Læknablaðið - 15.11.2006, Qupperneq 41

FRÆÐIGREINAR / KLÍNÍSKAR LEIÐBEININGAR / ENDURLÍFGUN
ekki greindust með slíkan takt (27% lifun). Hins
vegar ef fyrst var greindur hægataktur, rafleysa
eða annar taktur sem síðan breyttist yfir í slegla-
hraðtakt eða sleglatif voru horfurnar verri og lifun
aðeins um 11% (3).
aróne. Skammturinn er 5 mg/kg sem ber að gefa
hægt, eða á 10-20 mínútum. Sé ástand barns ekki
stöðugt þarf að framkvæma samhæfða rafvend-
ingu eins fljótt og kostur er.
Hægur hjartsláttur
Astæða hægs hjartsláttar hjá börnum er oftast
öndunarstopp eða lágur blóðþrýstingur, sem yf-
irleitt þróast yfir í rafleysu ef ekkert er að gert.
Því er fyrsta meðferðin öndunaraðstoð og síðan
hjartahnoð. Ef barnið svarar þeirri meðferð ekki
er næsta skref að gefa adrenalín. Ef grunur er um
að hægur hjartsláttur stafi af vagal örvun er rétt að
gefa atrópín.
Ef orsök fyrir viðvarandi hægum hjartslætti er
truflun á starfsemi sinus hnútar eða leiðnitruflun
milli gátta og slegla (AV-rof) og barnið er með
merki um ónóga blóðrás kemur til greina að gefa
adrenalín eða ísóprenalín dreypi. Næsta skref væri
að nota ytri gangráð.
Hraður hjartsláttur
Grannar QRS-bylgjur
Hraðtaktur með grönnum QRS-bylgjum getur
verið sínushraðtaktur vegna veikinda barns. En
ef hjartsláttarhraði er yfir 220 á mínútu er líkleg-
ast að um sé að ræða ofansleglahraðtakt (supra-
ventriculer tachycardia, SVT). Ef ástand barns
er stöðugt kemur til greina að reyna vagal örvun
(valsalva) eða að örva köfunarviðbrögð með því
að setja poka með ísvatni á andlit barnsins. Beri
það ekki árangur þarf að reyna rafvendingu með
lyfjum. Þá er barnið tengt við hjartarafsjá, það
látið liggja og settur æðaleggur í olnbogabót eða
hársvörð. Gefið er adenosín (0,1 mg/kg) hratt í
æð og skolað á eftir með að minnsta kosti 5 ml af
0,9% saltlausn. Æskilegt er að hafa útprentun af
hjartarafsjá í gangi á meðan lyfið er gefið. Ef þessi
skammtur af adenosíni nægir ekki eru næst gefin
0,2 mg/kg sem má endurtaka einu sinni. Ef barnið
svarar ekki lyfjameðferð eða ástand þess er ekki
stöðugt skal gefa samhæft rafstuð með 0,5-1 J/kg,
sem endurtaka má með 2 J/kg.
Gleiðar QRS-bylgjur
Hjá börnum er hraðtaktur með gleiðum QRS-
bylgjum líklegri til að vera kominn frá gáttum
(SVT) en sleglum, sérstaklega áður heilbrigðum
börnum. Ávallt skal þó gera ráð fyrir að slíkur
hraðtaktur sé frá sleglum þar til annað sannast. Ef
ástand barns er stöðugt má meðhöndla hraðtakt
með gleiðum QRS-bylgjum sem SVT, en ef ljóst
er að hraðtaktur er frá sleglum ætti að gefa amíód-
Notkun sjálfvirkra stuðtækja fyrir börn
Notkun sjálfvirkra stuðtækja við endurlífgun á
fullorðnum utan sjúkrahúsa hefur færst í vöxt á
undanförnum árum.Til greina kemur að nota sjálf-
virkt stuðtæki við endurlífgun á barni sem fellur
skyndilega niður, til dæmis við íþróttaiðkun, þar
sem þá er líklegt að alvarleg hjartsláttartrufun sé
orsök hjartastoppsins.
Flest sjálfvirk stuðtæki sem eru á markaði hér
á landi eru hönnuð til að nota á fullorðna og börn
eldri en 8 ára. En þess eru dæmi að slík tæki hafi
verið notuð á yngri börn og því kemur til greina að
nota þau niður í eins árs aldur, ef ekki er til staðar
sérhannað tæki fyrir börn (7, 31). Hér á landi fást
sjálfvirk stuðtæki sem eru ætluð bæði börnum og
fullorðnum. Hægt er að láta þau gefa rafstuð af
lægri orku og í gegnum minni rafskaut en notuð
er við rafvendingu á fullorðnum. Æskilegra er að
nota slfkt tæki ef gefa þarf barni rafstuð.
Meóferð eftir endurlífgun
Rétt meðferð á börnum eftir endurlífgun er mik-
ilvæg og miðast einkum við að meðhöndla und-
irliggjandi sjúkdóm og fyrirbyggja frekari líffæra-
skemmdir.
Algengt er að samdráttarkraftur hjartavöðva
sé skertur eftir hjartastopp og er því mikilvægt
að meta ástand hjartans, til dæmis með hjartaóm-
skoðun og gefa viðeigandi lyf ef með þarf. Oft þarf
að gefa lyf sem auka samdráttarkraft hjartavöðva,
til dæmis dóbútamín, eða jafnvel adrenalín.
Einnig kemur til greina að gefa í sama tilgangi
lyf sem hemja fosfódíesterasa, svo sem milrinón.
Noradrenalín er einkum notað við meðferð á losti
af völdum alvarlegra sýkinga.
Oft þarf að meðhöndla börn með öndunarvél
eftir endurlífgun. Forðast ber oföndun þar sem
hún getur minnkað fylliþrýsting hjartans (venous
return). Ef barn er með barkarennu með belg
(cuff) skal gæta þess að þrýstingur í honum sé ekki
meiri en 20 cm H20 þar sem hærri þrýstingur getur
valdið drepi í slímhúð barkans (32).
Sýnt hefur verið fram á að kæling eftir
hjartastopp bætir lífslíkur og minnkar líkur á
miðtaugakerfisskaða hjá fullorðnum einstakling-
um (33). Sambærilegar rannsóknir á nýburum
eftir fósturköfnun við burðarmál benda til hins
sama (34). Hliðstæðar rannsóknir hafa ekki verið
gerðar á eldri börnum, en telja má líklegt að kæl-
Læknablaðið 2006/92 789