Tímarit Máls og menningar - 01.06.1993, Blaðsíða 46

Annars staðar er hesturinn tákn ástríðu eða
kynferðislosta; í rauninni er ekki þörf á að
gera skil þarna á milli, ástríðan í verkum
Lorca ber menn beint í dauðann einsog
hestamir. Þó fer ekki á milli mála að skáld-
inu þykir rétt að fylgja henni þangað sem
hún ber mann.
Með þetta í huga skulum við tengja
vögguþuluna samhengi sínu í leikritinu.
Hún er sungin af mæðgum yfir barni meðan
eiginmaður dótturinnar og faðir bamsins,
Leonardo, flengríður hesti sínum á vit ann-
arrar konu, þó ekki á fund hennar því hún
er öðrum lofuð og brúðkaupið stendur fyrir
dyrum. Örlög persónanna ráðast þegar
Leonardo og brúðurin flýja burt saman í
miðri giftingarveislunni, því brúðguminn
eltir þau uppi og mennirnir tveir verða hvor
öðrum að bana. Tragedía heimilisins þar
sem vögguljóðið er sungið er sú að eigin-
maðurinn elskar ekki konuna sína og Lorca
lætur þetta endurspeglast í ljóðinu, magnar
það nánast upp í kosmískt slys: hestur lost-
ans vill ekki drekka vatn lífsins. Það er þess
vegna sem reiðmaðurinn í þjóðvísunni er
óþarfur í kvæði Lorca, hesturinn er tákn
fyrir afl í sál mannsiYis og hann er þar að
auki hálfvegis manngerður með því að hann
grætur einsog maður, spillir lífsvökvanum
blöndnum ófrjóu salti.
Sjálf athöfnin að drekka vatn er einsog
dagleg trúarathöfn við altari frjóseminnar.
Einn Lorcafræðingur spyr í framhaldi af
vangaveltum um hest vögguvísunnar og
vatnið sem hann vill ekki drekka: „Eru
7
þorsti og vatn ekki nátengd kynlystinni?"
Hesturinn tengist losta karlmannsins frekar
en konunnar, hestar eru einfaldlega karl-
mannlegar skepnur, en þorstinn er hins veg-
ar ókynbundinn: brúðurin segir í lokaatriði
leiksins um eljarana tvo að brúðguminn
hafi verið „agnarpísl af köldu vatni“ meðan
8
hinn hafi verið „dimm á, vaxin greinum".
íslenski hesturinn er hins vegar ekki
þyrstur. Hann stendur kyrr úti í ánni, sem er
einkennileg hegðun, ekki síst þar sem hann
er blóði drifinn. Við munum að hesturinn
heitir Faxi, einsog reiðskjóti djáknans á
Myrká og margra annarra íslenskra drauga,
og þess vegna verður okkur fyrst fyrir að
álykta að hesturinn sé „mannlaus" af því að
reiðmaðurinn sé dauður, úr honum sé blóð-
ið.
Áin er heldur ekki vænleg til að drekka
úr. Hún býr yfir ógn sem magnast eftir því
sem líður á ljóðið. Rennandi vatn sem um-
hverfi lífsháska og dauða rímar fullkom-
lega við íslenska veruleikaskynjun: íslenskt
hrjóstur stafar ekki af vatnsleysi, vatnið
streymir úr himninum og safnast saman í
manndrápsár. Þegar Magnús talar um
„heljarfljót" síðar í ljóðinu er einsog hann
sé að vísa á minni úr fomri goðafræði en
hann gæti eins verið að vitna í íslenskar
hrakfarasögur. Hesturinn sem stendur úti í
ánni verður eðlilega „háskans næturgest-
ur“. Annars er andrúmsloftið í Vögguþulu
Magnúsar náskylt kvæði Einars Benedikts-
sonar, „Hvarf séra Odds frá Miklabæ“.9
Hestur, dauði, blóð og vatnsfall, allt er þetta
til staðar í ljóðinu um séra Odd, auk þess
sem bragarháttur Magnúsar er frjálslegt til-
brigði við það form sem Einar notar í upp-
hafserindum síns kvæðis.10
Þannig skammtengir Magnús Ásgeirsson
ljóðið um hestinn og vatnið beint við ís-
lenska þjóðmenningu.
44
TMM 1993:2