Fréttablaðið - 04.12.2013, Blaðsíða 27

7MIÐVIKUDAGUR 4. DESEMBER 2013
Samband íslenskra samvinnu-
félaga (SÍS) var stofnað 20.
febrúar 1902 og rætur þess
lágu í starfsemi kaupfélaga á
Norðurlandi. SÍS átti upphaf-
lega að vera samræmingaraðili
íslenskra samvinnufélaga og
varð seinna samvinnuvettvang-
ur þeirra í út- og innflutningi.
„Samvinnuhreyfingin öll og
Sambandið lentu í miklum erf-
iðleikum á sjö-
unda áratug
síðustu aldar,
eins og annar
atvinnurekst-
ur á Íslandi,“
segir Jón Sig-
urðsson, fyrr-
verandi ráð-
herra og rektor
Samvinnuskól-
ans á Bifröst.
„Þegar komið var fram á ní-
unda áratuginn var útflutning-
ur á sjávarafurðum meginund-
irstaðan í rekstri Sambandsins.
Það var einnig með víðtæka
iðnaðarframleiðslu á Akur-
eyri, verslunardeild sem var að
miklu ráðandi í smásöluverslun
kaupfélaganna, skipadeild og
búvörudeild sem annaðist um
afurðir sláturhúsa og mjólkur-
samlaga,“ segir Jón og bætir
því við að SÍS hafi einnig rekið
fræðsludeild, Samvinnuskólann
á Bifröst.
Þegar tal berst að endalokum
SÍS-veldisins, og þeirri stað-
reynd að Sambandið hvarf með
öllu úr íslensku viðskipta- og
atvinnulífi, bendir Jón á að á
gullaldarárum þess voru kaup-
félög í öllum héruðum landsins
og einnig í þéttbýlinu.
„Á níunda áratugnum fóru
þjónustu- og atvinnusvæðin í
landinu að breytast með nýjum
og betri samgöngum og önnur
atriði eins og langvarandi verð-
bólga gerðu rekstur SÍS erf-
iðan. Afleiðingin varð sú að
grundvöllurinn fór að skríða
undan rekstri kaupfélaganna
og Sambandsins.“
Jón segir ekki rétt að tala um
„hrun SÍS“ þar sem fyrirtæk-
ið hafi aldrei orðið gjaldþrota
heldur einungis hætt rekstri.
„Þegar þarna fór að halla
undan fæti þá var farið yfir
málin í Landsbankanum, sem
var viðskiptabanki SÍS, og
Sverrir Hermannsson, þáver-
andi bankastjóri, sá þá að ris-
inn stóð á brauðfótum. Sverr-
ir komst að þeirri niðurstöðu
að bankinn ætti ekki að beita
sér fyrir uppgjöri sambandsins
heldur aðstoða við að skipta því
upp í margar rekstrareiningar.
Það var vegna þess að bankinn
hefði tapað meiru á því ef SÍS
hefði farið í þrot. SÍS og Lands-
bankinn voru á þessum tíma
ein af stærstu fyrirtækjum
landsins og ef verr hefði farið
hefði það einnig komið niður á
lánshæfi íslenska ríkisins.“
Jón bendir á að nokkur kaup-
félög séu enn atkvæðamikil í
íslenskri verslun. Hann nefn-
ir sem dæmi að Kaupfélag
Suðurnesja á, ásamt Kaup-
félagi Borgfirðinga, meiri-
hluta í Samkaupum, sem rekur
fjölda verslana, bæði á höfuð-
borgarsvæðinu og á lands-
byggðinni.
„Kaupfélag Fáskrúðsfirðinga
lifir fyrst og fremst því það
er útgerðar- og fiskvinnslu-
fyrirtæki. Kaupfélag Stranda-
manna í Steingrímsfirði, Kaup-
félag Vestur-Húnvetninga og
sölufélag Austur-Húnvetninga
eru einnig enn í rekstri. Kaup-
félag Skagfirðinga lifir enn og
er mjög sterkt, en það er fyrst
og fremst útgerðarfyrirtæki
með fisk og mjög stórt mjólk-
ursamlag.“
Saga Sambands íslenskra samvinnufélaga er löng, en stofnfundur var haldinn snemma árs 1902:
Stóð á endanum á brauðfótum
JÓN
SIGURÐSSON
FUNDAÐ Á BIFRÖST Aðalfundir SÍS voru oftast haldnir í Samvinnuskólanum á
Bifröst. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA.
DESEMBER 1967
Kaupfélag
Hafnfirðinga
opnaði
matvöruverslun
í Garðabæ.
Fyrir miðju sést
bifreið sem
innréttuð var
sem verslun,
en Kaupfélag
Hafnfirðinga var
með þrjá slíka
kjörbúðarvagna
til að þjónusta
Garðbæinga.
enn stofnfé. Þessar peningalegu
eignir og eignir í fyrirtækjum
gætu mögulega orðið forsendur
fyrir frekari starfsemi SÍS.“
Spurður hvernig hann sjái
framtíð SÍS fyrir sér segir
Hannes hana óljósa.
„Það hefur verið rætt um
hugsanlegt samstarf samvinnu-
félaga á breiðari grundvelli en
bara innan SÍS. Það er fullt af
gömlum samvinnufélögum sem
hafa enga starfsemi, eins og
þessi gömlu kaupfélög sem eru
enn með félagsmenn, sem halda
reglulega aðalfundi en hafa
litla fjármuni. Samt sem áður
er áhugi hjá þessum félögum að
koma einhverju í gang aftur,“
segir Hannes.
Vilja endurvekja gömul kynni
Sambandið stóð á sínum tíma
fyrir miklum útflutningi á sjáv-
ar- og landbúnaðarafurðum og
iðnaðarvörum, svo fátt eitt sé
nefnt. Þá átti SÍS í talsverðum
samskiptum við erlenda aðila.
Hannes segir SÍS hafa áhuga á
að koma aftur á samskiptum við
suma þessara aðila.
„Það er heilmikil starfsemi
samvinnufélaga og samstarf út
um allan heim. Á ráðstefnunni
í Manchester voru til að mynda
tólf þúsund manns samankom-
in frá 88 löndum. Þetta tekur
allt saman tíma og við erum
að vonast til þess að menn geti
fljótlega farið að meta stöð-
una upp á nýtt og hvaða verk-
efni séu í framtíðinni fyrir fé-
lagið. Það virðist vera vilji til að
halda þessu áfram, en það verð-
ur aldrei gert í sama formi og
SÍS var rekið.“
Hannes er einnig stjórnarfor-
maður KEA, Kaupfélags Eyfirð-
inga, og þar á bæ eru menn einn-
ig að horfa til breyttra áherslna.
Um aldamótin var ákveðið að
breyta KEA í fjárfestingar-
félag, sem er í dag með eigið
fé upp á tæpa fimm milljarða
króna. KEA á á þriðja tug fé-
laga og má þar nefna Sparisjóð
Höfðhverfinga á Grenivík, Slipp-
inn, Norlandair og Ferro-Zink.
Félögin eru flest innan félags-
svæðis KEA, sem nær frá Siglu-
firði að Bakkafirði, og hjá þeim
starfa samtals á sjöunda hundr-
að manns.
„Við höfum áætlanir um að
sækja inn á neytendasviðið og
við erum að leita okkur að verk-
efnum. Við ætlum jafnvel að
opna verslanir og vera á neyt-
endamarkaði þar sem félags-
menn geta komið og átt viðskipti
við sitt félag, en í KEA eru um
tuttugu þúsund félagsmenn. Við
komum víða við í íslensku samfé-
lagi þó við séum ekki eins áber-
andi í augnablikinu og áður,”
segir Hannes.
Brimborg Reykjavík: Bíldshöfða 6, sími 515 7000 I Brimborg Akureyri: Tryggvabraut 5, sími 515 7050 I volvo.is
Volvo XC60 AWD, D4 dísil, 20 ventlar, 5 strokkar, 181 hö, tog 420 Nm, sjálfskiptur. Eldsneytisnotkun í blönduðum akstri 6,4 l/100 km. CO2 169 g/km.
Brimborg og Volvo áskilja sér rétt til að breyta verði og búnaði án fyrirvara. Útbúnaður getur verið frábrugðinn mynd í auglýsingu.
komdu og skoðaðu nýjan volvo xc60 í brimborg í dag. opið virka daga kl. 9-17 og laugardaga kl. 12-16.
Njóttu ferðarinnar til botns í einstakri hönnun og skandinavískum lúxus. Margverðlaunaða öryggiskerfið Borgaröryggi
er staðalbúnaður í Volvo XC60. DSTC stöðugleikastýrikerfið leiðréttir mistök í akstri og CTC beygjuspólvörnin gerir þér
kleift að taka beygjur á meiri hraða, með aukinni mýkt og öruggar en áður. Veghæðin er heilir 23 cm undir lægsta punkt.