Fréttablaðið - 06.05.2015, Side 13

MIÐVIKUDAGUR 6. maí 2015 | SKOÐUN | 13
FLUTTIR
Velkomin í einn stærsta sýningarsal
notaðra bíla á landinu að Kletthálsi 13.
Enn betri þjónusta í enn betra umhverfi.
HEKLA notaðir bílar.
Klettháls 13 · HeklaNotadirBilar.is · 590 5040
Samkvæmt svonefndu
makrílfrumvarpi sjávar-
útvegsráðherra er gert
ráð fyrir því að úthlut-
að verði veiðiheimild-
um (kvótum) í makríl,
til veiða innan og utan
efnahagslögsögunnar, að
meginstefnu á grundvelli
aflareynslu á almanaks-
árunum 2011-2014. Þótt
sú ákvörðun að miða
úthlutun kvóta við afla-
reynslu sé vafalaust
umdeild, getur hún vart komið á
óvart í ljósi sögu íslenskrar fisk-
veiðistjórnar og meginreglna
gildandi laga. Öðru máli gegnir
um þá ráðagerð frumvarpsins
að úthluta veiðiheimildum með
því fororði að „óheimilt sé að
fella þær úr gildi, að hluta eða
öllu leyti, með minna en sex ára
fyrirvara“. Þótt úthlutun kvóta í
makríl eigi í orði kveðnu að vera
„tímabundin“ gerir frumvarpið
ráð fyrir því að veiðiheimildir
haldist óbreyttar nema til komi
uppsögn í formi lagabreytingar
sem tekur gildi sex árum síðar.
„Úthlutun samkvæmt lögum
þessum myndar ekki eignarrétt“
Með setningu ótímabundinna
laga um fiskveiðistjórn árið 1990
urðu veiðiheimildir útgerðar-
manna varanlegar í þeim skiln-
ingi að þeim var ekki lengur
markaður sérstakur gildis-
tími. Hins vegar lá skýrt fyrir
að þessi réttindi voru fengin
útgerðarmönnum með þeim
fyrir vara að úthlutun samkvæmt
lögunum myndaði ekki eignar-
rétt eða óafturkallanlegt for-
ræði þeirra yfir veiðiheimild-
um (sbr. nú 3. málslið 1. gr. laga
116/2006 um fiskveiðistjórn).
Með lögum nr. 151/1996 um fisk-
veiðar utan fiskveiðilögsögu
Íslands voru meginreglur kvóta-
kerfisins rýmkaðar til veiða utan
efnahagslögsögunnar en jafn-
framt áréttað að úthlutun kvóta
vegna þessara veiða myndaði
ekki eignar rétt frekar en gerðist
innan lögsögunnar.
Makrílfrumvarp sjávarútvegs-
ráðherra verður ekki skilið á
aðra leið en að úthlutun kvóta
í makríl eigi ekki að lúta þeim
almenna fyrirvara íslenskrar
fiskveiðistjórnarlöggjafar sem
áður ræðir. Frá lagalegu sjónar-
miði fer þannig vart á milli mála
að tryggja á útgerðum „ákveð-
inn fyrirsjáanleika“ (eins og
það er orðað) með því að stofna
til réttinda sem njóta verndar
eignarréttarákvæðis stjórnar-
skrárinnar. Hér er því um að
ræða róttæka stefnubreytingu
um grundvallaratriði íslenskrar
fiskveiðistjórnar.
Hversu mikil vernd í raun?
Frá stjórnskipulegu sjónarmiði
verður heimild löggjafans til
þess að setja lög, breyta lögum
og afnema þau ekki af honum
tekin með almennum lögum.
Stofnun eignarréttinda, svo sem
frumvarpið gerir ráð fyrir, þýðir
því fyrst og fremst að umtals-
verðar skerðingar á veiðiheim-
ildum geta haft bótaskyldu í för
með sér – ekki að breytingar
séu útilokaðar. Ákvörðun bóta á
grundvelli eignarréttarákvæð-
is stjórnarskrár er síður en svo
einfalt mál, ekki síst ef staðan
er sú að réttindi hafa ekki verið
alfarið tekin af mönnum og
þeir geta að meginstefnu haldið
áfram starfsemi sinni. Einnig
fer ekki á milli mála að ýmsar
minniháttar skerðingar á veiði-
heimildum eru heimilar hvað
sem líður eignarréttarvernd.
Auk þess yrði heimilt að skatt-
leggja veiðiheimildir líkt og
önnur eignarréttindi. Það er því
býsna óljóst, og reyndar alfarið
óútskýrt, hvaða raunverulegu
vernd það er talið hafa í för með
sér að „óheimilt sé að fella veiði-
heimildir úr gildi“ með lögum.
Rétt er að rifja upp að þrátt fyrir
rúmar heimildir hefur ekki verið
haggað við grundvallaratriðum
kvótakerfisins á undanförnum
áratugum. Einnig af þessari
ástæðu er fullt tilefni til þess að
spyrja hvaða væntingar menn
hafi til inntaks aukinnar eignar-
réttarverndar og „fyrirsjáan-
leika“ á þessu sviði og þá hvort
þessar væntingar séu fyllilega
raunhæfar.
Gegn stefnumótun
í auðlindamálum?
Þær hugmyndir sem fram hafa
komið um grunnskipun auðlinda-
mála á síðustu áratugum hafa
gert ráð fyrir því að hvers kyns
úthlutun nýtingarheimilda til
einkaaðila, t.d. úthlutun kvóta í
fiskveiðum, eigi ekki að skapa
þeim eignarrétt (sjá nú síðast
áfangaskýrslu stjórnarskrár-
nefndar, júní 2014). Samkvæmt
þessum hugmyndum verða hand-
hafar kvótans að sætta sig við að
fiskveiðistjórn snertir samfé-
lagið allt – auðlindin er ótvíræð
„þjóðareign“ í þessum skilningi
– og hlýtur að vera meðal þess
sem tekist er á um og ráðið er til
lykta með lýðræðislegum hætti.
Af þessu leiða hins vegar óhjá-
kvæmilega ákveðnar takmarkan-
ir á varanleika og fyrirsjáanleika
nýtingarheimilda. Rekstrar-
öryggi verður því að ná með sam-
félagslegri sátt sem getur orðið
grunnur að pólitískum stöðug-
leika og varanlegum friði um
fiskveiðistjórn. Það getur vart
talist heppilegt skref í átt að
fyrir sjáanleika á slíkum grunni
að gera tilraun til þess að klappa
kvótann í berg með illa undirbún-
um lagakrókum, svo sem ætlunin
virðist vera með makrílfrum-
varpi sjávarútvegsráðherra.
Kúvending
í fi skveiðistjórn?
SJÁVAR-
ÚTVEGUR
Skúli Magnússon
lögfræðingur
➜ Makrílfrumvarp
sjávarútvegsráðherra
verður ekki skilið á
aðra leið en að út-
hlutun kvóta í makríl
eigi ekki að lúta þeim
almenna fyrirvara
íslenskrar fi skveiði-
stjórnarlöggjafar sem
áður ræðir.
Uppnefndur pilsfaldur
Nýjasta newspeak bófaflokkanna í ríkisstjórn er „fyrir-
sjáanleiki“, sem áður hét pilsfaldur ríkisins eða pilsfalda-
kapítalismi. Það er sú séríslenzka andúð á frjálsum markaði,
sem lýsir sér í, að ríkið skuli tryggja gróðafíklum gróðann.
Sigurður Ingi Jóhannsson ráðherra segir, að fyrirsjáanleiki
sé nauðsynlegur í því, sem áður hét kvótasetning. Núna
heitir hún „hlutdeildarsetning“, samkvæmt newspeak.
Kvótagreifarnir, sem kosta og eiga bófana og bófaflokk-
ana tvo, hafa lengi hatað frjálsan markað meira en nokkurt annað
fyrirbæri. Til þess að leyna sínum sósíalisma andskotans tala bófarnir
newspeak á borð við fyrirsjáanleika.
http://www.jonas.is
Jónas Kristjánsson
AF NETINU
1
5
-0
9
-2
0
1
5
1
0
:2
3
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
4
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
6
3
B
-4
8
9
C
1
6
3
B
-4
7
6
0
1
6
3
B
-4
6
2
4
1
6
3
B
-4
4
E
8
2
8
0
X
4
0
0
2
A

F
B
0
4
8
s
_
5
_
5
_
2
0
1
5
C
M
Y
K