Skessuhorn - 08.10.2014, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 8. OKTÓBER 2014
Það hefur margt breyst frá því
Björn Stefán Guðmundsson fyrr-
verandi kennari í Búðardal og á
Laugum í Sælingsdal ólst upp á
Skarðsströndinni. Þótt Björn Stef-
án sé ekki kominn nema á miðjan
áttunda áratuginn á hann minning-
ar frá sínum uppvaxtarárum sem vel
gætu sómt sér í sögu eftir höfunda
sem færðu í letur sveitalífið eins og
það gerðist hérna áður fyrr, eins og
til dæmis Guðrúnu frá Lundi. Það
er svo sem ekki sveitarómantík-
in sem einkennir þessar minning-
ar Björns Stefáns. Þetta voru erf-
iðir tímar og ekki síst var það hinn
illvígi berklasjúkdómur sem hjó
skörð í fjölskyldur. Björn Stefán var
ekki orðinn fimm ára þegar hann
missti bróður sinn úr berklum. Sá
hét Eiríkur og var nokkrum árum
eldri og þegar Björn Stefán var ell-
efu ára gamall missti hann móð-
ur sína úr þessum illvíga sjúkdómi.
„Það var samt gaman í sveitinni
þegar ég var barn ef frá eru tald-
ar þessar hörmungar,“ sagði Björn
Stefán þegar blaðamaður Skessu-
horns heimsótti hann í Búðardal í
síðustu viku. Þessi gamli Skarðs-
strendingur ólst upp á Reynikeldu
og var bóndi þar á sjö ára tímabili
upp úr miðri síðustu öld. Hann var
kennari lengst af ævi. Varð gagn-
fræðingur frá Héraðsskólanum að
Laugarvatni og fór ungur að kenna
í farskóla í sinni heimasveit. Björn
Stefán var kominn vel á fullorð-
insár þegar hann dreif sig síðan í
Kennaraskóla Íslands og lauk það-
an prófi 1973. „Ég hafði alltaf gam-
an af kennarastarfinu. Hlakkaði til
að mæta í vinnu og þegar ég kenndi
á Laugum og í Búðardal var ég yfir-
leitt búinn að hella á kaffi þegar
hinir komu,“ segir Björn Stefán.
Gæðafólk á
Skarðsströndinni
Það var við upphaf seinna stríðs,
árið 1939, sem Björn Stefán kom
í heiminn á Reynikeldu á Skarðs-
strönd. Foreldrar hans voru Guð-
mundur Jóhannesson frá Hellu á
Fellsströnd og Helga Björnsdótt-
ir ættuð úr Vestur-Húnavatnssýslu.
Björn Stefán átti tvö systkini, Eirík
sem áður er minnst á og systir sem
var yngst og hét Margrét Kristín.
Hún var hjúkrunarkona í Reykjavík
og dó fyrir allmörgum árum. „Það
var svo sem þannig í minni æsku að
dauðinn virtist ansi nálægur víða.
Skarð með Skarðsstöð var á þessum
tíma höfuðbólið í sveitinni. Mér
virtist að þar væri einskonar dvalar-
heimili. Þangað kom gamalt fólks,
ekki síst konur, til að eyða síðustu
árum ævinnar. Breiðafjörðurinn
var og er gjöfull og frá Skarðsstöð-
inni var mjög í hann sótt. Það var
ekki aðeins á Skarði sem var gæða-
fólk, það var allsstaðar í kringum
okkur og reyndar hefur mér virst
að í Dalasýslunni sé það þannig að
ef einhver þarf hjálp þá gangi fólk
hvert undir annars hönd til að bæta
úr því.“
Hamingjan byrjaði í
Laugarnesskólanum
Björn Stefán segir að Guðmund-
ur faðir sinn hafi verið mikill skap-
og alvörumaður. „Faðir minn sagði
fátt en ef hann sagði eitthvað var
eftir því tekið. Hann brást þann-
ig við þegar móðir mín féll frá og
hann stóð eftir með tvö ung börn,
að þá gerði hann hlé á búskapn-
um um tíma. Þá voru miklar fram-
kvæmdir í Reykjavík, svo sem upp-
bygging hitaveitunnar og rafveitu
og hann réðist til starfa við Elliða-
árnar í Reykjavík. Vinafólk á næstu
bæjum tók við bústofninum á með-
an við vorum fyrir sunnan. Þar
héldum við til hjá Steinunni systur
pabba sem bjó með manni sínum í
Blesugróf. Þaðan fór ég með stræt-
isvagni í Laugarnesskólann þar sem
ég var einn vetur. Hamingja mín
byrjaði í Laugarnesskólanum og ég
á mjög ljúfar minningar frá þessum
vetri. Á hverjum morgni var farið
út á svalir og sunginn skólasöngur-
inn. Það fannst mér dýrlegar stund-
ir. Ég var hraðlæs og ágætur í skrift
og reikningi þegar ég kom í skól-
ann. Það var þó lítið vitað um mína
kunnáttu og ég þess vegna settur
í hálfgerðan tossabekk. Það voru
til svokallaðir tossabekkir hérna
áður fyrr. Fyrsti kennarinn minn
var Pálmi Pétursson. Ég kunni vel
við mig í tossabekknum. Leið vel
þar og fann fyrir öryggi. Hjart-
að seig því nokkuð mikið þegar ég
var færður til í einn besta bekkinn.
Það var svo sem ekki lakari kennari
sem ég fékk þá, blessunin hún Inga
Guðbrandsdóttir sem ég minnist
alla tíð. Þótt ég væri kominn í nýj-
an bekk hélt ég samt áfram lengi á
eftir að fara í gömlu röðina mína.
Þá var Inga snögg til, kom og sótti
mig og leiddi með sér í rétta röð.
„Þú átt að koma með mér vinur,“
sagði hún.
Fermingarfötin
fengin að láni
Eftir þennan vetur í Reykjavík var
aftur farið á Reynikeldu. „Pabbi
vildi fara heim og taka aftur við
búskapnum. Á þessum tíma minn-
ir mig að við höfum verið með
um hundrað kindur og tvær kýr
til heimilis. Það var mikil fátækt á
þessum tíma og efnin lítil. Þegar
ég fermdist vorið 1953 þurfti ég að
fá lánuð fermingarföt. Mig minnir
að það hafi verið gæðakonan Mar-
grét á Á sem lánaði mér þessi fal-
legu föt sem ég fermdist í. Það var
svo sem eitt af því sem sat svolít-
ið í mér frá æskunni. Ég skamm-
aðist mín fyrir að þurfa að fá lán-
uð föt en ég þurfti svo sem þannig
lagað ekkert að gera það. Þetta var
svo mikið indælisfólk á Á eins og
reyndar annars staðar í nágrenn-
inu.“
Aðspurður segir Björn Stefán að
þrátt fyrir lítil efni og umkomu-
leysi þennan vetur sem hann var
í Laugarnesskóla hafi hann aldrei
fundið fyrir neinu sem nú á dögum
er einelti, en var hér áður fyrr kall-
að að leggjast á eða stríða. Eins og
áður segir varð hann síðan gagn-
fræðingur frá Héraðsskólanum að
Laugarvatni. „Það var mjög gam-
an á Laugarvatni og þar hitti ég
ungmenni víðsvegar af landinu.
Einhvern veginn er það þó svo að
veturinn í Reykjavík tók fram öll-
um námsárunum. Líka eftir að ég
á fullorðinsárum, 1970-’73, var í
kennaranáminu. Mér fannst ekki
verra að þegar ég kom í Kennara-
skólann var þangað kominn gamli
kennarinn minn úr Laugarnes-
skólanum; Pálmi Pétursson, þá
reyndar kominn í hjólastól. „Nei,
ert þú kominn drengurinn minn,“
sagði Pálmi fagnandi þegar hann
sá mig.
Verslunarstjóri
í Skarðsstöð
Kona Björns Stefáns féll frá fyrir
nokkrum árum, en hún var Auð-
ur Tryggvadóttir frá Arnarbæli á
Fellsströnd. Þau stóðu fyrir búi á
Reynikeldu árin 1957-1964. Á því
tímabili var Björn einnig verslunar-
stjóri við útibú Kaupfélags Stykkis-
hólms í Skarðsstöð. „Það voru þó-
nokkur umsvif í Skarðsstöð á þess-
um tíma, einkum þegar flutninga-
skip komu með vörur. Þá var þetta
ein aðal uppskipunarhöfnin við
Breiðafjörð og þegar skipin komu
þurfti að fá talsverðan mannafla
úr sveitinni til vinnu. Frá Skarðs-
stöð var svo vörum keyrt með bíl-
um fyrir Klofning eða um Svína-
dal og yfir Laxárdalsheiði á Borð-
eyri. Á þessum tíma voru mikil um-
svif á Borðeyri en þar er nú varla
opið hús lengur né í Skarðsstöð,“
segir hann.
Spilaði á böllum
Björn lét snemma til sín taka í fé-
lags- og menningarmálum. Hann
var formaður Ungmennafélagsins
Vöku í Skarðshreppi um tíma, for-
maður Ungmennasambands Dala-
manna í nokkur ár og ritari þess
1964-1968. Hann var formaður
karlakórs og söngfélagsins Vorboð-
ans í Búðardal, var líka einn af stofn-
endum Tónlistarskólans í Búðardal
og sat í fyrstu skólanefndinni. Björn
fékk snemma áhuga á tónlist og
hljóðfæraleik. Ungur varð hann sér
úti um harmonikku og lærði á hana
með sjálfsnámi. „Svo voru það böll-
in maður. Það var gaman að spila
á þeim og skemmta fólki. Oft var
þá fjör og ógleymanlegt að minnast
þess tíma,“ rifjar hann upp. Seinna
kenndi hann svo á harmonikku við
Tónlistarskólann í Búðardal.
Gott og gefandi að
starfa á Laugum
Björn byrjaði kennslu sem far-
kennari á Skarðsströndinni 1959
en varð síðan kennari og skóla-
stjóri við Barnaskólann í Búðar-
dal 1964-1969. Á þessum tíma
byggði hann sér hús í Búðardal.
„Þá var það eins og mér virðist
hér í Dölunum að maður gekk
undir manns hönd að hjálpa. Við
vorum þrír sem byggðum okk-
ur eins hús hér í Búðardal á þess-
um árum. Þetta voru kölluð land-
námshús. Við tókum reyndar ekki
allt húsið í notkun í einu. Pabbi
var hjá okkur Auði hérna í Búð-
ardal og hann þekkti það ekki að
skulda. Ég hafði sama háttinn á
og framkvæmdi ekki meira en við
höfðum efni á,“ segir Björn Stef-
án. Húsbyggingunni var svo varla
lokið þegar hann ákvað að drífa
sig í Kennaraskólann. Þegar það-
an kom fór hann að kenna við
skóla Dalamanna á Laugum í Sæ-
lingsdal og kenndi þar nær sam-
fleytt frá 1973 og þar til skól-
inn á Laugum var lagður af 2001.
„Þetta var mjög góður og gefandi
tími á Laugum og ég sá eftir því
þegar skólanum var lokað. Ég bjó
þar að reynslu minni frá uppvext-
inum. Laugar var heimavistarskóli
og þau yngstu áttu erfitt með að
hleypa heimdraganum. Oft féllu
tár á kodda og þá kom lítil hendi
sem leitaði eftir minni. Mér fannst
Oft var þá fjör og ógleymanlegt að minnast þess tíma
-segir gamli barnakennarann, harmonikkuleikarann og hagyrðingurinn Björn Stefán í Búðardal
Björn Stefán er trjáræktarmaður og á skjólsælan garð við heimili sitt við Sunnubraut í Búðardal.
Björn Stefán ásamt einum af sínum bekkjum sem hann kenndi á Laugum í Sælingsdal á sínum tíma. Frá vinstri í efri röð: Lárus
Guðbjörnsson, Bjarki Björnsson, Óli Bjarkar Magnússon, Berglind Magnúsdóttir, Svanhildur Kristjánsdóttir og Jenný Erla
Jónsdóttir. Neðri röð frá vinstri: Guðmundur Harðarson, Björn Stefán Guðmundsson og Ragnar Ólafsson.