mest jafnrétti kynjanna.
Það má gera með fléttulistum,
kvótum og skiptum milli kjör-
tímabila þannig að konur og
karlar skiptist á um að leiða
lista.
Rannsóknir og reynslan hafa
leitt í ljós að það skiptir máli
að bæði konur og karlar komi
að stjórn sveitarfélaga og það
er ekkert annað en eðlilegt og
lýðræðislegt. Áhugamál og
áherslur kynjanna eru oft mis-
munandi og það skiptir máli að
alls konar reynsla, þekking og
skoðanir komi við sögu þegar
stefna er mótuð og ákvarðanir
teknar. Mestu skiptir þó að fólk
sem hefur raunverulegan áhuga
á stöðu kynjanna og aðgerðum
til að jafna hana og bæta bjóði
sig fram og nái kjöri. Kynjajafn-
rétti er mannréttindamál og ein
af grunnforsendum þess að sam-
félag okkar þróist áfram í átt
til aukins lýðræðis, almennrar
þátttöku við mótun samfélags-
ins, sjálfbærni og verndunar
móður jarðar. Sjáumst á jafn-
réttisþingi.
Kynjajafnréttið og
sveitarstjórnirnar Síðasta ríkisstjórn glímdi við mikla erfiðleika en hún
fékk líka betra tækifæri
til þess en nokkur önnur
ríkis stjórn að umbylta
valdakerfi fámennrar
yfirstéttar og að jafna
byrðarnar á þegna lands-
ins með sanngjörnum og
réttlátum hætti. Vinstri
grænir komust í lykilað-
stöðu þar sem ráðherrar
flokksins fóru með sjávar-
útvegsmál og fjármálaráðuneyt-
ið. Þótt margt hafi ágætlega verið
gert skorti mikið á stefnufestu
forystumanna flokksins. Formað-
ur Vinstri grænna kveinkar sér
undan gagnrýni, en verkin sýna
merkin.
Vinstri grænir og Samfylking-
in fengu skýrt umboð í þingkosn-
ingunum 2009. Stefna flokkanna
í sjávarútvegsmálum var sam-
hljóða í öllum meginatriðum. Þeir
ætluðu að innkalla veiðiheimild-
irnar og endurúthluta þeim eftir
almennum reglum þar sem jafn-
ræðis væri gætt. Kjósendur studdu
þessi áform heilshugar þá
og ítrekuðu síðar með því
að samþykkja í þjóðar-
atkvæðagreiðslu að leyfi
til þess að nýta fiskimiðin
skyldu verða veitt á jafn-
ræðisgrundvelli til hóflegs
tíma og gegn fullu gjaldi.
Siðfræðistofnun Háskóla
Íslands og Stofnun Vil-
hjálms Stefánssonar vör-
uðu við því í erindum til
Alþingis að festa kvóta-
kerfið með óbreyttu úthlutunar-
kerfi enn frekar í sessi. Bentu for-
svarsmenn stofnananna á að kerfi
framseljanlegra fiskveiðiheimilda
hefðu það gjarnan í för með sér að
þær söfnuðust á fárra hendur og að
með þeim verðmætu forréttindum
sem felast í umráðarétti fiskstofn-
anna væru lagðar línur varðandi
auð, völd, áhrif og ítök einstak-
linga og þjóðfélagshópa.
Forysta Vinstri grænna komst í
valdastólana og hafði allt með sér.
Það var hægara sagt en gert að láta
sér mistakast. En það gerðist samt.
Katrín Jakobsdóttir og félagar
hennar afneituðu eigin stefnu
og vísuðu á bug úrslitum þjóðar-
atkvæðagreiðslunnar. Forystan sló
skjaldborg um sama spillta úthlut-
unarkerfið. Kjarkinn brast til þess
að sækja í metgróðann í sjávarút-
veginum fjárhæðirnar sem þurfti
til að verja velferðarkerfið alvarleg-
um áföllum. Hækkun veiðigjaldsins
á lokasprettinum eru spor í rétta átt
en aðeins smámunir af metgróðan-
um frá 2008. Réttlát tekjuskipting
er enn víðs fjarri. Það er einsdæmi
að róttækur vinstri flokkur sem
tekst á við valdaöfl þjóðfélagsins
samsami sig þeim þegar á reynir
og gefi almenningi langt nef. For-
maður Vinstri grænna þarf að gefa
skýringar á því.
Verkin sýna merkin, Katrín
Afskiptaleysi er alveg
jafn afdráttarlaus stefna
og aðgerðir. Afskipta-
leysi ríkis stjórnarinnar
í málefnum leigjenda er
til dæmis mjög meðvit-
uð ákvörðun. Í fjárlögum
er ekki að sjá þess stað
að boðað hafi verið til
aðgerða á leigumarkaði. Á
sama tíma hafa bæjaryfir-
völd í Kópavogi ákveðið
fyrir fyrri umræðu fjár-
hagsáætlunar að gera held-
ur ekkert í málefnum leigjenda á
meðan Reykjavíkurborg hefur lagt
fram áætlanir um fjölgun leigu-
íbúða um 3.000.
Frjáls markaður býr til vandann
Samfylkingin í Kópavogi hefur
borið upp tillögur þess efnis að 250
milljónir verði notaðar til þess að
reisa fjölbýlishús í samstarfi við
leigufélög þar sem í væru íbúðir á
almennum markaði og félagsleg-
um. Þessi tillaga var felld í bæjar-
ráði um miðjan október en atkvæði
verða greidd um þá tillögu á fyrsta
bæjarstjórnarfundi í nóvember.
Þótt smíði þess mannvirkis myndi
aldrei leysa þann mikla vanda sem
hefur blasað við um nokkur miss-
eri þá væri bæjarfélagið að leggja
sitt lóð á vogarskálarnar til að
fækka þeim sem þurfa að treysta
á sína nánustu með húsaskjól.
Að fella slíkar tillögur og lýsa
þannig yfir áhuga- og afskipta-
leysi í málefnum leigjenda er graf-
alvarlegt. Leiguverð hefur
hækkað gríðarlega að und-
anförnu, eða um 10% á
árinu samkvæmt nýjustu
tölum Hagstofunnar.
Réttindi og skyldur
leigjenda eru alls ekki
tryggð og framboð á
frjálsum markaði á verði
sem endurspeglar veru-
leikann ekki neitt. Trygg-
ing leigjenda fyrir því að
vera ekki sagt upp með
stuttum fyrirvara er held-
ur engin. Þá verður ríkið einfald-
lega, í nánu samstarfi við stærstu
sveitarfélögin, að bregðast við.
Sem betur fer hefur Reykjavíkur-
borg gert það með metnaðarfullum
áætlunum um leiguíbúðamarkað-
inn á næstu árum. Það á eftir að
skipta miklu máli.
Hækkanir meiri en í Bretlandi
Það sem er svo móðgandi við
afskiptaleysið sem ég ræddi í upp-
hafi greinarinnar er að bæði ríkis-
stjórn og meirihlutinn í Kópavogi
eru að segja að þeim sé sama um
þann fjölda íbúa sem þarfnast
húsaskjóls eða þau líta ekki á það
sem sitt hlutverk að gera viðfangs-
efni þeirra að sínum. Það má líka
orða þetta svona. Við ætlum ekk-
ert að aðhafast á leigumarkaðnum
vegna þess að málið er ekki nógu
merkilegt.
Í Bretlandi hefur verð á leigu-
íbúðum hækkað um 9,3% á árinu.
Blöðin linna ekki látum yfir að
þvílíkt aðgerðarleysi einkenni
stjórnina í Downing Street enda
er stöðugleiki eitthvað sem ríkis-
stjórnir allra landa verða að leit-
ast við að tryggja. Þessi gríðarlega
hækkun á leigumarkaði er við-
fangsefni stjórnvalda og sveitar-
félaga, hvort sem um ræðir Ísland,
Bretland, Kópavog eða Liverpool.
Meðvitað afskiptaleysi
Samkvæmt könnun BSRB um
miðjan septembermánuð geta
nú um 20% íbúa sem eiga íbúð-
ir hugsað sér að færa sig yfir á
leigumarkaðinn – verði búseta
þeirra tryggð. Ég væri, til til-
breytingar, alveg til í að sjá meiri-
hlutann í Kópavogi reyna að horfa
til framtíðar og bregðast við yfir-
vofandi fjölgun á leigumarkaði.
Nú þegar er þörfin mikil og mun
án efa aukast til muna. Afskipta-
leysi er einbeitt pólitísk stefna sem
endurspeglar viðhorf Sjálfstæðis-
flokks, Framsóknarflokks og Y-
lista Kópavogsbúa. Hversu lengi
þurfa leigjendur og aðstandendur
þeirra að bíða eftir þessum stjórn-
málaflokkum algers stefnuleysis?
Afskiptaleysi er
einbeitt pólitísk stefna
➜ Afskiptaleysi ríkis-
stjórnarinnar í málefnum
leigjenda er til dæmis mjög
meðvituð ákvörðun. Í fjár-
lögum er ekki að sjá þess
stað að boðað hafi verið til
aðgerða á leigumarkaði.
➜ Ein helsta skýr-
ingin á þeim mun
sem enn er að fi nna á
tölu karla og kvenna í
sveitarstjórnum er sú
staðreynd að karlar
verma mun oftar en
konur efsta sæti við-
komandi lista. Mjög
víða fá framboðslistar
aðeins einn fulltrúa
og það er þá karl.
STJÓRNMÁL
Kristinn H.
Gunnarsson
fv. alþingismaður
➜ Katrín Jakobsdóttir og
félagar hennar afneituðu
eigin stefnu og vísuðu á bug
úrslitum þjóðaratkvæða-
greiðslunnar. Forystan sló
skjaldborg um sama spillta
úthlutunarkerfi ð.
JAFNRÉTTI
Kristín
Ástgeirsdóttir
jafnréttisstýra
HÚSNÆÐI
Pétur Ólafsson
bæjarfulltrúi
Samfylkingarinnar í
Kópavogi
• •
OKKAR
LOFORÐ:
Lífrænt og
náttúrulegt
Engin
óæskileg
aukefni
Persónuleg
þjónusta
Veldu gæði fyrir þig og þína
HEILSUSPRENGJA
Allt Rapunzel með 20% afslætti
Rapunzel framleiðir hágæða lífrænt vottaðar
vörur með ást og umhyggju að leiðarljósi
Yfir 200 tegundir!