Læknablaðið - 15.11.2006, Qupperneq 35

FRÆÐIGREINAR / KLÍNÍSKAR LEIÐBEININGAR / ENDURLÍFGUN
Endurlífgun á börnum
klínískar leiðbeiningar
Þórður
Þórkelsson1
Barnalæknir
Hjalti Már
Björnsson2
Læknir
Gunnlaugur
Sigfússon1
Barnalæknir
1 Bamaspítala Hringsins,
Landspítala,
2slysa- og bráðasviði
Landspítala.
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Þórður Þórkelsson,
Bamaspítala Hringsins,
Landspítala Hringbraut,
101 Reykjavík.
Sími: 543-1000,
bréfsími: 543-3021.
thordth @landspitali. is
Teikningar í greininni eru
birtar með góðfúslegu leyfi
American Heart Association
og Lippincott Williams
& Wilkins.
Lykilorð: endurlífgun, hjarta-
stopp, öndunarstopp, börn.
Inngangur
Sem betur fer er sjaldgæft að endurlífga þurfi
börn, ef frá eru taldir nýburar sem geta þurft önd-
unaraðstoð í stuttan tíma fyrst eftir fæðinguna.
Árangur endurlífgunartilrauna á börnum sem
komin eru af nýburaskeiði er því miður ekki
góður, einkum ef hjartastopp verður utan sjúkra-
húsa (1-3). Hins vegar hefur sýnt sig að auknar
líkur eru á að endurlífgun takist ef hún er hafin
sem fyrst eftir að öndunar- eða hjartastopp verður
(4). Því er mikilvægt að sem flestir kunni til verka
á þessu sviði og að sérhæfð hjálp berist sem fyrst
við öndunar- og hjartastopp.
Gerður er greinarmunur á grunnendurlífg-
un (basic life support) sem framkvæmd er án
sérhæfðs búnaðar og sérhæfðri endurlífgun (ad-
vanced life support) þar sem notuð eru lyf og
sérhæfður endurlífgunarbúnaður. Hér verður bæði
fjallað um grunn- og sérhæfða endurlífgun miðað
við þarfir heilbrigðisstarfsfólks, en áður hafa verið
gefnar út leiðbeiningar um grunnendurlífgun fyrir
almenning á vegum Skyndihjálparráðs íslands (5).
Einkum er stuðst við endurskoðaðar leiðbeiningar
um endurlífgun á börnum sem gefnar voru út í
lok síðasta árs á vegum European Resuscitation
Council (6, 7) og American Heart Association
(8-10). í þeim er ráðlagt að nota endurlífgunar-
leiðbeiningar fyrir börn að kynþroskaaldri, eða
ef viðkomandi lítur út fyrir að vera barn. Þetta
er ólíkt eldri leiðbeiningum þar sem miðað var
við ákveðið aldursmark. Hér eru gefnar leiðbein-
ingar um endurlífgun á börnum sem komin eru af
nýburaskeiði (>1 mánaðar gömul).
Orsakir hjartastopps hjá börnum
Tvær helstu ástæður hjartastopps hjá börnum eru
sjúkdómar í öndunarfærum sem leiða til öndunar-
stopps eða alvarlegar sýkingar sem leiða til blóð-
þrýstingsfalls (3,11,12). í báðum tilvikum verður
súrefnisþurrð í hjartavöðvanum sem leiðir til þess
að það hægir á hjartslætti og hann stöðvast ef ekk-
ert er að gert. Hjartasjúkdómar eru aðeins um 5-
15% af orsökum hjartastopps hjá börnum (3,13).
Þar sem veikindi eru oftast undanfari hjarta-
stopps hjá börnum hefur það yfirleitt nokkurn að-
draganda. Því er mikilvægt að fyrirbyggja að veik-
indi þeirra verði það alvarleg að til hjartastopps
komi sé þess nokkur kostur. Alvarleg veikindi þarf
að greina sem fyrst og viðeigandi meðferð þarf að
ENGLISH SUMMARY
Þórkelsson Þ, Björnsson HM, Sigfússon G
Pediatric life support
Læknablaðið 2006; 92: 783-93
Diseases which result in respiratory failure or
hypotension are the most common cause of cardiac
arrest in children. Whereas heart diseases are the
most common cause of cardiac arrest in adults, they
are uncommon cause in children. Accidents are the
most common cause of out-of-hospital cardiac arrest.
Prompt and skilled resuscitaton efforts are important
for favourable resuscitation outcome. This article
provides guidelines for resuscitation in children from
one month of age for health care providers. They are
mainly based of recently published International Liasion
Committee on Resuscitation (ILCOR) guidelines on
resuscitation in children.
Keywords: resuscitation, life support, cardiac arrest,
respiratory arrest, infants and children.
Correspondance: Þórður Þórkelsson,
thordht@landspitali.is
hefja tafarlaust. Vel þarf að fylgjast með börnum
sem eru alvarlega veik og grípa þarf tímanlega inn
í sjúkdómsferlið ef ástand þeirra versnar. Til þess
þarf heilbrigðisstarfsfólk meðal annars að þekkja
vel einkenni yfirvofandi öndunarbilunar og blóð-
þrýstingsfalls hjá börnum (sjá töflur I, II og III).
Slys og önnur óhöpp eru helsta ástæða
hjartastopps hjá börnum utan sjúkrahúsa (14).
Undirstrikar það mikilvægi slysavarna og annarra
fyrirbyggjandi aðgerða sem tryggja öryggi barna.
Hvenær kalla ber eftir hjálp
Þar sem öndunarstopp er yfirleitt undanfari
hjartastopps hjá börnum (12) er mælt með því að
reyna endurlífgun í eina mínútu áður en gert er
hlé til að hringja á hjálp ef björgunaraðili er einn
(7, 9). Hins vegar ef barn hnígur skyndilega niður
eru miklar líkur á að ástæðan sé alvarleg hjartslátt-
artruflun (15) og í þeim tilvikum er mælt með að
hringja þegar eftir hjálp, líkt og við endurlífgun á
fullorðnum (7). Ástæðan er sú að þegar um slegla-
hraðtakt (ventricular tachycardia) eða sleglatif
(ventricular fibrillation) er að ræða er mikilvægast
fyrir horfur sjúklingsins að sem skemmstur tími
líði frá því hjartastoppið verður og þar til rafstuð
er gefið (16). Ef fleiri en einn eru til staðar skal
Læknablaðið 2006/92 783