Skessuhorn - 17.09.2014, Blaðsíða 19

19MIÐVIKUDAGUR 17. SEPTEMBER 2014
Pennagrein
Í bréfi til Norðuráls 7. júlí sl. velt-
ir Umhverfisvaktin fyrir sér kynn-
ingu Norðuráls á góðum árangri í
umhverfismálum og hvort það sé
rétt að álverið á Grundartanga sé á
heimsmælikvarða. Svarið við þess-
ari spurningu er:
Já, álverið á Grundartanga er á
heimsmælikvarða. Það á við um
umhverfismál og það á einnig við
um öryggismál, gæði framleiðslu
og rekstur álversins almennt. Þessi
góði árangur er hvorki sjálfgefinn
né tilviljun. Hann hefur náðst með
þjálfuðu og góðu starfsfólki, mark-
vissum vinnuferlum, fjárfesting-
um í búnaði og hópi íslenskra sér-
fræðinga á sviði álframleiðslu sem
hafa vakið alþjóðlega athygli fyr-
ir árangur sinn. Starfsfólk Norð-
uráls er stolt af þeim góða árangri
sem hefur náðst í umhverfismálum
á Grundartanga. Hann er staðfest-
ur í niðurstöðum umhverfisvökt-
unar og græns bókhalds sem sýn-
ir að áhrif Norðuráls á lífríkið eru
óveruleg og losun efna er vel innan
settra marka.

Hér eru spurningar
Umhverfisvaktarinnar
við Hvalfjörð og svör
Norðuráls:

1. Er frammistaða Norðuráls á heims-
mælikvarða ef iðjuverið þarf heimild
til að losa ríflega 40% meira af flú-
or á hvert tonn áls heldur en Alcoa
Fjarðaál?

Álver Norðuráls á Grundartanga
fylgir reglugerðum og ákvæðum í
starfsleyfi sem sett eru af Umhverf-
isstofnun. Við útgáfu starfsleyfis er
stuðst við lög og reglur og einnig
aðstæður á hverjum stað. Hvorki
Norðurál né sambærileg fyrirtæki
ákvarða sjálf heimildir eða við-
miðunarmörk. Reynslan sýnir að
Norðurál hefur staðist vel öll skil-
yrði sem sett hafa verið og t.d. er
losun flúors á síðasta ári langt undir
leyfilegum mörkum í starfsleyfi.

2. Finnst Norðuráli rétt að miða „ár-
angur“ sinn við s.l. ár þar sem veð-
urskilyrði voru allt önnur en árin á
undan og flúor rigndi jafnt og þétt af
gróðri?

Hér gætir þess misskilnings að veð-
urfar hafi áhrif á losun. Það er ekki
rétt. Myndin, sem vísað er til, sýnir
hvað álverið losar af flúor við fram-
leiðslu sína. Veðurfar hefur eng-
in áhrif á það. Veðurfar hefur hins
vegar augljóslega áhrif á dreifingu
útblásturs. Ítarlega er fjallað um
það á hverju ári í umhverfisvökt-
unarskýrslum fyrir Grundartanga-
svæðið. Eins og áður sagði hafa þær
staðfest að frá upphafi starfsemi
Norðuráls, árið 1998, hafa engin
neikvæð áhrif fundist á lífríki svæð-
isins.
Eins og sést er losun flúors langt
undir viðmiðunarmörkum. Einn-
ig að losun á hvert framleitt tonn af
áli hefur minnkað verulega. Þetta er
eftirtektarverður árangur og reynd-
ar svo góður að þrátt fyrir að álver-
ið á Grundartanga framleiði nú
nærri 30 þúsund tonnum meira af
áli á ári en fyrir nokkrum árum síð-
an þá er heildarlosun flúors minni.
Ekkert bendir til annars en að svo
verði áfram við frekari framleiðslu-
aukningu.
3. Finnst forsvarsmönnum Norður-
áls það óveruleg umhverfisáhrif að á
meirihluta vöktunarbæja skuli ár eft-
ir ár mælast svo hátt flúor í kjálkum
sauðfjár að hætta sé á tannskemmdum
og að tannskemmdir hafi orðið í sauðfé
nú þegar?
Bein og tennur í á annað þúsund
fjár á svæðinu hafa verið rannsök-
uð og dýralæknar hafa skoðað mun
fleiri ær með reglubundnu eftirliti. Í
þeim rannsóknum hafa aldrei fund-
ist dæmi um neikvæð áhrif flúors á
fé eða aðrar skepnur. Engar tann-
skemmdir, engar beinskemmdir né
önnur neikvæð áhrif, sem tengja
má við starfsemi Norðuráls með
nokkrum hætti. Samkvæmt Sigurði
Sigurðarsyni dýralækni hefur tann-
heilsa sauðfjár í Hvalfirði lengi ver-
ið frekar léleg. Sú heilsufarssaga
hefst löngu fyrir iðnaðaruppbygg-
ingu í firðinum. Því er ekki óþekkt
að blettir sjáist á tönnum. Ef grun-
semdir um áhrif flúors á tennur
hafa verið tilkynntar, hefur Norð-
urál ávallt farið fram á að slíkt sé
skoðað frekar og dýralæknar hafa
farið á staðinn. Í þeim skoðunum
hafa aldrei fundist merki þess að um
áhrif af flúor sé að ræða.

4. Í ljósi þess að austlægar vindátt-
ir ríkja á svæðinu: Finnst forsvars-
mönnum Norðuráls það óveruleg um-
hverfisáhrif að afföll sauðfjár vestan við
iðjuverið skuli vera marktækt meiri og
frjósemi minni heldur en í öðru sauðfé?
Hér er vísað til meistararitgerðar
Gyðu Björnsdóttur, stjórnarmanns
í Umhverfisvaktinni. Engin ástæða
er í sjálfu sér til að efast um þá nið-
urstöðu Gyðu að frjósemi sé lægri
og afföll meiri á svæðinu. Hins veg-
ar sýnir skýrslan að nánast eng-
ar líkur eru á því að þetta sé vegna
mengunar frá Grundartanga.
Í ritgerðinni er veigamikil ástæða
aukinna affalla tilgreind. Á bls. 40
í ritgerðinni er vísað í viðtal við
bónda á því svæði sem um er rætt.
Þar segir: „Í viðtalinu leggur hann
áherslu á að ýmsir sjúkdómar sem
hann nefnir, s.s. hósti og kregða,
liðbólga, vörtur í munnvikum og
svöðusár á klaufum hafi borist á
bæinn með fé sem hann hafi keypt.
Hann hefur misst um 14,3% af fé
á bænum á síðastliðnu ári (nóv.
2012 - des. 2013) en nefnir að
það sé einsdæmi að svo margt fé
hafi drepist á einu ári.“ Ljóst er
að umræddir sjúkdómar hafa ekk-
ert með flúor eða mengun að gera.
Á bls. 44 er fjallað um lægri frjó-
semi fjár á þessa sama svæði. Þar
kemur fram miðað við fyrirliggj-
andi rannsóknir sé ekkert sem
bendi til þess að lægri frjósemi á
svæðinu sé vegna flúors. Orðrétt
segir: „Ólíklegt er að sauðfé í ná-
grenni iðjuveranna á Grundar-
tanga fái fóður sem inniheldur flú-
or í því magni sem NRC tilgrein-
ir að þurfi til þess að hafa áhrif á
frjósemi.“ Sérfræðingar Norðuráls
benda á að ekki sé ólíklegt að sjúk-
dómar í aðfluttu fé (sbr. tilvitnun
hér að framan) séu megin ástæða
þessara frávika.
Þá er ánægjulegt að lesa það úr
ritgerð Gyðu að bændur í Hval-
firði eru almennt ánægðari með
heilsufar sauðfjár síns en bænd-
ur fjær Grundartanga. Þetta kem-
ur skýrt fram á bls. 43 í ritgerðinni:
„Niðurstöður spurningakönnun-
arinnar benda til þess að bændur
séu almennt ánægðir með heilsufar
sauðfjár á bæjum sínum... Þá eru
marktækt fleiri bændur nær iðju-
verunum á Grundartanga sem telja
heilsufar mjög gott eða frekar gott
en fjær.“

5. Finnst Norðuráli það æskileg staða,
að áhrif langtíma flúorálags á kind-
ur og hross skuli ekki þekkt, en leyfi-
legt útsleppi flúors byggt á áætluðu þoli
dýranna?

Áhrif flúors á búfénað hafa ver-
ið rannsökuð í tugi ára og eru vel
þekkt. Á grundvelli þeirra rann-
sókna hafa viðmið um magn flúors
í fóðri verið sett. Á Íslandi er alla
jafna miðað við evrópsk viðmið sem
eru 30 µg F/g [1]. Viðmið í Banda-
ríkjunum fyrir fóður eru að fyrir 12
mánaða tímabil á flúor að vera inn-
an við 30-35 µg F/g, meðaltal hvaða
tveggja mánaða tímabils sem er má
ekki fara yfir 60 µg F/g og meðaltal
hvaða eins mánaðar tímabils sem er
má ekki fara yfir 80 µg F/g.
Í vöktunarskýrslum Norðuráls
sést að styrkur flúors í grasi utan
þynningarsvæðis á Grundartanga
hefur aldrei mælst yfir 30 µg F/g,
allt frá upphafi mælinga árið 1997.
Hæsta gildi mælinga í grasi á síð-
asta ári var 7,9 µg F/g í Fannahlíð,
sem er við mörk þynningarsvæðis á
Grundartanga.
6. Skýrslur sýna að heysýni voru ekki
flúormæld fyrr en sex árum eftir meng-
unarslysið í álveri Norðuráls 2006.
Hverju sætir það?

Þessi fullyrðing er ekki rétt. Þann
24. ágúst 2006 fór rafmagn af einu
hreinsivirki Norðuráls í um 20
klukkustundir. Atvikið var tilkynnt
viðkomandi yfirvöldum. Stuttu síð-
ar, í september 2006, voru tekin sýni
á 5 bæjum utan þynningarsvæðis.
Hæsta gildi flúors í grasi mældist
í Fannahlíð, 15 µg F/g sem er um
50% undir viðmiðunarmörkum.
Fylgst hefur verið með gróðri á
svæðinu á hverju ári frá 1997. Þar
á meðal hefur verið fylgst með
magni flúors í grasi. Grassýni eru
tekin nærri túnum en ekki á rækt-
uðum túnum eða úr heyi af þeim.
Fyrir því er sú einfalda ástæða að
á tún eru bornar ýmsar tegund-
ir af áburði. Ef sýnin væru tekin
af túnum eða úr heyi myndu áhrif
áburðargjafar blandast við áhrif af
útblæstri iðjuvera. Áburður getur
innihaldið ýmis efni, þar á meðal
bæði brennistein og flúor.

7. Norðurál hefur á hendi umsýslan
vöktunar vegna eigin mengunar. Telur
Norðurál, í ljósi beinna fjárhagslegra
og viðskiptalegra tengsla fyrirtækisins
við rannsakendur, Umhverfisstofnun
og höfunda vöktunarskýrslna, trúverð-
ugleika mengunarmælinga nægilegan?

Álver Norðuráls á Grundartanga
fylgir reglugerðum og ákvæðum í
starfsleyfi sem sett eru af Umhverf-
isstofnun. Hvorki Norðurál né
sambærileg fyrirtæki ákvarða sjálf
heimildir eða viðmiðunarmörk.
Það sama á við um vöktun svæðis-
ins. Lög og reglur segja til um að
fyrirtækin skuli láta gera ákveðnar
mælingar, greiningar og skýrslur.
Frá því Norðurál hóf rekstur á
Grundartanga árið 1998 hefur far-
ið fram ítarleg vöktun á áhrifum
álversins á umhverfi sitt. Vöktun-
in felur í sér rannsóknir og eftirlit
með 59 mæliþáttum í og við Hval-
fjörð, s.s. loftgæðum, veðri, úr-
komu, ferskvatni, kræklingi, sjáv-
arseti, grasi, laufi, barri, heyi,
sauðfé og hrossum. Rannsóknirnar
eru gerðar af Nýsköpunarmiðstöð
Íslands, Háskóla Íslands, Náttúru-
fræðistofnun, Landbúnaðarháskóla
Íslands og fleiri óháðum aðilum.
Við höfum aldrei efast um færni
og einurð þeirra tuga vísinda-
manna sem koma að umhverfis-
vöktun á nágrenni álvers Norður-
áls. Hins vegar hafa þeir vissulega
þurft að þola að bornar séu brigður
á trúverðugleika starfa þeirra.
Faxaflóahafnir fengu á síðasta ári
teymi sérfræðinga til að gera úttekt
á mengunarmælingum á stóriðju-
svæðinu við Grundartanga. Nið-
urstöðurnar sýna að störf fyrr-
greindra vísindamanna eru fyrsta
flokks og gefa góða mynd af áhrif-
um fyrirtækjanna á umhverfi sitt.
Þær sýna að rétt hefur verið stað-
ið að mælingum og að niðurstöð-
ur þeirra eru réttar. Jafnframt kem-
ur fram að þær kröfur sem gerðar
eru til álvera hér á landi eru meðal
þeirra ströngustu í heimi.

8. Finnst forsvarsmönnum Norður-
áls það til fyrirmyndar að erfitt sé að
lesa skýrslur um umhverfisvöktun sér
til gagns?

Ábendingar um framsetningu í
skýrslum eru vel þegnar og hægur
vandi er að koma þeim á framfæri,
enda er tilgangurinn sá að fólk geti
nýtt sér upplýsingarnar og haft af
þeim gagn. Skýrsla Umhverfisvökt-
unar iðnaðarsvæðisins á Grundar-
tanga og allar sérfræðiskýrslur eru
aðgengilegar á heimasíðu Norður-
áls www.nordural.is.
9. Finnst forsvarsmönnum Norðuráls
það til fyrirmyndar að ekki sé til við-
bragðsáætlun vegna mengunarslysa í
iðjuverinu?
Viðbragðsáætlun Norðuráls á
Grundartanga tekur til hugsanlegra
mengunarslysa.

10. Finnst forsvarsmönnum Norð-
uráls það til fyrirmyndar að auka ál-
framleiðsluna og þar með losun flúors
þó iðjuverið starfi í blómlegu landbún-
aðarhéraði?

Okkur hjá Norðuráli er vel ljóst að
við erum stórt fyrirtæki á viðkvæmu
svæði. Starfsemin er viðamikil og
þarf mikið olnbogarými. Við erum
líka meðvituð um að það eru ekki
allir sáttir við staðsetninguna og
áhrifin. Við getum ekki breytt stað-
setningunni - augljóslega. Hins veg-
ar getum við sýnt metnað og vilja til
að lágmarka áhrifin. Það höfum við
lagt áherslu á og munum kappkosta
áfram. Rannsóknir sýna að starf-
semi Norðuráls er ekki skaðleg um-
hverfinu og ekkert sem bendir til að
starfsemin verði það eftir að stækk-
unin hefur farið fram.
Grundartanga,
11. september 2014.
Norðurál.
Svör Norðuráls við spurningum í opnu bréfi
Umhverfisvaktarinnar við Hvalfjörð
Myndin sýnir hvað álverið losar af flúor við framleiðslu sína.