Fréttablaðið - 15.03.2014, Blaðsíða 20

15. mars 2014 LAUGARDAGUR| SKOÐUN | 20
Þegar fólki er gert að velja
milli valkosta undir hótun-
um um valdbeitingu er það
ekki val.
Á morgun, sunnudag,
standa íbúar Krímskaga
frammi fyrir ómögulegu
vali: að kjósa að verða
þegnar Rússlands, eða
að kjósa sjálfstæði – með
enga tryggingu fyrir því
að rússnesk stjórnvöld
muni virða fullveldi sjálf-
stæðs Krímskaga frekar
en þau hafa virt landamæri sjálf-
stæðrar Úkraínu.
Það er séð til þess að líkurnar
séu yfirgnæfandi á að niðurstað-
an verði Rússlandi í hag – eins
og þegar kastað er upp peningi,
og valkostirnir eru: Framhliðin:
Rússland vinnur. Bakhliðin: Krím
tapar.
Atkvæðagreiðslan er – hver sem
úrslit hennar verða – bæði ólögleg
í skilningi alþjóðalaga og skýlaust
brot á stjórnarskrá Úkraínu. Um
það leikur enginn vafi. Atkvæða-
greiðslan verður ólögmæt. Hvern-
ig gætu kosningar sem haldnar eru
í skugga þungvopnaðra rússneskra
hermanna, í héraði sem sætir her-
námi, verið nokkuð annað?
Spurningar af þessu tagi á að
útkljá í frjálsum og sanngjörnum
þjóðaratkvæðagreiðslum
– eins og við munum sjá
dæmi um í Skotlandi
seinna á þessu ári. En
atkvæðagreiðslan á Krím
á morgun verður allt
annað en frjáls og sann-
gjörn.
Á síðustu tveimur ára-
tugum höfum við lagt
okkur fram um að yfir-
vinna spennu og van-
traust kaldastríðsáranna
og viðurkenna hið öfluga
og jákvæða framlag Rússlands til
alþjóðasamfélagsins – og til hag-
sældar okkar allra.
Ekki of seint
Heilum vef alþjóðlegra sáttmála
og stofnana hefur verið komið
upp til að forðast að endurtaka
hinar hatrömmu erjur fortíðar-
innar og að stuðla að friðsamlegri
lausn ágreiningsmála. Stofnanir á
borð við ÖSE og Evrópuráðið, sem
Rússland er virkur meðlimur í,
gegna því hlutverki að aðstoða ríki
við að útkljá mál sem varða sjálfs-
ákvörðunarrétt þjóða og vernd
minnihlutahópa.
Öryggis- og samvinnustofnun
Evrópu – framvörður réttmætra
kosningahátta – hefur lýst því
yfir að atkvæðagreiðslan á Krím
sé ólögleg og stofnunin muni ekki
senda eftirlitsmenn til að fylgjast
með framkvæmd hennar.
Það er þó ekki orðið of seint
fyrir Rússland að notfæra sér
þessar stofnanir; að taka af alvöru
þátt í diplómatískum samninga-
umleitunum og sanngjarnri leit
að friðsamlegri lausn.
Við skorum enn á Pútín Rúss-
landsforseta að beita áhrifum
sínum í þágu hagsmuna Krím-
skaga, Úkraínu, Evrópu og Rúss-
lands, og binda enda á þessa deilu.
Mjög mikilvægt fyrsta skref
að því marki væri að stjórnvöld
í Moskvu ákvæðu að viðurkenna
ekki niðurstöðuna úr skrípaleiks-
atkvæðagreiðslunni á sunnudag.
Það liggur fyrir, að hún mun ekki
hafa neitt lagalegt gildi. Hún mun
ekki hafa neitt siðferðilegt gildi.
Og alþjóðasamfélagið mun ekki
viðurkenna niðurstöðu atkvæða-
greiðslunnar. Hún ætti ekki að
fara fram.
Skrípaleiks-atkvæðagreiðsla á Krím
Ritstjóri Fréttablaðsins
dregur upp dökka mynd af
íslenskri kjúklingarækt í
leiðara 11. mars síðastlið-
inn. Þar fjallar hann um
allt það neikvæða sem kom
fram í skýrslu frá Eftirlits-
stofnun EFTA (ESA) eftir
fyrstu vettvangsathugun í
íslenskum alifuglaslátur-
húsum og kjúklingabúum
eftir að matvælalöggjöf
Evrópusambandsins varð
hluti af EES-samningum
árið 2011. Engum orðum er eytt í
það jákvæða sem kjúklingabænd-
ur hafa áorkað á síðustu árum.
Íslenskir bændur eru vandvirkir
og þykir miður að vera vændir um
óvandaða búskaparhætti.
Einstakur árangur
Íslendingar hafa náð einstökum
árangri í baráttunni við kampýló-
baktersýkingar bæði í fólki og í
alifuglum á síðustu 14 árum. Til
ársins 1996 var einungis frosinn
kjúklingur á markaði á Íslandi.
Það ár var hins vegar leyft að selja
ferskan kjúkling og neyslan jókst
um helming, frá 6 kg upp í 11 kg á
hvern íbúa á ári. Í kjölfarið fylgdi
kampýlóbakterfaraldur í fólki sem
náði hámarki árið 1999.
Árið 2000 sammæltust alifugla-
bændur og stjórnvöld um að grípa
til aðgerða. Allir voru sammála um
að til þess að mega selja ófrysta
kjúklinga yrði kjúklingahópurinn
að vera laus við kampýlóbakter.
Til þess að ráðast á vandann þarf
mjög strangar smitvarnir
svo bakterían berist ekki
inn í kjúklingahús, því hún
finnst mjög víða í umhverf-
inu. Þetta tókst íslenskum
alifuglabændum og afurð-
ir úr mjög fáum hópum
þarf núna að frysta vegna
kampýlóbaktersmits (fryst-
ingin er skylda og fækkar
bakteríum um allt að 90%).
Tíðni kampýlobaktersmit-
aðra hópa er einfaldlega
með því lægsta sem þekk-
ist á byggðu bóli. Þá sjaldan sem
smits verður vart er kjötið fryst. Í
Evrópu er slíkur kjúklingur seldur
ferskur. Hér eru strangar reglur
um salmonellusmitaða kjúklinga-
hópa. Þeim er einfaldlega fargað.
Heilnæmur matur–
heilbrigðir neytendur
Tíðni kampýlóbaktersmits í Íslend-
ingum í dag er um þriðjungi lægri
en í nágrannalöndum okkar. Vegna
þess hversu góðum árangri við
höfum náð, leituðu Bretar fyrir
skemmstu til Matvælastofnunar
(MAST) og óskuðu eftir upplýsing-
um um hvernig Íslendingar hafa
nánast náð að vinna bug á kampýló-
baktersýkingum.
Mikill áhugi er hjá bændum um
að skila sem heilnæmustum fugl-
um til slátrunar. Þeir eru meðvit-
aðir um smitvarnir eftir margra
ára reynslu og gera sitt besta til
þess að halda sínum húsum sjúk-
dómafríum. Það er fyrst og fremst
bændum að þakka að heilnæmi í
kjúklingarækt hér á landi er með
því besta sem þekkist. Frystikraf-
an á líka sinn þátt í að vernda neyt-
endur. Erlendis hafa eftirlitsstofn-
anir ekki treyst sér til þess að setja
frystikröfuna sem skilyrði. Í Evr-
ópu hefur hún verið talin of íþyngj-
andi fyrir greinina og markaðinn.
Sýklalyfjagjöf er óþörf
Í skýrslu ESA komu ýmsar athuga-
semdir fram um eftirlit sem Mat-
vælastofnun hefur tekið til greina
og gert áætlun um úrbætur. Það
breytir hins vegar ekki þeirri
staðreynd að heilnæmi íslenskra
kjúklinga er gott með tilliti til
salmonellu og kampýlóbakters og
sá árangur sem hér hefur náðst í
smitvörnum á síðustu árum hlot-
ið eftirtekt og aðdáun í nágranna-
löndum okkar. Íslenskir kjúk-
lingabændur hafa uppskorið eftir
erfiðið og árangurinn er meðal
annars sá að sýkingar í mönnum
eru afar fátíðar hér á landi eftir
neyslu kjúklingakjöts. Áður hefur
verið fjallað um notkun sýkla-
lyfja í íslenskum landbúnaði sem
er með því minnsta í hinum vest-
ræna heimi. Í innlendri kjúklinga-
framleiðslu er heilbrigði fuglanna
það gott að sýklalyfjagjöf er óþörf.
Hreinleiki og heilnæmi íslensks
kjúklingakjöts er engin goðsögn.
Um goðsagnir í kjúklingarækt
Ljóst er að fjölga þarf
hjúkrunarrýmum fyrir
aldraða um allt að 1.700 á
næstu 15 árum og nemur
kostnaður vegna þessa
um 54 milljörðum króna.
Af þessum fjölda eru um
1.100 á höfuðborgarsvæð-
inu. Þetta eru staðreynd-
irnar sem stjórnmála-
menn forðast að ræða,
enda aldrei vinsælt að
ræða um málefni aldr-
aðra, hóps sem gerir litlar
kröfur og er aldrei hávær. Slíkir
hópar eru sjaldnast ofarlega í for-
gangsröðinni.
Miklar breytingar verða á ald-
urssamsetningu þjóðarinnar á
næstu áratugum. Þannig er gert
ráð fyrir að þeim sem eru 67
ára eða eldri fjölgi um rúmlega
26.000 á næstu 15 árum, eða um
71% frá því sem er í dag. Talið er
að þeim sem eru 80 ára og eldri
fjölgi um tæplega 6.600, eða um
55%. Þessar miklu breytingar
kalla á aðrar og ólíkar áherslur í
heilbrigðismálum, þar sem hugsa
þarf fyrir þörfum þessa vaxandi
hóps.
Flestar fjölskyldur þekkja
þann vanda sem skapast þegar
þarf að koma öldruðum ættingj-
um í hjúkrunarrými. Að meðal-
tali voru um 250 manns á bið-
lista eftir slíkum rýmum á þriðja
ársfjórðungi síðasta árs, og var
meðalbið hátt í fjórir mánuðir.
Að óbreyttu mun þessi tími lengj-
ast til muna. Niðurskurður und-
anfarinna ára á framlögum til
heilbrigðismála hefur komið illa
niður á öldruðum. Þjónusta hefur
verið skert og lyfjakostnaður auk-
ist. Þessu verður að breyta. Nauð-
synlegt er að styrkja heimaþjón-
ustu og stoðþjónustu til muna.
Flestir eru sammála um nauð-
syn þess að veita auknu fjár-
magni í heilbrigðiskerfið, sem
stendur frammi fyrir auknu álagi
á næstu árum, þar sem þjónust-
an verður ekki síst að taka mið
af því að þjóðin er að eldast. Þá
hefur rekstur hjúkrunarheimila
verið erfiður og daggjöld of lág.
Minni heimili hafa átt sérstak-
lega erfitt.
Unnið er að úttekt á málefnum
aldraðra sem gerð verður opin-
ber í byrjun sumars. Málið þolir
enga bið. Stjórnvöld verða að taka
höndum saman við sveitarfélög
og einkaaðila um uppbyggingu
hjúkrunarheimila. Við verðum að
gera þá lágmarkskröfu að þörfum
aldraðra sé sinnt með viðeigandi
hætti og að langir biðlistar eftir
þjónustu heyri sögunni til. Aldr-
aðir eiga það skilið.
Vandamálið sem
enginn talar um
SAMFÉLAG
Karl Garðarsson
þingmaður Fram-
sóknarfl okksins
➜ Niðurskurður
undanfarinna ára á
framlögum til heil-
brigðismála hefur
komið illa niður á
öldruðum. Þjónusta
hefur verið skert og
lyfjakostnaður aukist.
UTANRÍKISMÁL
Stuart Gill
sendiherra Bret-
lands á Íslandi
➜ Atkvæðagreiðslan er –
hver sem úrslit hennar verða
– bæði ólögleg í skilningi
alþjóðalaga og skýlaust brot
á stjórnarskrá Úkraínu. Um
það leikur enginn vafi .
LANDBÚNAÐUR
Jón Magnús
Jónsson
bóndi á Reykja-
búinu
➜ Íslenskir bændur eru
vandvirkir og þykir miður
að vera vændir um óvand-
aða búskaparhætti.