Skessuhorn - 11.09.2013, Qupperneq 26

26 MIÐVIKUDAGUR 11. SEPTEMBER 2013
Brattar fjalls um brúnir hér - blása vindar svalir
Vísnahorn
Úti er lífsins ergi og þras,
andinn fyllist glettum,
er ég þukla góðlegt glas
í Gillastaðaréttum.
Ég vona reyndar að það sé alveg óþarfi að rifja
þessa vísu Hallgríms í Ljárskógum upp fyr-
ir Dalamenn en það er svosem ekkert öruggt
í lífinu og að auki hafa annarra héraða menn
ekki nema gott af að lesa hana líka en hérna
kemur önnur úr sömu smiðju:
Syngjum kátir, kveðum óð,
köstum gráti og trega.
Fyllum hlátri hjartans sjóð
hlýtt og mátulega.
Stafnsrétt í Svartárdal hefur allt frá því rétt-
in var flutt að Stafni árið 1812, eða fyrir 201
ári, verið ein helsta samkoma í Skagafjarðar
og Húnavatnssýslum og lengst af sóttu þang-
að nánast allir sem vettlingi gátu valdið af
svæðinu. Mætti kannske lýsa stemningunni
þar örlítið með þessari stöku sem ég reyndar
man ekki höfund að í svipinn:
Þá er flaskan full er mér
finnst ég varla hálfur
en þegar flaskan ófull er
er ég fullur sjálfur.
Að minnsta kosti má telja víst að fleiri flösk-
ur hafi farið tómar úr Stafnsrétt en komu
þangað í því ástandi. Spurning hvort það gilti
öfugt um heimasæturnar. Rósberg Snædal
var um árabil fastagestur í Stafnsrétt og full
ástæða til að gægjast aðeins í Stafnsréttarvís-
ur hans:
Bliknar margt og bleik er grund,
blómaskart i valnum.
Á þó hjartað óskastund
innst i Svartárdalnum.
Haustið býður öllum oss,
úti er blíða og friður.
Safnið líður líkt og foss
Lækjarhlíðar niður.
Fótanettan fák má sjá
-flýgur um þetta staka.
Sléttum réttareyrum á
ýmsir spretti taka.
Hér er líf og líka fjör,
lagleg víf og jeppar.
Heyrast gífuryrði ör,
óðir rífast seppar.
Það er sparkað, kjaftað, kítt,
karlar þjarka um hross og skjátur.
Þar er slarkað, þjórað, spýtt.
Þá er Marka-Leifi kátur.
Svona bras er siður forn,
sumir hrasa og slaga,
taka i nasir tóbakskorn,
tappa úr glasi draga.
Miðla ég tári á mannfundi
manni náradregnum.
Þessi árans andskoti
ætlar að klára úr fleygnum.
Hér má heyra kvæðaklið,
kitlar eyra staka
Stafns á eyri ætlum við
eins og fleiri að vaka.
Senn að völdum svefninn fer,
sveit i tjöldin skríður.
Svo er öldin önnur hér,
er á kvöldið líður.
Jakob Ó. Pétursson frá Hranastöðum, sem
var lengi ritstjóri Íslendings á Akureyri, orti
töluvert undir nafninu Peli. Eitt sinn bauð
Rósberg Pela með sér vestur í Stafnsrétt, en
hinn kvaðst ekki fara lengra en í Reykárrétt
hjá Hrafnagili í Eyjafirði:
Frammi í Stafni er fólkið ríkt,
fagurt safn af Kili,
en féð er jafnan fóstri líkt
frammi á Hrafnagili.
Þannig að Rósberg varð að fara Pelalaus í
Stafnsrétt í það skiptið (ja eða með öðruvísi
pela).
Oft er líka gleðskapur nokkur í göngum
og gangnamenn á Eyvindarstaðaheiði gistu
í fjölda ára á svokallaðri Svörtukvíslareyri
og var þar oft glatt á hjalla. Jónas Illugason
frá Brattahlíð hafði lengi verið einn af leitar-
mönnum Eyvindarstaðaheiðar en á síðustu
árum hans er hann var fluttur á Blönduós
buðu vinir hans honum í bílferð fram á heið-
ina og skutu síðan undir hann hesti svo hann
fór töluvert um. Jónas var þá um áttrætt en þá
munu hafa orðið til vísur hans um Svörtukv-
íslareyri:
Ýms upprifjast atvikin.
Óm ég liðins heyri,
er ég lít í síðsta sinn
Svörtukvíslareyri.
Hér var ærsla áfanginn
áratugi fleiri,
nú ber sorgarsvipbrigðin
Svörtukvíslareyri.
Æfð var mörg ein íþróttin
og arnar flíkað leiri
og margur sopinn seytillinn
á Svörtukvíslareyri.
Alheimsdrottinn mikli minn
mína bæn þú heyri;
vernda og blessa sérhvert sinn
Svörtukvíslareyri.
Óðum styttist áfanginn,
annar byrjar meiri.
Leggst ég brátt í síðsta sinn
á svörtu kvíslareyri.
Frænda og vina flokkurinn,
farinn heims af leiri,
fagnar mér í fyrsta sinn
á fögru kvíslareyri.
Biskupstungnamenn og Svínvetningar hitt-
ust lengi vel í leitum á Kili og var þá oft glatt á
hjalla enda leynir sér ekki tilhlökkunin í þess-
um vísum Guðna Þórarinssonar á Kjarans-
stöðum:
Látum fákinn fara á skeið
fjalla yfir salinn
uns vér komumst alla leið
inn í Þjófadalinn.
Þar er margt sem gleður geð,
grund með tærum lindum
og brattar jökulbrúnir með
bláum fjallatindum.
Brattar fjalls um brúnir hér
blása vindar svalir.
Þar sem hist nú höfum vér
heita Þjófadalir.
Vindar svalir suðri frá
sveima um kalinn völlinn
þó skal smala þokugrá
Þjófadalafjöllin.
Þess ber að geta að ég hef heyrt nefnda
að minnsta kosti átta höfunda að vísunni um
Þjófadalafjöllin en mér þykir Guðni á Kjar-
ansstöðum að mörgu leyti líklegastur og að
þessar vísur séu samstæðar. Annars er víst
kominn tími á að ljúka þessu og ætli við ger-
um það ekki best með vísu Önnu frá Steðja:
Þó að mitt sé bogið bak,
brostin allri rænu
heyri ég ennþá hófatak
í heiðinni minni grænu.
Með þökk fyrir lesturinn.
Dagbjartur Dagbjartsson
Hrísum, 320 Reykholt
S 435 1189 og 849 2715
dd@simnet.is
Bókasafn Grundarfjarðar verður á
næstunni fært í húsnæði Sögumið-
stöðvarinnar í miðjum bænum þar
sem það verður starfrækt. Bókasöfn
hafa átt undir högg að sækja á mörg-
um sviðum með örri tækniþróun og
bættu aðgengi að bókum og tíma-
ritum á internetinu. Í Sögumið-
stöðinni verður mun minna pláss
fyrir bækur en er í núverandi bóka-
safni. „Um 20% af bókum safnsins
fer í nýja húsnæðið. Afgangurinn
fer í geymslu en verður þó auðvitað
skráður í kerfið og hafður aðgengi-
legur. Núna er ég að tína úr safn-
inu það sem fer í Sögumiðstöðina,
afgangurinn fer til geymslu en auk
þess verður eitthvað grisjað. Ný-
verið grisjaði ég heilan ruslapoka af
efni sem allt var orðið aðgengilegt
á netinu,“ segir Sunna Njálsdóttir
forstöðukona bókasafnsins í samtali
við Skessuhorn.
Tilgangur bókasafna
að jafna stöðu
Rafræn útgáfa bóka er framtíðin
og er hún þegar hafin. Hinar hefð-
bundnu bækur munu þó alltaf halda
velli að mati Sunnu. „Á landsþingi
bókasafna í fyrrahaust sögðu er-
lendir fyrirlesarar að spennubæk-
ur og aðrar léttbækur yrðu rafræn-
ar. Prentútgáfur yrðu framleidd-
ar eftir pöntunum og þegar er far-
ið að bjóða upp á slíkt. Þeir sögðu
þó að allar myndabækur og borð-
bækur myndu blómstra og tímarit
einnig en þau færu einnig á netið.
Fólk vill hafa eitthvað í höndunum.
Tæki geta einnig frosið í miðjum
lestri og rafmagnið farið af. Þá er
nú betra að hafa bók við höndina.
Bækur munu því aldrei hverfa,“
segir Sunna. Hún segir ennfremur
að lestur hafi aukist og þar hafi kilj-
an og rafbækurnar hjálpað til. „Það
er óhemju mikið gefið út af kiljum.
Fólk bíður ekki eftir að bókasafnið
kaupir þær heldur kaupir þær sjálft.
Okkar hlutverk er jafnvel að breyt-
ast að því leyti að við getum ekki
náð í það nýjasta á undan einstak-
lingunum. Þörfin fyrir bókasafnið
liggur þá kannski í því að vera fyr-
ir þá sem hafa ekki efni á að kaupa
bækur eða hafa ekki tæknikunnáttu
til að nýta sér nýja miðla. Tilgang-
urinn hefur ávallt verið að jafna
stöðu fólks. Að þeir sem geti ekki
nálgast bækurnar sjálfir sitji ekki
eftir.“
Hljóðbækur hafa náð nokkrum
vinsældum á undanförnum árum,
en ekki eru allir sem geta nýtt sér
þær. „Til dæmis á fullorðið fólk
ekki tæki til að hlusta á hljóðbæk-
ur. Það ætti jafnvel að vera hlut-
verk bókasafna að leysa slík vanda-
mál eða hvetja aðra til að leysa þau.
Tækin eru oft flöskuhálsinn og mig
langar að hafa spjaldtölvur til reiðu
fyrir fólk sem vill kíkja í tímarit á
internetinu,“ segir Sunna.
Vilja gera að
samfélagsmiðstöð
Óskin er sú að Sögumiðstöðin verði
nýtt af íbúum sem samfélagsmið-
stöð og þeir eigi fleiri erindi þang-
að en á bókasafnið. Jafnvel að félög
eða klúbbar haldi fundi eða að fólk
hittist. Stefnt er á að hafa kaffihúsa-
rekstur áfram í Sögumiðstöðinni
og safnasýningar. „Það er verið að
sækjast eftir því að fólk geti sest inn
í Sögumiðstöðina, fengið sér kaffi
og stoppað og hitt annað fólk. Það
er þekkt einkenni á bókasöfnum á
Íslandi og sérstaklega úti á landi, að
fólk kemur inn, fær bók lánaða og
fer svo út. Það stoppar ekki. Í mið-
bænum verður bókasafnið í leiðinni
og reynslan sýnir að við það fjölg-
ar heimsóknum. Ég vona að bóka-
safnið verði fasti punkturinn í starf-
seminni. Þáttur upplýsingamið-
stöðvar ferðamanna sem er rekin
í húsinu á sumrin verður færður í
bókasafnið yfir vetrartímann. Það
verður alltaf hægt að leita eftir upp-
lýsingum í bókasafninu. Þetta getur
orðið hliðið að Grundarfirði,“ seg-
ir Sunna að endingu. sko
Bókavörðurinn segir að bækur muni aldrei hverfa
Bókasafn Grundarfjarðar verður sett upp í húsnæði Sögumiðstöðvarinnar.
Sunna Njálsdóttir.