Litli Bergþór - 01.12.2012, Blaðsíða 22

22 Litli-Bergþór
einn þátturinn „Danskur veiðimaður og landnemi á
Íslandi“, annar hét „Að eiga heima á eldfjalli“ o.s.frv.
Sem dæmi um fjölbreytnina má nefna erindi um
skipakirkjugarð við Ísland, rjúpnaveiðar og bindindis-
mál, að ógleymdu erindi um íslenskan landbúnað, þar
sem hann lýsir búskapnum í Bræðratungu og þótti
takast vel upp. Hann var óþreytandi að bjóða efni,
sumt var tekið en öðru hafnað, og þótti vel frambæri-
legur fyrirlesari. Það virkar því dálítið kómískt að
lesa það í bók Jóhannesar flugstjóra, Skrifað í skýin,
um Höyer að þegar hann var orðinn umsjónarmaður
á flugvellinum á Melgerðismelum, hafi hann verið
búinn að týna niður dönskunni, sem og öðrum tungu-
málum og verið næsta óskiljanlegur, þó að oft þyrfti
hann að leiðbeina flugmönnum í lendingu gegnum
talstöð. Flugstjórinn hefur ekki vitað að Höyer var
ekki alls óvanur að handleika hljóðnema.
Nú voru þau Erica og Höyer semsagt komin til
Danmerkur eftir fyrri dvöl sína á Íslandi og það var
ekki langt í næstu heimstyrjöld. Það var örlagadag-
ur fyrir Höyer og fjölskyldu þegar Danmörk var
hertekin 9. apríl 1940. Höyer gekk þá strax Þjóðverj-
um á hönd og tók þátt í útvarpssendingu á þeirra
vegum þar sem hann studdi „frelsun Danmerkur“. Þá
var hann umsvifalaust rekinn frá útvarpinu, því að
danska útvarpið hélt merkilegt nokk sjálfstæði sínu
alveg þangað til í hreinsunum í ágúst 1943, þegar
lögreglan var leyst upp og ríkisstjórnin fór frá. Í júlí
1941 varð Höyer fréttaritari í Berlín fyrir dönsku
bændasamtökin, en þau gáfu út blöð og tímarit í Dan-
mörku. Danskir bændur voru hallir undir þjóðverja,
enda þénuðu þeir á úflutningi til Þýskalands, sem var
óþrjótandi markaður fyrir danskar landbúnaðarvörur.
Meðfram fréttaritarastarfinu kom Höyer líka að send-
ingum þýska útvarpsins á dönsku og flutti m.a. 10
erindi um landbúnaðarmál á þessum tíma. Í Berlín
var Höyer fram að uppgjöf Þjóðverja, en Erica var
í Danmörku með soninn. Þau lentu í yfirheyrslum
í Danmörku í stríðslok en sluppu með skrekkinn,
enda íslenskir ríkisborgarar og komu „heim“ með
Drottningunni um miðjan janúar 1946, eins og segir í
klausu í Morgunblaðinu.
Ástandið í Danmörku hafði verið þrúgandi öll
hernámsárin. Fyrsta stríðsveturinn 1939-40 höfðu
Danir reynt að halda uppi hlutleysi eins og hinar
Norðurlandaþjóðirnar, en 9. apríl 1940 var sá draum-
ur úti. Ráðherrar voru rifnir upp á rassinum úr
hlýjum sængurfiðunum og settir úrslitakostir, annað
hvort að samþykkja hernámið eða fá sprengjuregn
yfir Kaupmannahöfn. Þeir völdu fyrri kostinn með
óbragð í munni eins og sagt er. Spennan fór vaxandi
eftir því sem tíminn leið og þegar Þjóðverjum fór að
ganga verr í stríðinu óx andstöðuhópum fiskur um
hrygg í Danmörku og þeir voru tilbúnir á friðardag-
inn 5. maí 1945 með lista yfir handbendi Þjóðverja
í styrjöldinni. Það var engin miskunn sýnd, 34.000
manns voru handteknir fyrstu dagana eftir friðardag-
inn, smalað aftan á vörubíla og keyrðir þannig um
götur með uppréttar hendur og skammaryrði hengd
um háls. Og múgurinn hrópaði krossfestum þá, eða
eitthvað álíka. Mörgum urðu þessir frelsisvinir að
sleppa vegna óljósra sannana, en margir fóru í fang-
elsi og 48 fengu dauðadóm fyrir landráð. Kamban
var skotinn án dóms og laga og varð af því mikið
milliríkjastapp, sem kunnugt er.
Braggalíf á Melgerðismelum
og ekkjustand á Akureyri
Þeim Ericu og Höyer þótti margt breytt á Íslandi
eftir stríðið, ekki síst í garðyrkjunni, þar sem risn-
ar voru stórar garðyrkjustöðvar með fleiri þúsund
fermetrum undir gleri. Þó ætluðu þau sér enn að
reyna að lifa á landsins gæðum og jarðhitanum. Þau
fluttust norður í Eyjafjörð að Melgerðismelum, en
þar hafði verið flugvöllur og bækistöð Bandamanna
á stríðsárunum. Þar komu þau sér fyrir í bragga,
sem þau skiptu í tvennt, annars vegar íbúð og hins
vegar afgreiðslusal fyrir flugið. Þar voru þau hjón
Hús Höyer hjónanna í Hveradölum. Íbúð var í burst
lengst t.h. og gróðurhús áföst við.
Ummæli samtímamanna: Úr bókinni „Árin
okkar Gunnlaugs“ eftir Grete Grönbech
1979: „Heima hjá frú Friðriksson (konu Ólafs
Friðrikssonar, ritstjóra Alþýðublaðsins m.a. –
innskot blaðsins -) hittum við danskan blaðamann
og konu hans. Hann var rúmlega fimmtugur, en
konan hans, sem var einhvers staðar austan að,
var miklu yngri.
Þau áttu fimm ára son. Maðurinn hafði starfað
sem fréttaritari í Berlín. Ég veit ekki hvers vegna
hann hafnaði á Íslandi. Mér skildist að hann
hefði áður verið kvæntur í Danmörku og að hann
ætti þar uppkomin börn. Nú bjó hann á Reykja-
nesi.
Hann var nokkuð þrekinn og afar listamanns-
legur í útliti. Hann fór stundum til Kaupmanna-
hafnar og hélt fyrirlestra í útvarpið.
Hann bauð okkur að dveljast hjá þeim nokkra
daga. Þau bjuggu í litlu timburhúsi og umhverfis
það var fullt af pyttum þar sem vatnið sauð og
bullaði. Gólfið var mjög heitt og konan gekk alltaf
berfætt. Hundurinn treysti sér ekki til að liggja
lengi á sama stað vegna hita“.