Ægir - 01.06.2010, Blaðsíða 9

9
F I S K V E I Ð I S T J Ó R N U N
reist á því mati, að sú hag-
kvæmni, sem leiddi af varan-
leika aflaheimilda og heimild-
um til framsals þeirra, myndi
tryggja arðbæra nýtingu fisk-
stofna fyrir þjóðarbúið í sam-
ræmi við markmið 1. gr. laga
um stjórn fiskveiða.
Málavextir og lagarök í Fagra-
múlamálinu
Málavextir í Fagramúlamálinu
voru þeir að tveir menn
höfðu starfað sem sjómenn á
fiskiskipum á tímabilinu 1.
nóvember 1980 til 31. októb-
er 1983. Annar þeirra var
skipstjóri en hinn bátsmaður.
Einkahlutafélag, sem m.a. var
í þeirra eigu, Fagrimúli ehf.,
keypti fiskiskip í mars 1998.
Aflaheimildir fylgdu ekki
skipinu. Rekstur Fagramúla
ehf. gekk illa7) og í september
2001 stunduðu þeir atvinnu-
veiðar á þorski, ýsu, steinbít
og skarkola án tilskilinna afla-
heimilda. Þeir voru ákærðir
fyrir fiskveiðilagabrot og
byggðist vörn þeirra m.a. á
því að úthlutun aflahlutdeild-
ar bryti í bága við jafnræðis-
reglu stjórnarskrárinnar og at-
vinnufrelsisákvæði hennar.
Þeir voru sakfelldir fyrir fisk-
veiðilagabrot með vísan til
Vatneyrardóms Hæstaréttar,
sbr. Hrd. 2003, bls. 1176 (mál
nr. 473/2002).
Mennirnir tveir skutu
kvörtun til Mannréttinda-
nefndar Sameinuðu þjóðanna.
Málflutningur þeirra fyrir
nefndinni byggðist á því að
úthlutun aflaheimilda hefði
búið til forréttindahóp á
ómálefnalegum forsendum og
slíkt bryti í bága við almenna
jafnræðisreglu alþjóðlegs
samnings um borgaraleg og
stjórnmálaleg réttindi, sbr. 26.
gr. samningsins. Forsenda
kvörtunarinnar var að úthlut-
un aflaheimilda hefði verið
lítt breytt síðan árið 1984 og
slíkt bryti gegn þeirri yfirlýs-
ingu laga að fiskveiðiauðlind-
in væri sameign íslensku
þjóðarinnar.8) Meirihluti
Mannréttindanefndarinnar
lagði til grundvallar að úthlut-
un aflaheimilda hafi verið
reist á veiðireynslu útgerða
fiskiskipa á tímabilinu 1. nóv-
ember 1980 til 31. október
1983. Nefndin taldi að afla-
heimildir hafi hægt og sígandi
orðið að ótímabundnum og
framseljanlegum verðmætum.
Enginn nýr aðili hafi getað
fengið aflaheimildir nema
með kaupum við þá sem
fengu þær í upphafi. Slíkt
taldi nefndin ósanngjarnt með
tilliti til þeirrar yfirlýsingar,
sem hún taldi vera að finna í
lögum um stjórn fiskveiða, að
fiskimiðin umhverfis Ísland
væru sameign íslensku þjóð-
arinnar.9) Að mati nefndarinn-
ar áttu mennirnir tveir rétt á
skaðabótum og að íslenskum
stjórnvöldum bæri að endur-
skoða fiskveiðistjórnkerfið.
Í svari íslenska ríkisins til
nefndarinnar, eftir að álitið lá
fyrir, sbr. bréf þáverandi sjáv-
arútvegs- og landbúnaðarráð-
herra til nefndarinnar, dags.
6. júní 2008, var ekki fallist á
að greiða sjómönnunum
tveim bætur en gert ráð fyrir
að við endurskoðun fiskveiði-
löggjafarinnar yrði horft til
þeirra sjónarmiða sem nefnd-
in hafði haft uppi.10) Í fram-
haldinu lýsti Mannréttinda-
nefndin því yfir að málinu
væri í reynd lokið af sinni
hálfu.
Ályktanir
Í hnotskurn snerust Vatneyr-
ar- og Fagramúlamálin um
hvort takmarka mætti fisk-
veiðar í atvinnuskyni með
þeim hætti sem gert hafði
verið og þá sérstaklega hvort
skilgreina mætti framseljan-
legar aflaheimildir einstakra
Höfundur er sérfræðingur hjá
Lagastofnun Háskóla Íslands.
Skoðanir sem kunna koma fram
í greininni lýsa viðhorfum höf-
undar en ekki stofnunarinnar.
Helgi Áss Grétarsson