Tímarit Máls og menningar - 01.06.1993, Síða 101

ustu áratugina, þar sem uppruninn og ættin hafa
verið sakka og flotholt atburðarásarinnar. í
minningabók Thors Vilhjálmssonar snýst þessi
spuming fremur um eðli en upphaf, það vefst
svo sem ekkert fyrir honum hverjir það voru
sem hann er kominn af, heldur hefur hann meiri
áhuga á því að gefa einhveija mynd af þessu
fólki sem gæti lýst því á glöggan hátt; hann
myndi fremur spyija: „Hvernig voru þeir sem
ég er kominn af?“ en á hinn veginn. Hann er því
á höttunum eítir einhverju sem ristir „dýpra“ en
einfaldur gangur atburða í rás tímans; minni
hans er það sem leiðir hann áfram en hann
„ritskoðar" það ekki jafn grimmt og oftast er
gert heldur leyfir því að feta sína leið að vissu
marki og því er frásögnin krókótt og stekkur til
og ffá eftir hentugleikum. Samt sem áður má
segja að bókin skiptist nokkurn veginn til jafns
milli móður- og föðurættar: í fyrri hlutanum er
fjallað að mestu um Thorsarana velþekktu sem
og þá er þeim tengdust, en í seinni hlutanum er
hins vegar fjallað um föðurættina, Þingeying-
ana, sem að sönnu eru minna þekktir, þótt kunn-
ir séu mörgum.
Móðurætt Thors, ætt Thors Jensens, er svo
nákomin þjóðarsögunni að nánast, ef ekki alveg
óþarft er að rekja alla ytri atburði sem henni
tengjast í bók sem þessari, enda er Thor ekkert
að dvelja við slíkt en reynir þess í stað að átta sig
á þessu fólki eins og hann sá það í gegnum gler
bemskunnar. Þetta tekst einkar vel með ömmu
hans og afa, einkum þó vegna þess að sú ffásögn
tengistgrunnmynd bókarinnar, garðinum; hún er
svifkennd og létt og byggist á stöðugri víxlverk-
un milli þess sem sögumaður man og man ekki
og þess sem var og þess sem er horfið. En þegar
þeim sleppir verðurþessi ættarsaga að hálfgerðri
upptalningu. Eins og Thor segir oftlega sjálfur
hefur hann gegnum tíðina ekki haft neitt ýkja
mikið samband við þetta fólk og þótt margar
frásagnir séu hér áhrifaríkar, eins og sú svip-
mynd sem brugðið er upp af líkvöku Thors
Jensens og síðan skondin frásögn af frænkunni
í Svíþjóð sem alltaf hélt að Thorsfjölskyldan
væri í eilífu kaffiboði eða í spásseringum kring-
um Tjörnina, þá er heildarmyndin sú að Thor
stendur afsíðis og fylgist með þessu fólki, ekki
án hluttekningar, en alltaf í hæðnisblandinni fjar-
lægð. Þegar allt kemur til alls er það stöðugur
núningur hans sjálfs við það borgaralega samfé-
lag, sem þessi ætt er einskonar táknmynd fyrir,
sem hlýtur að orsaka slíka fjarlægð. Samskipti
hans við þetta fólk hljóta að einkennast af stöð-
ugri spennu milli listamannsins sem snýr baki
við skoðunum og gildum fjölskyldu sinnar og
leitar á önnur mið, og þess samfélags eða þess
þjóðfélagshóps sem aðhyllist þessi gildi. Það er
veigamikill þáttur í lýsingu Thors á þessari
„frelsisbaráttu" sinni að bregða upp svipmynd-
um af andstæðunni, þeim mönnum sem létu
ginnast jafnt af mjúkum sófum sem mjúkmálu
kjassi, mönnum eins og Páli Isólfssyni, Eggerti
Stefánssyni og Kristjáni Albertssyni. Það er
einkum í löngum kafla um Kristján sem þetta
kemur skýrast fram en þar er rakin furðuleg
vinátta hans og Thors sem að vissu leyti er byggð
á frændsemi en einnig á bræðralagi í ríki andans
TMM 1993:2
99