Iðnaðarmál - 01.06.1967, Blaðsíða 9

2. TAFLA
Á markað nr. 1 2 3 4 5 Samt.
Frá verksmiðju A 75 25 100
— — B 10 40 75 125
— — C 15 60 75
Samtals 100 60 40 75 25
Þannig yrðu t. d. fluttar 15 eining- nú 685 kr. Sé nú beitt 0. R. aðferð-
ar af vöru frá verksmiðji u C á mark- um til þess að finna hagstæðustu
að nr. 1 og 60 einingar þaðan (frá lausn, þ. e. a. s. þ á lausn, sem hefur
C) á markað nr. 2, samtals 75 ein- lægstan flutningskostnað í för með
ingar, en það var framleiðsla verk- sér, kemur í Ijós, , að sú lausn er eins
smiðj unnar. Einfaldlega má sjá, að og 3. tafla sýnir.
samanlagður flutningskostnaður er
3. TAFLA
Á markað nr. i 2 3 4 5 Samt.
Frá verksmiðju A 25 50 25 100
— — B 60 40 25 125
— — C 75 75
Samtals 100 60 40 75 25
Nú er samanlagður flutningskostn-
aður 615 kr., eða 70 kr. lægri en áð-
ur (rúml. 10%). Stærðfræðilega er
hægt að sanna, að engin önnur hag-
stæðari lausn en þessi sé fyrir hendi.
Vekja má athygli á því, að ekkert er
flutt frá verksmiðju C á markað nr.
2, þótt flutningskostnaður milli þess-
ara staða sé enginn. Gefur þetta vís-
bendingu um, hve dulin og óvænt
hagstæðasta lausn getur stundum
verið. Varla þarf að benda á, að þær
tölur, sem notaðar eru í dæminu, eru
mjög lágar. Ef magntölur framleiðslu
og sölu, sem gefnar eru í dæminu,
væru tugir tonna og kostnaðartölur
hundruð króna, mundi samanlagður
flutningskostnaður verða 61,5 millj.
og sparnaður frá fyrstu lausn til
hagstæðustu lausnar verða 7 milljón-
ir króna. Þessa er einungis getið til
þess að gefa hugmynd um, hver
sparnaður kann að hljótast af athug-
un sem þessari. Dæmi það, sem rak-
ið hefur verið, er tiltölulega fljótlegt
að reikna „með handafli“. Þegar
markaðir og verksmiðjur skipta tug-
um eða hundruðum reynist nauðsyn-
legt að nota tölvu.
Þess ber að geta, að oft liggur
tímafrekt starf að baki þeim kostn-
aðartölum, sem notaðar eru. Þannig
yrði hér að finna flutningskostnað
hverrar einingar milli hinna ýmsu
staða, áður en vandamálið er leyst.
Leggja verður alúð og vandvirkni í
mat þessara kostnaðartalna, svo að
lausnin verði raunhæf. Hversu mikil
nákvæmni er nauðsynleg í matikostn-
aðartalna, svo að lausnin fái staðizt,
má finna með stærðfræðilegum að-
ferðum.
Nú gæti það verið svo, að fram-
leiðslukostnaður væri mismunandi í
hinum ýmsu verksmiðjum, t. d. vegna
þess að þær væru misgamlar. Þetta
atriði má taka með í hina stærðfræði-
legu líkingu og finna lægsta heildar-
kostnað af bæði framleiðslu og dreif-
ingu allrar vörunnar. Fyrirtæki eitt
í Bandaríkjunum framleiddi pakkaða
matvöru í 4 verksmiðjum og seldi
vöruna á 70 markaði. Framleiðslu-
kostnaður var mismunandi eftir því,
í hvaða verksmiðju varan var fram-
leidd. Flutningskostnaður frá hverri
verksmiðju og á hvern markað var
þekktur. 0. R. athugun fór fram á
dreifikerfinu. Lausn líkansins gaf til
kynna, að með því að breyta dreifi-
háttum í samræmi við hagstæðustu
niðurstöður athugimarinnar mátti
spara 150.000 dollara (rúml. 6 millj.
kr.) á ári.
Stundum er vara flutt frá verk-
smiðju í vöruhús og síðan þaðan á
markaði. Þess konar verkefni hafa
líka verið leyst. Samskonar dreifikerf-
isvandamál rísa, þegar flytja skal hrá-
efni frá mörgum hráefnislindum til
verksmiðja. Það, sem áður var nefnt
vöruhús, svarar þá til verksmiðjanna,
og hráefnislindirnar svara til þess,
sem áður var nefnt verksmiðjur. Ekki
ósvipað þessu er það vandamál, sem
rís í sjávarútvegi okkar íslendinga.
Þar eru miðin hráefnislindir, og fisk-
inn verður að flytja þaðan til vinnslu
í eitthvert fiskiðjuver á ströndinni.
Þau eru misjafnlega hagkvæm í
rekstri, og það er misdýrt að flytja
í hvert þeirra eftir því, hvar fiskur-
inn veiðist. Sömu sögu er að segja
af síldveiðum og síldariðnaði. Með
þeim 0. R. athugunum, sem hér hef-
ur verið lýst, hefur enn fremur verið
fundin hagkvæmasta staðsetning og
afköst fyrir nýbyggingar.
Þá má geta þess, hvernig líking af
svipuðu tagi hefur verið notuð í
nokkuð öðrum tilgangi. Alþjóðlegt
málmiðnaðarfyrirtæki, sem rekur
námur og vinnsluver víða um heim
í tiltekinni gerð góðmálms, lét gera
líkan yfir allar námur og verksmiðj-
ur í þessari grein málmvinnslu um
víða veröld. Líkanið er notað til þess
að segja fyrir um það, hverra áhrifa
megi vænta á reksturinn hjá fyrir-
tækinu, þegar uppgötvuð er ný náma
eða ný verksmiðja er sett á stofn í
iðnaðinum. Með hliðsjón af því geta
stjórendur fyrirtækisins séð svo að
segja á stundinni, hvort arðbært sé
fyrir fyrirtækið að eignast t. d. ný-
fundna námu eða hver áhrif fundur
málmsteins eða stofnsetning nýrrar
verksmiðju kann að hafa á markaðs-
verð málmsins á hinum og þessum
markaði. Með þessu móti getur fyrir-
tækið gert þær ráðstafanir, sem duga
til þess að standast hina nýju sam-
keppni.
IÐNAÐARMÁL
79