Fréttablaðið - 12.03.2015, Blaðsíða 24

12. mars 2015 FIMMTUDAGUR| SKOÐUN | 24
þeir bjartsýnustu gerðu
jafnvel ráð fyrir að fram
kæmi afsökunarbeiðni
frá félaginu. Hvorugt
gerðist heldur þráaðist
fyrirtækið enn við og
bar því við, án frekari
rökstuðnings, að skýra
þyrfti ýmsa hluti varðandi upp-
gjör gengislána félagsins.
Dómarnir frá því á fimmtudag
Síðastliðinn fimmtudag féllu
tveir dómar í Hæstarétti í
málum nr. 625 og 626/2014 þar
sem ágreiningsefnið var uppgjör
tveggja bílasamninga. Lýsing
tapaði báðum málunum og var
dæmt til greiðslu málskostnaðar.
Þessir dómar staðfesta enn á ný
að við endurútreikning lánanna
bar Lýsingu að beita uppgjörsað-
ferðinni í Borgarbyggðarmálinu.
Viðbrögð Lýsingar
Dómarnir frá síðastliðnum
fimmtudegi hafa víðtækt for-
dæmisgildi og er dagljóst að
í þeim felst að Lýsing þarf að
birta viðsemjendum sínum nýja
endurútreikninga þar sem hinir
fyrri eru leiðréttir. Félaginu er
hins vegar engin vorkunn enda
hefur legið fyrir frá því í októ-
ber 2012, þegar dómur í Borgar-
byggðarmálinu var kveðinn upp,
að aðferðin sem Lýsing beitti var
röng.
Lýsing birti í vikunni frem-
ur óljósa tilkynningu í tilefni
af nefndum dómum Hæstarétt-
ar þar sem m.a. kemur fram að
dómarnir skýri réttarstöðuna og
að Lýsing telji að að svo komnu
máli megi sætta ýmis ágreinings-
mál. Þetta eru vissulega ánægju-
leg tíðindi þó að gagnrýnisvert
sé að hver og einn lántaki þurfi
að sækja sérstaklega um leið-
réttingu fyrri endurútreikninga
öfugt við þá framkvæmd sem
viðgengist hefur hjá öðrum fjár-
málafyrirtækjum. Að mínu mati
væri mun eðlilegra og samrýmd-
ist fremur góðum viðskiptahátt-
um fjármálafyrirtækis að Lýs-
ing hlutaðist til um leiðréttingar
fyrri endurútreikninga að eigin
frumkvæði.
Tíminn mun leiða í ljós raun-
verulegt innihald tilkynningar
Lýsingar og hvort félagið muni í
raun leiðrétta meginþorra ólög-
mætra gengislána félagsins. Ef
það verður ekki gert má leiða
að því sterkar líkur að enn fleiri
viðsemjendur félagsins muni sjá
sig knúna til að höfða mál á hend-
ur félaginu. Lýsing yrði þá ekki
aðeins handhafi Íslandsmets í
málsóknum á hendur fjármála-
fyrirtæki heldur yrði að líkind-
um einnig Norðurlandameistari.
Lýsing á leik núna!
Í mörg ár hefur mér fund-
ist orðanotkunin um hægri
og vinstri lítt skýra póli-
tískt umhverfi, hugtökin
enda fyrst notuð til að lýsa
afstöðu til stjórnmála eftir
frönsku stjórnarbyltinguna
fyrir bráðum kvart árþús-
undi eða 250 árum.
Heimurinn stendur ekki
í stað, hann breytist, sem
betur fer. Skoðanir okkar
eru ólíkar um margt sem
varla er hægt að flokka til
hægri eða vinstri. Eru mannrétt-
indi til vinstri? Er umhverfisvernd
til vinstri? Er vilji til að hafa opið
og gagnsætt þjóðfélag til vinstri? Er
hagnaður til hægri? Er spilling til
hægri? Eru svikin kosningaloforð
til hægri?
Stjórnmálaflokkur sem vill að
allir séu eins, stjórnmálaflokkur
sem ekki þolir blæbrigði skoðana,
svoleiðis stjórnmálaflokk-
ur verður aldrei stór. Þess
vegna verða stjórnmála-
flokkar nú fleiri og minni.
Þrjú stór mál
Stjórnmálaflokkar taka
afleiðingum gerða sinna og
ákvarðana. Því fundum við
jafnaðarmenn sannarlega
fyrir í síðustu kosningum.
Við höfðum forystu í ríkis-
stjórn sem vann kraftaverk,
en það voru erfið verk og í
eðli sínu vanþakklát. Svo voru önnur
verk sem til stóð að vinna en ekki
tókst að klára. Ég ætla að nefna
þrjú: Aðildarumsóknina að Evrópu-
sambandinu, fiskveiðistjórnina og
stjórnarskrármálið.
Samningaviðræður við Evrópu-
sambandið eru nú á ís en hægt er
að hefja þær aftur með litlum fyrir-
vara, ef andstæðingum þeirra tekst
ekki að eyðileggja þá fjögurra ára
vinnu sem í þær voru lagðar. Evr-
ópusambandið er ekki að fara neitt,
þannig að það eru ekki hundrað í
hættunni þótt það dragist í tvö ár
eða svo að halda þeim áfram landi
og þjóð til hagsbóta.
Á móti samningaleið
Ég var og er andsnúin þeirri leið í
fiskveiðistjórnarmálum sem köll-
uð var samningaleiðin og var uppi
á borðum á síðasta kjörtímabili. Sú
leið hefði tryggt handhöfum kvótans
hann til minnst fimmtán ára og auk
þess yrðu til ýmsir pottar, sem gætu
heitið: ívilnunarpottur, byggðapott-
ur eða leigupottur. Pottasull er ávís-
un á pólitíska íhlutun.
Úthlutun kvótans á að vera á
markaðsforsendum. Útgerðin á að
bjóða í kvótann og ákveða á þann
veg veiðigjaldið sjálf. Nota á klass-
ískar leiðir jafnaðarstefnunnar til
að standa vörð um byggðirnar í
landinu. Ekki hefur verið pólitískur
vilji til að fara upp út úr því gamla
hjólfari sem við erum í með ráðstöf-
un þessarar mikilvægustu auðlind-
ar þjóðarinnar, því þarf að breyta.
Stórmerkileg pólitísk tilraun
Stjórnarskrármálið verður einhvern
tímann talið ein merkilegasta póli-
tíska tilraun sem hér hefur verið
gerð, það er ég viss um. Áhuga-
og kunnáttumenn í útlöndum telja
vissulega að svo hafi verið.
Enn ein stjórnarskrár nefndin
situr nú að störfum. Ákvæðin sem
hún hefur til umfjöllunar eru:
bindandi þjóðaratkvæðagreiðslur,
þjóðar eign á auðlindum, umhverfis-
vernd og framsal valdheimilda.
Kannski tekst þessari nefnd það
sem engri slíkri hefur tekist áður,
að ná samkomulagi.
Við eigum að freista þess að ná
samkomulagi um þessi atriði og í
kjölfarið knýja á um frekari endur-
skoðun. Þetta er sú leið sem mál-
efnanefnd Samfylkingarinnar
leggur fyrir Landsfundinn þann
20. mars.
Í stjórnarskrármálinu var tekist
á um völdin í landinu. Gamli tíminn
í stjórnmálum, gamli tíminn á fjöl-
miðlunum og gamli tíminn í fræða-
samfélaginu lagðist gegn nýjum
tímum og nýjum vinnubrögðum.
Á lokasprettinum kom í ljós að í
mínum flokki hafði gamli tíminn
líka sigur á hinum nýja. Við skuld-
um fólki að ljúka þeirri vinnu sem
hafin var og fara að vilja þjóðar-
innar sem birtist í þjóðaratkvæða-
greiðslunni 20. október 2012.
Það tekur lengri tíma en við von-
uðum. Í pólitík skiptir tvennt miklu
máli: þrautseigja og að fara ekki á
taugum. – Og hvað ætli það sé: til
hægri eða vinstri?
Er hagnaður til hægri?
Í grein sem ég ritaði í
Fréttablaðið þann 4. apríl
2014 lýsti ég þeirri skoð-
un minni að útreiknings-
aðferðin sem Lýsing beit-
ir við uppgjör ólögmætra
gengislána félagsins væri
röng og í andstöðu við
dómafordæmi Hæsta-
réttar. Í greininni benti
ég á að þessi afstaða Lýs-
ingar leiddi til tjóns fyrir
viðsemjendur félags-
ins þannig að þeir væru
nauðbeygðir til að sækja rétt sinn
fyrir dómstólum.
Upplýsingafulltrúi Lýsingar
tók til varna fyrir hönd vinnu-
veitanda síns og ritaði svargrein í
blaðið þann 15. apríl 2014. Í grein
hans er fullyrt að undirritaður
hafi farið með staðlausa stafi og
að endurútreikningur Lýsingar
væri í samræmi við dómafor-
dæmi Hæstaréttar. Þessu var
haldið fram þrátt fyrir að önnur
fjármálafyrirtæki á Íslandi og
eftirlitsaðilar væru sammála um
þá aðferð sem bæri að leggja til
grundvallar.
Íslandsmet í málsóknum?
Í ljós hefur komið að allt það sem
fram kom í áðurnefndri blaða-
grein minni hefur raungerst.
Þannig hafa hundruð einstak-
linga og fyrirtækja stefnt Lýs-
ingu til endurheimtu ofgreiðslna
af ólögmætum gengistryggðum
lánssamningum og bíða þessi mál
nú úrlausnar hjá héraðsdómi.
Þá hefur því verið endanlega
slegið föstu í dómaframkvæmd
Hæstaréttar að Lýsingu ber
við endurútreikning ólögmætra
gengislána fyrirtækisins að beita
þeirri útreikningsaðferð sem ég
benti á í grein minni og birtist
fyrst í dómi Hæstaréttar frá 18.
október 2012 í máli nr. 464/2012
(svonefnt Borgarbyggðarmál).
Þessi skilningur var staðfestur,
þannig að ekki verður um villst,
í dómi Hæstaréttar 6. nóvem-
ber 2014 í máli nr. 110/2014, þar
sem útreikningsaðferð Lýsingar
var hafnað og niðurstaðan sú að
eignaleigufyrirtækið var dæmt
til að greiða stóru verktaka-
fyrirtæki rúmar 65 m.kr. auk
dráttarvaxta vegna ofgreiðslna
af 32 gengistryggðum kaupleigu-
samningum.
Í ljósi niðurstöðu þessa dóms
áttu margir von á því að Lýs-
ing hæfist handa við að leiðrétta
fyrri endurútreikninga sína og
Lýsing á leik
Flestir gera sér grein fyrir
því hversu mikilvægt það
er að þétta byggð á höfuð-
borgarsvæðinu en það er
ekki sama hvernig það er
gert. Borgaryfirvöld hafa
ráðist af miklu kappi í
þetta verkefni en virðast
ætla að gera það án nokk-
urs samráðs við íbúana
sem þeir eiga að vera að
vinna fyrir. Kjósendur
fá að greiða atkvæði einu
sinni á ári um hvort eigi að mála
leiktæki eða bæta lýsingu á ein-
hverju leiksvæðinu en hafa ekkert
um það að segja hvort verktaki fái
að byggja himinháa turna í hverf-
inu með tilheyrandi vindhviðum
og skuggamyndun líkt og gerðist
í Borgartúninu.
Á Lýsisreitnum í Vesturbæn-
um er svipaða sögu að segja þar
sem verktakinn, Þingvangur,
hefur fengið að haga sér eins og
fíll í postulínsbúð. Íbúar
mótmæltu þessum fram-
kvæmdum árið 2006 og
vöruðu við hæð þessara
húsa og bílastæðaskorti og
aftur þegar framkvæmd-
ir voru að hefjast síðasta
vetur. Sprengingarnar sem
áttu sér stað í byrjun síð-
asta árs ollu skemmdum
á húsum í nágrenninu og
lofaði verktakinn að þetta
yrði bætt en ekkert hefur
gerst í því og þegar sendar eru
fyrirspurnir um málið til Þing-
vangs er engu svarað.
Sömu sögu er að segja af
umboðsmanni borgarbúa, sem
maður hefði haldið að ætti að
gæta réttar okkar, og lögreglan
neitar að taka við kærum vegna
eignatjóns líkt og verktakar þurfi
ekki að fara að lögum. Ekki hafa
allir íbúar efni á eða tíma til að
standa í löngu lögfræðivafstri til
að ná fram rétti sínum. Litlu skipt-
ir hverjir sitja við stjórnvölinn hjá
borginni hvað þessi mál varðar.
Væri ekki eðlilegra að íbúar
á hverju svæði fái að taka þátt í
að móta sitt nærumhverfi, njóti
alvöru íbúalýðræðis, og að hlust-
að sé á raddir okkar í stóru mál-
unum en ekki bara í þeim smáu?
Eiga borgarfulltrúar ekki að gæta
hagsmuna okkar frekar en verk-
taka? Ef ekki verður breyting á
vinnubrögðum borgarinnar er
ekki annað hægt en að vara íbúa
við þegar farið er að tala um þétt-
ingu byggðar í þeirra hverfi. Þeir
gætu þurft að sitja uppi með tölu-
vert tjón á fasteignum sínum sem
ekki verður bætt.
➜Eiga borgarfulltrúar ekki
að gæta hagsmuna okkar
frekar en verktaka?
Alvöru íbúalýðræði
SKIPULAGSMÁL
Hróbjartur Örn
Guðmundsson
íbúi í Reykjavík
STJÓRNMÁL
Valgerður
Bjarnadóttir
þingmaður Sam-
fylkingarinnar
Glöggt er gests augað segir
gamalt máltæki. Á þeirri
speki geta verið margar
hliðar eins og fleiru. Sú
hætta er augljós að gest-
inum hafi verið sýnd fegr-
uð mynd af ástandinu á
bænum, allt gert hreint
í hólf og gólf fyrir komu
hans og í hann borið það
besta sem til var matar-
kyns. En — sé gesturinn
vandanum vaxinn — lætur
hann ekki villa um fyrir sér með
slíkum brögðum. Tala nú ekki um
ef tilgangur heimsóknarinnar er
beinlínis sá að kanna ástand mála
eins og það raunverulega er og
vera á varðbergi gagnvart fegraðri
mynd af hlutunum.
Máltækið gamla kann einnig að
hafa skírskotun til þess að oft þarf
einhvern utanaðkomandi til að
benda heimamönnum, þeim sem
lengi hafa samsamað sig tilteknu
ástandi, á það sem vel er gert og
hitt sem betur mætti fara. Stund-
um er sagt, og jafnvel í háðsleg-
um tóni, að sannleikurinn komi að
utan. Það getur sannleikurinn ein-
mitt átt til, óþægilegur sem hann
kann að vera. Þannig kom sann-
leikurinn um hinar feysknu undir-
stöður „íslenska efnahagsundurs-
ins“ sumpart að utan árið 2006, t.d.
í gerfi dansks bankamanns. En að
utan kom vissulega líka innistæðu-
laus þvæla um íslensk efnahagsmál
á sama tíma, sbr. lánshæfismat
bankanna, allt fram á árið 2008.
Gestur á vegum
Sameinuðu þjóðanna
Nýlega bar gest að garði á Íslandi
á vegum hinna Sameinuðu þjóða.
Nánar tiltekið heimsótti óháður
sérfræðingur, Juan Pablo Bohos-
lavsky, landið á vegum Mann-
réttindaráðs Sameinuðu
þjóðanna. Tilgangur heim-
sóknarinnar var að gera
úttekt á því hvernig Íslandi
hefði tekist í glímu sinni
við afleiðingar Hrunsins
að uppfylla skyldur sínar
á sviði mannréttindamála,
einkum hvað varðaði efna-
hagsleg, félagsleg og menn-
ingarleg réttindi. Heim-
sókn sérfræðingsins stóð í
viku og eins og fram kemur
í skýrslunni um för hans hingað var
rætt við fjölmarga aðila, hlustað á
ólík sjónarmið og síðan byggt á
margvíslegum gögnum.
Niðurstöðurnar eru athyglisverð-
ar. Hver og einn verður auðvitað
að gera upp við sig hversu glöggt
hann telur þetta tiltekna gests-
auga. Hér var þó hvorki umboðs-
laus aðili á ferð né er hann þátttak-
andi í íslenskum stjórnmálum. Hér
er ekki heldur um að ræða erind-
reka tiltekinna sérhagsmuna eða
hugmyndafræði, nema það sé talið
þjóna sérstakri hugmyndafræði að
mannréttindi séu virt í samræmi
við alþjóðlegar skuldbindingar.
Almennt er vandséð annað en þess-
um tiltekna gesti hafi gengið það
eitt til að komast sem næst sann-
leikanum um það sem var tilgang-
ur heimsóknarinnar. Og tilgangur-
inn var, eins og áður sagði, að skoða
frammistöðu Íslands í glímunni
við afleiðingar Hrunsins frá þess-
um mannréttindasjónarhóli. Og nú
skulum við gefa gestinum orðið:
Góð einkunn og um
leið þarfar ábendingar
Almennt séð verður ekki kvartað
undan þeirri einkunn sem hinn
óháði mannréttindasérfræðingur
gefur viðureign íslenskra stjórn-
valda við afleiðingar Hrunsins, allt
aftur til haustsins 2008. Í saman-
dregnum niðurstöðum og víðar í
textanum segir einfaldlega (í laus-
legri þýðingu greinarhöfundar):
„Ísland hefur glímt við efnahags-
þrengingarnar með árangursríkari
hætti en mörg önnur lönd.“ Engu að
síður eru settar fram margar þarf-
ar ábendingar, svo sem um að vera
á varðbergi gegn hættu á langtíma-
atvinnuleysi meðal ungs fólks og
innflytjenda, berjast gegn fátækt,
horfa til stöðu leigjenda o.s.frv.
„Á Íslandi dró úr ójöfnuði.“
Þegar kemur að því að svara spurn-
ingunni um hvort eitthvað megi
læra af því hvernig íslensk stjórn-
völd tókust á við efnahagserfiðleik-
ana er ýmislegt dregið fram og þar
er m.a. að finna eftirfarandi texta
(aftur í lauslegri þýðingu greinar-
höfundar) og gesturinn hefur síð-
asta orðið:
„… ríkisstjórnin brást við fjár-
mála- og efnahagsþrenging-
unum með því að hlífa hópum í
viðkvæmri stöðu með auknum fjár-
framlögum til félagslegra stuðn-
ingsaðgerða, með því að auðvelda
hlutastörf, með virkum vinnu-
markaðs aðgerðum og auknum rétti
til atvinnuleysisbóta. Í stað fram-
hlaðinna niðurskurðaraðgerða sem
hefðu getað dýpkað kreppuna var
lögð áhersla á aðlögun í formi auk-
innar tekjuöflunar með þrepaskipt-
um tekjuskatti, auðlegðarskatti
og hærri sköttum á hagnað fyrir-
tækja. Þó nær allir færðu fórnir
var byrðunum, þegar á heildina er
litið, dreift á sanngjarnan hátt með
því að standa vel vörð um hag hinna
tekjulægstu á meðan þeir sem rík-
ari voru, og þar með síður líklegir
til að missa lágmarks félagsleg og
efnahagsleg réttindi, öxluðu þyngri
byrðar. Á Íslandi dró úr ójöfnuði.“
Glíma Íslands við hrunið!
EFNAHAGSMÁL
Steingrímur J.
Sigfússon
alþingismaður
FJÁRMÁL
Einar Hugi
Bjarnason
hæstaréttar-
lögmaður
➜ Dómarnir frá
síðastliðnum fi mmtu-
degi hafa víðtækt
fordæmisgildi …
1
1
-0
3
-2
0
1
5

2
2
:0
5
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
5
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
4
1
C
-6
2
A
0
1
4
1
C
-6
1
6
4
1
4
1
C
-6
0
2
8
1
4
1
C
-5
E
E
C
2
8
0
X
4
0
0
8
B

F
B
0
6
4
s
C
M
Y
K