Þjóðlíf - 01.11.1986, Page 44

mennings. Einn þeirra sem stóöu að
stofnun Deutsche Werkbund árið
1906 var listamaðurinn og arkitektinn
Peter Behrens, sem á þessum tíma var
einn af leiðandi arkitektum í Þýska-
landi. Árið 1908 gekk hann til liðs við
AEG-verksmiðjurnar þýsku í Berlín.
Fyrir AEG teiknaði Behrens allt milli
himins og jarðar - allt frá götuljós-
um og rafmagnskötlum til stórra
verksmiðjubygginga. Frægasta verk
hans frá þessum tíma var vélaverk-
smiðja, sem þykir meðal fegurstu
slíkra bygginga sem byggðar hafa ver-
ið. Stíll Behrens, sem e.t.v. mætti
kalla einn af forverum Bauhaus-
manna, einkenndist af einfaldleika
og þeim hreinleika formsins, sem síð-
ar varð aðalsmerki fúnksjónalismans
og Bauhaus.
Bauhaus stofnað
1918
Á teiknistofu Behrens í Berlín
unnu um skeið þrír ungir arkitektar,
sem allir áttu eftir að hafa mikil áhrif
á byggingarrlist þessarar aldar. Það
voru þeir Walter Gropius, Le Corbus-
ier og Mies van der Rohe, sem nefnd-
ir hafa verið hið fræga tríó evrópskra
arkitekta. Árið 1918 var Walter
Gropius 35 ára. Hann hafði þegar
getið sér gott orð sem arkitekt. Árið
1911 teiknaði hann í félagi við Adolf
Meyer skóverksmiðju fyrir Fagus
Werke í Hannover. Þessi bygging
varð algjört tímamótaverk. í stað
þess að teikna húsið og deila því síð-
an upp að innan, var öll byggingin
skipulögð innan frá með tilliti til
þeirrar framleiðslu sem þar átti að
fara fram og hagsmuna verkafólks-
ins. Þetta var í fyrsta sinn sem vinnu-
hagræðing og vinnuaðstaða verka-
fólksins var látin sitja í fyrirrúmi.
í raun má segja, að Bauhaus hafi
verið árangurinn af langri baráttu
manna fyrir bættri lista- og hand-
verksmenntun í Þýskalandi upp úr
síðustu aldamótum. Þegar Gropius
tekur að safna um sig listamönnum,
sem hann vildi fá til samstarfs með
sér í Bauhaus árið 1918, höfðu þegar
staðið yfir um nokkurn tíma viðræður
milli hans og stjórnenda lista-
akademíunnar í Weimar og gamla
lista- og handverksskólans í Weimar,
sem lagður hafði verið niður í
stríðinu þar sem stjórnandi hans,
arkitektinn Hans van de Velde, var
útlendingur og neyddist til að segja af
sér og hverfa úr landi. Hann benti á
þrjá menn sem væntanlega eftirmenn
sína, þar á meðal Walter Gropius.
Hinni íhaldsömu stjórn skólans leist
ekki meira en svo á hugmyndir
Gropiusar og þær kröfur sem hann
gerði, tæki hann við stjórn akademí-
unnar og lista- og handverksskólans.
En að lokum náðust samningar og
Gropius tók við stjórn þessara stofn-
ana, sem hann bræddi saman í eina
og nefndi Bauhaus, eða réttara sagt
Staatliches Bauhaus Weimar. Nafnið
Bauhaus merkir einfaldlega uppbygg-
Bauhaus-byggingar í Dessau.
ing eða nýsköpun og gefur góða hug-
rnynd um hvað Gropiusi gekk til með
stofnun þess.
Samverkamennirnir sem Gropius
safnaði um sig voru á hinum ýmsu
sviðum lista og handverks og sannar-
lega engir aukvisar á sínu sviði. Þetta
voru menn eins og svisslendingurinn
Paul Klee, sem stóð fyrir gleriðnaðar-
deildinni, rússneski listamaðurinn
Wassily Kandinsky, sem veitti for-
stöðu deildinni fyrir veggmálverk, og
ungverjinn László Moholy-Nagy sá
um höggmyndalist. Bandaríkjamað-
urinn Lyonel Feiningar sá um letur-
gerð og svartlist, þjóðverjinn Oscar
Schlemmer stóð fyrir Ieiktjaldagerð,
leirkeragerð og prentlist voru undir
umsjá þjóðverjans Gerhard Marcks
og loks var Gropius sjálfur, sem
kenndi byggingalist. Þetta voru þó
aðeins nokkrir af ótal mörgum Iista-
mönnum, sem komu við sögu Bau-
haus. Aðrir sem vert er að nefna voru
t.d. svissneski málarinn Johannes Itt-
en, svissneski arkitektinn Hannes
Meyer, Georg Munche, Mies van der
Rohe, Josef Albers, Herbert Beyer,
Marcel Breuer, Gunta Stadler-Stölzl
og Marianne Brandt. Sumir þessara
listamanna komu fyrst sem nem-
endur til Bauhaus en urðu síðar
kennarar eða leiðbeinendur.
Sköpun heilstæðrar
listar
Markmið Gropiusar og samstarfs-
manna hans með stofnun Bauhaus
var að skapa nýja stétt lista- og hand-
verksmanna, endurreisa hið forna
tr 1 í ) 1 1 ma 11
>
44 ÞJÓÐLÍF