Skessuhorn - 07.12.2011, Blaðsíða 19

19MIÐVIKUDAGUR 7. DESEMBER
Jón Þ. Þór sagn fræð ing ur og
gagn rýn andi hjá DV gaf Sögu
Akra ness fjór ar stjörn ur og frá bæra
dóma á síð um Dag blaðs ins fyrr í
vik unni. Bar rit dóm ur inn fyr ir­
sögn ina „Stór virki í byggða sögu rit­
un“. Eins og marg ir vita hef ur rit­
ið ver ið væg ast sagt um deilt, bæði
vegna kostn að ar og meintra ó leyfi­
legra mynd birt inga. Með al ann ars
stefn ir í gagn kvæm an mála rekst ur
vegna rit dóms Páls Bald vins Bald­
vins son ar sem birt ist í Frétta tím­
an um í sum ar. Ak ur nes ing um, og
öðr um á huga söm um, til glöggv­
un ar birt ir Skessu horn hér rit dóm
Jóns Þ. Þórs í heild sinni:
Stór virki í
byggða sögu rit un
Fyrstu tvö bind in af Sögu Akra­
ness komu út fyrr á þessu ári, en
alls er á form að að verk ið verði fjög­
ur bindi og nái yfir lið lega ell efu
hund ruð ár, frá land námi á Akra­
nesi á of an verðri 9. öld og til ár­
þús unda mót anna 2000. Sögu svið
þess ara tveggja binda er land nám
Bresa sona, Ket ils og Þor móðs, en
það náði yfir Akra nes hrepp hinn
forna, þ.e. hið eig in lega Akra nes.
Skil manna hrepp ur mun hins veg­
ar hafa ver ið skil inn frá Akra nes­
hreppi snemma á 12. öld og er því
ekki fjall að um sögu hans á seinni
öld um í þessu verki.
Höf und ur verks ins, Gunn laug ur
Har alds son þjóð hátta­ og forn leifa­
fræð ing ur, er marg reynd ur á rit­
vell in um, eins og efn is tök hans bera
með sér. Hann geng ur skipu lega til
verks, skipt ir bók un um tveim ur í
skýrt af mark aða meg in kafla og rek­
ur síð an sög una að mestu í tíma röð
í und ir köfl um. Þessu fyr ir komu­
lagi er hald ið í báð um bind un­
um en um fjöll un in og við fangs efn­
in eru eðli lega ekki hin sömu þar
sem fjall að er um mislöng tíma bil,
sem auk in held ur eru mjög ólík þótt
viss ir efn is þætt ir séu í grund vall ar­
at rið um hin ir sömu og gangi sem
rauð ur þráð ur gegn um alla sög una.
Þeg ar á heild ina er lit ið verð ur ekki
bet ur séð en að Gunn laug ur fylgi í
öll um meg in at rið um þeim að ferð­
um sem tíðkast hafa í rit un byggða­
sögu hér á landi (og reynd ar víð ar)
á und an förn um árum og ára tug um
og nú má kalla hefð bundn ar.
Fyrra bind ið hefst á ræki legri lýs­
ingu á sögu svið inu og nær hún yfir
um það bil fjórð ung rits ins, um 150
blað síð ur. Í þess um kafla fet ar höf­
und ur slóð ina frá bæ til bæj ar, lýs­
ir landa merkj um, eign ar haldi, ör­
nefn um, forn leif um, mann virkja­
leif um og ýmsu fleiru. Þessa lýs­
ingu má með sanni kalla ferð til
for tíð ar og hún er öll afar ná kvæm
og grein ar góð. Því er að vísu ekki
að neita, að á stöku stað þótti und­
ir rit uð um, sem er með öllu ó kunn­
ug ur í Akra nes hreppi hin um forna,
nóg um ná kvæmn ina og þá varð
frá sögn in stund um ei lít ið stagl­
kennd. Kunn ug ir og heima menn
munu hins veg ar vafa lít ið hafa af
henni gott gagn.
Í öðr um meg in kafla er greint
frá land námi, land náms mönn um
og öðr um frum byggj um svæð is ins
og lýst at vinnu hátt um og byggða­
þró un á fyrstu öld un um eft ir land­
nám. Þarna er einnig feiki skemmti­
leg ur kafli um frum kristni í Kjal ar­
ness þingi og um hugs an lega írska
kristni á Akra nesi. Í þeim efn um
var ast höf und ur þó of mikl ar full­
yrð ing ar, enda eru heim ild ir um
þessi efni skörð ótt ar og vara sam ar.
Kafl an um lýk ur á at burða an nál
fram til 1300.
Síð ari helm ing ur 1. bind is
Sögu Akra ness fjall ar um tíma­
bil ið 1300­1700. Þar er í þriðja
meg in kafla rætt um ár ferði og
hér aðs hagi, jarð ir og bú setu,
bænd ur og búalið. Í fjórða
meg in kafla seg ir frá sjó sókn og
versl un og hinn fimmti ber yf­
ir skrift ina „Kristni hald í fjór­
ar ald ir.“ Bind inu lýk ur á at­
burða an nál tíma bils ins 1301­
1700.
Ann að, eða seinna, bind­
ið skipt ist einnig í fimm meg­
in kafla, sem aft ur deil ast í marga
und ir kafla. Þar seg ir fyrst frá að­
stæð um í Akra nes hreppi í byrj un
18. ald ar, mann fjölda, fjöl skyld um,
stærð þeirra, sam setn ingu og heim­
il is hátt um og síð an grein ir frá jörð­
um, bú skap ar­ og sveit ar hátt um og
ým iss kon ar hlunn ind um. Í öðr um
meg in kafla seg ir frá sjó sókn og út­
gerð ar hátt um, í hin um þriðja frá
þró un byggð ar og mann lífs, í fjórða
kafla frá versl un og sam göng um og
hin um fimmta frá kristni og kirkj­
um. Bók inni lýk ur á at burða an nál
tíma bils ins 1701­1800 (ekki 1301­
1700 eins og mis rit að er í efn is yf­
ir liti).
Efni þessa mikla verks verð ur
ekki rak ið nán ar hér, enda mál að
linni. Frá sögn in er öll afar ræki leg
og vel sam in. Hún er skipu leg, rit­
uð á góðu máli og eins heim ilda­
skrár bera með sér hef ur höf und­
ur víða leit að fanga, jafnt í prent uð­
um sem ó prent uð um heim ild um,
auk þess sem hann hef ur far ið um
allt sögu svið ið og þekk ir þar nán ast
hvern stein. Inn í meg in mál er víða
skot ið ramma grein um sem bregða
birtu á sög una og sögu per són ur og
veita les and an um dýpri skiln ing og
oft nýja sýn á mann líf og mann leg
ör lög í Akra nes hreppi á tíma bil inu
sem um er fjall að. Hvoru bindi um
sig fylgja all ar nauð syn leg ar skrár.
Frá gang ur verks ins er að mínu
viti vand að ur. Það er ríku lega
mynd skreytt og prýtt fjöl mörg­
um kort um og skýr inga mynd um
auk ljós mynda. Upp setn ing og frá­
gang ur myndefn is er yf ir leitt góð­
ur, en sum ar ljós mynd irn ar eru þó
grámoskuleg ar og hafa auð sjá an lega
ver ið tekn ar eft ir bók um eða blöð­
um. Þar hafa frum mynd ir lík ast til
ekki ver ið til tæk ar, nema þá að þær
hafi ver ið lé leg ar. Þannig er tíð um
um gaml ar mynd ir og oft spurn ing
hvort ekki sé betra að sleppa þeim
en að birta með lé leg um gæð um.
Brot bókanna er á hinn bóg inn afar
illa heppn að og í raun fá rán legt.
Það er alltof stórt og fyr ir vik ið eru
bæk urn ar ó með færi leg ar og erfitt
að nota þær, hvort sem er til vinnu
eða til að lesa sér til á nægju.
Að mínu mati er þessi nýja
Saga Akra ness stór virki í ís lenskri
byggða sögu rit un og á höf und ur
þakk ir og hrós skil ið. Þeir sem feng­
ist hafa við byggða sögu vita manna
best að rit un henn ar er tíma frekt
elju verk. Það á ekki síst við um
rit sem fjalla ein göngu um dreif­
býli, eins og þetta. Þá þarf í raun
að skrifa meira og minna sjálf stæða
sögu hvers bæj ar eða stað ar. Þétt­
býl is­ og kaup staða saga er oft sam­
þjapp aðri og auð veld ari við fangs
þar sem all ar lín ur eru skýr ari.
Jón Þ. Þór
Sveit ar stjórn Hval fjarð ar sveit ar
sam þykkti ein­
róma á sveit ar­
s t jórn ar fund i
mánu dag inn 28.
nóv em ber síð­
ast lið inn að ráða
Hjört Hans Kol­
söe í starf skipu­
lags­ og bygg­
ing ar ful l t rúa .
Þetta kem ur fram á heima síðu sveit­
ar fé lags ins. Hjört ur Hans starf aði
áður sem skipu lags­ og bygg ing­
ar full trúi Grund ar fjarð ar og hef ur
víð tæka reynslu af stjórn un, rekstri
og þró un ar starfi. Þá hef ur hann
stjórn un ar og rekstr ar reynslu með­
al ann ars úr rekstri skipu lags­ og
bygg ing ar deild ar verk efna stjórn un
við bygg ing ar og hjá bygg ing ar full­
trú an um í Reykja vik.
Við tals hóp ur Hval fjarð ar sveit­
ar var skip að ur þeim Lauf eyju Jó­
hanns dótt ur sveit ar stjóra, Sig urði
Sverri Jóns syni odd vita, Sæv ari Ara
Finn boga syni for manni Um hverf­
is­ skipu lags­ og nátt úru vernd­
ar nefnd ar og Arn heiði Hjör leifs­
dótt ur vara for manni sömu nefnd­
ar. Hóp ur inn fór yfir all ar um­
sókn ir, kynnti sér fer il og störf um­
sækj enda og þá með sér stöku til­
liti til þeirra at riða og krafna sem
til greind ar voru í aug lýs ingu um
starf ið. Tíu að il ar voru boð að ir í
við tal. Nið ur stað an var sú að sveit­
ar stjórn sam þykkti sam hljóða með
öll um greidd um at kvæð um að ráða
Hjört Hans og fela sveit ar stjóra að
ganga til samn inga við hann varð­
andi starf ið. Ráð gert er að Hjört ur
Hans Kol söe hefji störf inn an tíð­
ar.
ákj
Hjört ur
Hans Kol söe
ráð inn
Seg ir Sögu Akra ness stór virki í byggða sögu rit un