Fréttablaðið - 16.04.2015, Qupperneq 12

16. apríl 2015 FIMMTUDAGUR| FRÉTTIR FJÖLSKYLDAN | 12
„Undanfarið hefur það færst í
aukana að ég fái til mín alíslensk
börn sem kunna ekki íslensku
nema að litlu og yfirborðskenndu
leyti. Þeim sýni ég myndir af
algengum hlutum og bið þau að
segja mér hvað þeir heita. Oft fæ
ég svör á borð við: „Ég veit alveg
hvað þetta er sko, ég bara kann
þetta ekkert á íslensku.“
Þetta skrifaði Linda Björk
Markúsardóttir, talmeina- og
íslenskufræðingur, í aðsendri
grein í Fréttablaðinu í vikunni.
Starf hennar sem talmeinafræð-
ings felst, meðal annars, í því að
meta orðaforða og málkunnáttu
barna og unglinga.
Spurð um ástæðu vandans segir
hún að sé ekki um eiginlega mál-
þroskaröskun að ræða sé svarið
við spurningunni einfalt. „Börn og
unglingar lifa og hrærast í heimi
rafrænna samskipta sem fara
nánast öll fram á ensku. Tölvur
og símar „tala“ mjög takmarkaða
íslensku.“
Linda kveðst hafa orðið vör
við vandann á sínu eigin heim-
ili. „Sjálf er ég alin upp á heimili
þar sem mikil rækt var lögð við
íslensku. Pabbi var mikill bóka- og
ljóðamaður og mamma krossgátu-
kona. Ég hef lesið mikið fyrir börn
mín en 11 ára sonur minn, sem
er á kafi í tölvum, slettir ensku
þegar hann er að segja mér frá
atburðarás í tölvuleikjum. Ég fer
þá í gegnum þetta með honum og
bendi á hvað orðin heita á íslensku.
Svo erum við líka með orðabanka
ef hann skilur ekki erfið íslensk
orð. Hugmyndina fékk ég þegar
ég las bókina Amma biður að
heilsa eftir Fredrik Backman.
Þar er þýðing erfiðra orða skrif-
uð á blað og þau sett í krukku. Við
höfum gert þetta á svipaðan hátt
og búið til setningar með erfiðum
orðum til að þetta festist frekar
hjá honum.“
Talmeinafræðingurinn segir
að nú sé bersýnilega að koma í
ljós það sem Eiríkur Rögnvalds-
son prófessor hafi bent á. „Hann
hefur vakið athygli á mikilvægi
uppbyggingar íslenskrar mál-
tækni fyrir íslenska tungu þar
sem hversdagslíf okkar verði
sífellt fyrir meiri áhrifum af
tölvustýrðum tækjum og að þró-
unin sé sú að hægt verði að stýra
tækjunum með tungumálinu, það
er með því að tala við þau. Það er
hægt að tala við tækin á íslensku
með talgreini sem Google á en
hann svarar á ensku. Ekki er víst
að Google haldi talgreininum við
á íslensku. Þegar Eiríkur lýsti því
yfir að raunveruleg hætta væri á
að íslenska yrði ekki til eftir 100
ár og vísaði í skýrslu um staf-
ræna stöðu íslenskunnar sem
kom út 2012 hélt ég að þetta væri
óþarfa vænisýki í honum. Ég var
viss um að ekkert gæti grandað
mínu ástkæra ylhýra. En þegar
ég heyri son minn og félaga hans
tala saman á ensku um tölvuleik-
ina sem þeir eru í og verð vör við
skort á þekkingu barna á þýðingu
íslenskra orða sé ég betur að ekki
er hægt að loka augunum fyrir
hættunni verði ekkert að gert.“
Það er mat Lindu að foreldrar
geti lagt sitt af mörkum með því
að tala meira við börnin sín og lesa
fyrir þau. „Við eigum það til sjálf
að detta í tölvurnar og farsímana.
En fyrst og fremst þurfum við að
beita okkur fyrir því að auknum
fjármunum verði veitt í að efla
stafræna stöðu íslenskunnar.“
ibs@frettabladid.is
Íslensk börn kunna heiti
hluta á ensku en ekki íslensku
Börn tala um og segja frá tölvuleikjum á ensku, segir Linda Björk Markúsardóttir, talmeina- og íslenskufræð-
ingur. Íslensk tunga í hættu verði ekki fjármunum veitt í að efla stafræna stöðu hennar. Foreldrar beiti sér.
ÍSLENSK
TUNGA Í
HÆTTU „Börn
og unglingar
lifa og hrærast í
heimi rafrænna
samskipta sem
fara nánast öll
fram á ensku.
Tölvur og símar
„tala“ mjög
takmarkaða
íslensku,“ segir
Linda Björk
Markúsardóttir,
talmeina- og
íslenskufræðing-
ur.
FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Á foreldravefnum á vef Reykja-
víkurborgar, reykjavik.is, er bent
á ýmsar leiðir til að örva mál-
þroska og mál- og lesskilning
barna. Á vefnum má lesa bækl-
inga fyrir foreldra um málþroska
frá fæðingu og til miðstigs
grunnskóla.
Bæklingarnir eru til á ýmsum
öðrum tungumálum en íslensku á
vef Árósaborgar og er slóð inn á
þann vef á vefnum reykjavik.is.
Jafnframt er bent á ráð og við-
fangsefni sem geta stuðlað að
auknum áhuga og færni barna,
einkum á aldrinum 5 til 9 ára, í
stærðfræði og læsi.
Foreldravefur Reykjavíkur:
Leiðir til að
örva málþroska
Á BÓKASAFNI Heimsóknir á bókasöfn
styðja börn í leik og námi.
Þeir sem reykja rafrettur fá jafn-
mikið nikótín í sig og þeir sem
reykja venjulegar sígarettur.
Óbeinu áhrifin er einnig jafn-
mikil. Þetta kemur fram í skýrslu
norsku lýðheilsustofnunarinnar
sem unnin var fyrir heilbrigðis-
ráðuneytið í Noregi.
Hættan á að fá ýmsar tegund-
ir krabbameins af því að reykja
rafrettur er þó minni en þegar
venjulegar sígarettur eru reyktar.
Ýmis hættuleg efni eru sögð vera
í venjulegum tóbaksreyk. - ibs
Norska lýðheilsustofnunin:
Reykur frá raf-
rettum skaðleg-
ur umhverfinu
Niðurstöður rann-
sókna hafa leitt í ljós
að þvoi foreldrar og
aðrir sér um hendur
þegar barni hefur
verið snýtt eða skipt
hefur verið um bleiu
á því er hægt að
fækka veikindadög-
um talsvert. Gleymi
foreldrarnir að þvo
sér um hendur er
líklegt að börnin
læri það síður.
Það er gott að gera
það að reglu að þvo
hendurnar
1 Fyrir máltíðir
2 Eftir salernisferðir
3 Eftir að hafa skipt
um bleiu á barni,
hjálpað barni á
salerni að snýtt því
4 Eftir meðhöndlun
óhreins fatnaðar
Handþvottur er ein þýðingarmesta sýkingavörnin sem hægt er að beita:
Minnkaðu hættuna á vorkvefi
HANDÞVOTT-
UR Bein og
óbein snert-
ing er algeng
smitleið.
FRÉTTABLAÐIÐ/HARI
Með því að sleppa reykingum,
drekka áfengi í hófi, hreyfa sig
og borða nægilega af ávöxtum og
grænmeti má draga úr verkjum
í mjóbaki. Þetta eru niðurstöður
rannsóknar sem nýlega var greint
frá í vefritinu BMJ Open. Rann-
sóknin var byggð á heilsufarsupp-
lýsingum um 9 þúsund einstaklinga
á aldrinum 18 til 84 ára búsettra í
Stokkhólmi í Svíþjóð.
Samkvæmt gögnunum greindu
5 þúsund konur og 4 þúsund karlar
frá því árið 2006 að þau væru af og
til með bakverki. Af konunum sem
enginn fyrrgreindra heilbrigðra
lífsstílsþátta átti við var 21 prósent
með langvarandi verki í mjóbaki
fjórum árum seinna en 9 prósent af
þeim sem fyrrgreindir þættir áttu
við. Tilhneigingin var svipuð meðal
karla en ekki var hægt að staðfesta
samhengið með tölfræðilegum
aðferðum. - ibs
Niðurstöður rannsóknar á upplýsingum um heilsu Stokkhólmsbúa:
Hollusta gegn bakverkjum
HOLLT MATAR ÆÐI Þeir sem borða nægilega mikið af grænmeti og ávöxtum, hreyfa
sig, drekka áfengi í hófi og reykja ekki fá síður langvarandi verki í mjóbakið.
NORDICPHOTOS/GETTY
www.netto.is
Kræsingar & kostakjör
VEL
KOMIN
NETTÓ
SÉR ALLT
TVÖFALT
& ÞREFALT
2
FYRIR
1
2
FYRIR
1
3
FYRIR
2
3
FYRIR
2
3
FYRIR
2
FRÁBÆR TILBOÐ!
Gera á tilraun með nýjum
kennsluaðferðum í 500 grunn-
skólabekkjum næstu þrjú árin í
Danmörku til þess að losa börn
undan félagslega arfinum.
Vegna þessarar tilraunar hafa
danskir vísindamenn kynnt sér
niðurstöður 179 alþjóðlegra rann-
sókna til þess að komast að því
hvaða aðferðir séu árangurs-
ríkastar fyrir nemendur sem
eiga foreldra sem eingöngu hafa
grunnskóla- eða framhaldsskóla-
menntun. - ibs
Nýjar kennsluaðferðir:
Undan félags-
lega arfinum
Þeir sem eiga í hjónabandsörðug-
leikum eiga að fá sams konar
hjálp frá hinu opinbera og ein-
staklingar sem þjást af and-
legum og líkamlegum kvillum.
Þetta er mat danskra sálfræð-
inga.
Hagfræðingur segir að virk
ráðgjöf geti sparað samfélaginu
milljarða danskra króna.
Í Noregi geta foreldrar barna
undir 16 ára aldri fengið endur-
gjaldslausa ráðgjöf frá hinu
opinbera. - ibs
Erfiðleikar í hjónabandi:
Fái hjálp vegna
samlífsvanda
1
5
-0
9
-2
0
1
5

1
0
:2
4
F
B
0
6
4
s
_
P
0
6
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
0
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
6
3
E
-B
7
7
C
1
6
3
E
-B
6
4
0
1
6
3
E
-B
5
0
4
1
6
3
E
-B
3
C
8
2
8
0
X
4
0
0
5
A

F
B
0
6
4
s
_
1
5
_
4
_
2
0
1
5
C
M
Y
K