Dagrenning - 01.10.1950, Page 13

miskunnarlaust drekkt, ef þeir seinna revndu
að verða þrándur í götu liins mikla samsæris.
Jan Masaryk féll á leyndardómsfullan hátt
út um glugga og Benes dó dularfullum dauð-
daga skömmu síðar.
Andvaralaust var liálf Evrópa þannig ofur-
seld kommúnismanum, en eftir honum var
stefna Hitlers sniðin (eins og hann tjáði
Rauschning) og þetta höfðu þrír rnenn,
sem viitust fara með heimsvöldin, komið sér
saman unr fyrir fram, einn þeirra að vísu
stundum nauðugur.
Árangurinn af öllu þessu varð sá að stuðla
að útþenslu heimsveldis konnnúnista, sem
beitti hinum pólitíska zionisma fyrir sig eins
og höggomrstungu. Stríðið var tapað, áður
■en það var til lykta leitt.
Hvorki hinum fjórum tegundum frelsis
sem lofað var, né frjálsræði í annari mynd var
aftur komið á, en svið heiðninnar stækkaði
samkvæmt ályktunum levnilegra ráðstefna
þriggja manna. Ameríski herforinginn, sem
stjómaði hinni miklu innrás, kallaði bók
sína um stríðið „Krossferð til Evrópu“. Það
er með öllu frágangssök að leggja þann rnæli-
kvarða á seinni heimsstyrjöldina, að hún
hafi eflt kristindóminn eða orðið til að út-
breiða hann.
Af hverra völdunr og hver var tilgangur-
inn með þessum aðgerðum? Roosevelt
forseti átti þar mestan hlut að rnáli.
Hann var, eins og Wilson forseti, sem
í fyrri heinrsstyrjöldinni hóf þá stefnu,
er Roosevelt fylgdi, sjúkur maður. Mvnda-
stvtta hans í London sýnir beinvaxinn og ein-
beittan mann. — í lífinu gat hann ekki
staðið óstuddur. Þessi stvtta er miklu stærri
en styttan af George Washington, en að
andlegu atgervi var hann honum langtum
síðri. Hann var fyrst kosinn forseti
1932 og hélt þeirri tign þar til hann
andaðist árið 1945. Washington hafn-
aði seinni endurkosningunni, en Roose-
velt sóttist jafnvel eftir lrinni þriðju,
þá alveg að dauða kominn. Fyrsta nreiri-
háttar framkvæmd lrans í stjómmálunum,
1933, var að viðurkenna Sovétríkin, gegn
skuldbindingu af þeirra hálfu, unr að þau
skyldu ekki revna að útbreiða konrnrúnisma
í Bandaríkjununr eða á annan hátt blanda
sér í innanlandsnrál þeirra. En á þessum
þrettán stjómarárum hans, sérstaklega þó á
stríðsárunum, stóðu allar dvr á lræstu stöð-
um opnar fyrir áhrifunr konrmúnisnrans, svo
að 1949 (þegar ég konr til Anreríku) voru
hneykslin í opinberunr málunr daglegt brauð.
Hann virtist vera valdanresti nraður í
heinri. í raun og veru voru það bersýnilega
aðrir, sem höfðu völdin að baki lronunr, og
ef lrægt er að dæma þá réttlátlega af gjörðum
hans, þá leituðust þeir við að efla sovét-
konrnrúnisnra eða pólitískan zionisma, eða
hvorttveggja. Margra þcssara nranna setti
lrann í .æðstu embætti. Helztu leyniskjöl
hans fyrir stríðið voru svikin í hendur Sovét-
ríkjana, og meðari á stríðinu stóð vom það
nrenn, er við þann verknað voru riðnir, sem
fylgdu lronunr á lrinar nrikilvægu leyni-
ráðstefnur. Hann leyfði það, að flýtt var þeim
rrrikilvægu aðgerðum (skiptingu Evrópu) sem
hlutu að leiða til þess, að þriðji
þáttur áhrifamesta sjónleiks þessarar aldar
hófst; og allsstaðar má rekja spor hins sama
í öllum lrans gerðunr. Ilin spillandi áhrif
„alræðisvaldsins," sem Acton lávarður vakti
athygli á, eru mjög greinileg hjá þessum for-
seta, og einnig annað, sem þessi mikli athug-
andi sá varð svo áberandi á þessari öld,
en það eru „forráðanrennirnir" — stjómend-
urnir, sem nreð hann að verkfæri þjónuðu
„hinu nrikla áfomri.“
Frá því fyrsta til lrins síðasta var hann
lrvað eftir annað varaður við þessari „duldu
þvingun". Lewis E. Douglas, sem sagði af
sér senr fjárnrálaráðlrerra 1934 í nrótnræla-
skvni út af tekjuhallafjárlögunr New Deal
DAGRENN I NG 11