Ægir - 01.08.2001, Blaðsíða 43

43
F I S K V I N N S L A
fram að frávik frá meðalsambandi
lengdar og þyngdar vex með
stærð fisks og bendir það til að
meiri breytileiki sé milli einstak-
linga í stærri fiski en þeim minni.
Í árlegum rannsóknarleiðangr-
um Hafrannsóknastofnunarinnar
eru m.a. gerðar mælingar á lengd-
ar- og þyngdarsambandi þorsks.
Þar kemur fram að samböndin
breytast frá ári til árs og kemur
m.a. fram munur á fiski frá haf-
svæðunum fyrir norðan og sunnan
land. Mynd 2. sýnir meðalþyngd
slægðs 60 cm þorsks sem mæld er
í togararalli Hafrannsóknastofn-
unarinnar, sem fram fer í mars ár
hvert.
Einnig kemur fram að aldurs-
dreifing fisks hefur mælst mis-
munandi eftir veiðisvæðum.
Þannig var áberandi meira af eldri
fiski á suðurmiðum en á norður-
miðum á árunum fyrir 1993.
Ljóst er að bæði stærðar- eða ald-
urssamsetning aflans, sem og
samband lengdar og þyngdar
skipta miklu máli fyrir vinnslu. Í
nýtingarmælingum, framkvæmd-
um í Noregi, mælist vinnslunýt-
ing meiri fyrir fisk sem hafði
stærri holdastuðul og íslenskar
mælingar sýna sömu niðurstöður.
Holdastuðullinn er m.a. breyti-
legur eftir veiðisvæðum, árstím-
um, árum og aldri fisks. Holda-
stuðullinn er þess vegna mjög
mikilvægur fyrir alla vinnslu-
stjórnun og um leið hefur hann
mikil áhrif á alla rekstrarlega af-
komu greinarinnar. Án þess að
búið sé að rannsaka þessi áhrif
kerfisbundið, þá er áhugavert að
bera saman mynd 2 og mynd 3.
Árin 1988 og 1989 gáfu lélegt
holdafar og á sama tíma var slæm
reksrarafkoma í greininni en hér
koma líka til óhagstæðar aðstæður
á mörkuðum.
Árstíðabundnar breyt-
ingar í efnasamsetningu
þorskholds
Bæði innlendar og erlendar rann-
sóknir sýna að árstíðabundnar
breytingar eiga sér stað í efnasam-
setningu þorskholds og hefur það
einnig mikil áhrif á áferð vöðvans.
Þessar breytingar eru mestar í
kringum hrygninguna og eru
einnig háðar fæðuframboði í haf-
inu. Prótein og fita minnkar í
þorskholdinu seinni hluta vetrar
og á sama tíma eykst vatnsinni-
haldið. Snemma sumars ganga
þessar breytingar yfirleitt til
baka. Tvennt hefur verið nefnt
sem orsök þessara breytinga.
Annars vegar að við uppbyggingu
hrogna og svilja noti þorskurinn
að hluta til byggingarefni frá sínu
eigin holdi til þessarar uppbygg-
ingar. Einnig hefur verið nefnt að
breytt fæðuframboð eigi þar
einnig hlut að máli.
Vatnsinnihald fisks er mjög
breytilegt eftir árstímum og hefur
aldur fisks þar áhrif. Eins og sést á
mynd 5 þá eykst breytileiki fisks
með aldrinum og þá sérstaklega
um hrygninguna. Hæfileiki hans
til að framleiða hrogn og svil virð-
ist aukast með árunum og virðist
hann ganga mjög á prótein og fitu
vöðvans á þessum árstíma. Það er
þekkt að stærri og eldri fiskar gefa
af sér mun fleiri hrogn en þeir
yngri. Það hefur líka sýnt sig að
eldri og stærri þorskurinn gefur af
sér seiði sem eru lífvænlegri og
það geri stofninum meira gagn að
friða stærsta fiskinn á hrygningar-
Mynd 2. Meðalþyngd slægðs 60 cm þorsks mæld í togararalli Hafrannsóknastofnun-
arinnar sem fram fer í mars ár hvert.
Mynd 3. Hagnaður af reglulegri starfsemi frystitogara, landfrystingar og landvinnslu 1980-1996.
Byggt á rekstraryfirliti Þjóðhagsstofnunar.
Starfsfólk hjá Ný-fiski í
Sandgerði við
fiskvinnslufæribandið.
Suðursvæði
Norðursvæði
Þ
y
n
g
d
s
læ
g
ð
s
f
is
k
s
(
g
)