Fréttablaðið - 14.05.2015, Side 19

FIMMTUDAGUR 14. maí 2015 | SKOÐUN | 19
Fyrstu kvótalögin voru samin á
skrifstofum LÍÚ eins og rakið
er í ritgerð Halldórs Jónssonar
„Ákvarðanataka í sjávarútvegi og
stjórnun fiskveiða“ í Samfélags-
tíðindum 1990 (bls. 99-141). Fyrir
liggja ljósir vitnisburðir um
afleiðingar þessa.
Styrmir Gunnarsson, fv. rit-
stjóri Morgunblaðsins, segir í
bók sinni Umsátrið (2009, bls.
206): „Handhafar kvótans urðu
þeir valdamenn, sem máli skiptu
í sjávarplássunum í kringum
landið. Þeir höfðu líf plássanna
í hendi sér. ... Þingmenn lands-
byggðarkjördæmanna stóðu nær
undantekningarlaust með kvóta-
höfunum. Þeir vissu sem var,
að snerust þeir gegn þeim, væri
stjórnmálaferli þeirra lokið. ...
Frambjóðendur í prófkjörum
þurftu og þurfa að leita fjárstuðn-
ings ..., þar á meðal hjá handhöf-
um kvóta. Það jafngilti pólitísku
sjálfsmorði að rísa upp gegn
handhafa kvóta á landsbyggð-
inni.“
Ef þú átt hús
Vandinn hefur ágerzt. Nýlegt
dæmi er ákvörðun ríkisstjórnar-
innar 2009-2013 um að leggja
ekki auðlindagjald á makrílveið-
ar þótt ríkissjóður berðist í bökk-
um eftir hrun eins og hann gerir
enn. Önnur dæmi eru afturköllun
áður ákveðinnar hækkunar veiði-
gjalda 2013 og nú síðast makríl-
frumvarpið, sem liggur fyrir
Alþingi og kveður á um úthlutun
kvóta með miklum afslætti til
sex ára í senn frekar en til eins
árs eins og hingað til. Hér er á
ferðinni grímulaus tilraun til
að binda hendur Alþingis fram
í tímann til að hafa af þjóðinni
réttmætan arð hennar af eign
sinni – og það meðan t.d. heil-
brigðiskerfið getur ekki sinnt
frumskyldum sínum og landið
logar í verkföllum. Makrílfrum-
varpið, nái þjóðin ekki að bera
hönd fyrir höfuð sér og stöðva
það, gæti orðið upptakturinn að
því að festa í sessi um langan
aldur ranglætið, óhagkvæmnina
og ófriðinn, sem stafar af fisk-
veiðistjórnarkerfinu.
Málið er einfalt. Ef þú átt hús,
þá viltu ekki að tengdamóðir þín
leigi það vini sínum langt fram í
tímann fyrir brot af réttu verði.
Fullt gjald
Alþingi hefur brugðizt þjóðinni í
kvótamálinu og einnig brugðizt
alþjóðasamfélaginu.
Tökum þjóðina fyrst. Nýja
stjórnarskráin kveður á um
„fullt gjald“ fyrir veiðiréttinn. Í
greinargerð frumvarps Stjórn-
lagaráðs er því vandlega lýst
hvað í orðunum felst. Fullt gjald
er markaðsgjald, þ.e. hæsta
gjald sem nokkur er fús til að
greiða á markaði með sama
hætti og sjálfsagt þykir t.d. á
húsnæðismarkaði.
Þegar Alþingi hafði legið yfir
stjórnarskrárfrumvarpinu í sjö
til átta mánuði 2011-2012 kvaddi
það stjórnlagaráðsmenn saman
til aukafundar til að fá svör
við nokkrum spurningum, m.a.
þeirri spurningu hvort breyta
mætti orðunum „fullt gjald“ í
„sanngjarnt gjald“. Fundurinn
svaraði spurningunni neitandi
afdráttarlaust og einum rómi
með þeim rökum að í eignar-
réttar ákvæði frumvarpsins, sem
er óbreytt frá 1944, er kveðið á
um að „fullt verð“ skuli koma
fyrir eignarnám. Til að gæta
innra samræmis og gera öllum
eignarrétti jafnhátt undir höfði
þarf „fullt“ verð að standa í
báðum ákvæðum.
Við bætist að „sanngjarnt
gjald“ mætti e.t.v. skoða sem
stjórnarskrárvarinn afslátt
handa útvegsmönnum. Alþingi
lét sér segjast og „fullt gjald“
fékk að standa óbreytt þar til
það gerðist á lokametrum með-
ferðar frumvarpsins á Alþingi
2013 að í stað orðanna „gegn
fullu gjaldi“ voru skyndilega
komin orðin „gegn eðlilegu
gjaldi“. Þingmenn eiga eftir að
upplýsa hver laumaði þessari
dulbúnu efnisbreytingu inn í
frumvarpið eins og til að veita
útvegsmönnum fyrirheit um
stjórnarskrárvarinn afslátt.
Mínar heimildir á Alþingi
herma að breytingin hafi verið
gerð að undirlagi þingmanna
Vinstri hreyfingarinnar – græns
framboðs. Þetta þarf að upplýsa.
Mannréttindi
Mannréttindanefnd SÞ birti
bindandi álit 2007 þess efnis að
fiskveiðistjórnarkerfið bryti
gegn mannréttindum og fyrir-
skipaði ríkisstjórninni að nema
mannréttindabrotaþáttinn, þ.e.
mismununina, brott úr kerfinu
og greiða skaðabætur sjómönn-
unum tveim sem höfðuðu málið,
þeim Erlingi Sveini Haralds-
syni og Erni Snævari Sveins-
syni. Ríkisstjórnin lofaði mann-
réttindanefndinni bót og betrun,
m.a. með því að lögfesta nýja
stjórnarskrá með auðlindaákvæði
til að bregðast við vandanum.
Auðlindaákvæðið í frumvarpi
Stjórnlagaráðs tekur fullt tillit
til álits mannréttindanefndarinn-
ar. Nefndin brást við í góðri trú
með því að fella málið niður 2012.
En þá gerist það að ríkisstjórn-
in svíkst aftan að mannrétt-
indanefndinni með því að salta
stjórnarskrárfrumvarpið sem
var forsenda nefndarinnar fyrir
niðurfellingu málsins. Fróðlegt
verður að fylgjast með viðbrögð-
um mannréttindanefndarinn-
ar við þessum upplýsingum um
háttalag Alþingis. Stjórnarskrár-
félagið hefur sent nefndinni bréf
um málið.
Ef allt væri með felldu væri
nýja stjórnarskráin sem 67%
kjósenda samþykktu í þjóðar-
atkvæðagreiðslunni 2012 nú
þegar í gildi. Þá dygðu 23.000
undirskriftir kosningabærra
manna til að setja makrílfrum-
varp ríkisstjórnarinnar í þjóðar-
atkvæði án milligöngu forseta
Íslands. Undir skriftirnar eru
þegar komnar upp fyrir 31.000.
Þú getur sagt forsetanum skoðun
þína, lesandi minn góður, með því
að skrifa undir áskorun til hans
á vefsetrinu thjodareign.is um að
vísa málinu í þjóðaratkvæði.
Þjóðareign.is
Í DAG
Þorvaldur
Gylfason
hagfræðiprófessor
Vandinn hefur
ágerzt. Nýlegt
dæmi er ákvörðun ríkis-
stjórnarinnar 2009-2013
um að leggja ekki auðlinda-
gjald á makrílveiðar þótt
ríkissjóður berðist í bökkum
eftir hrun eins og hann gerir
enn.
Árið er 2011 og uppi eru
hugmyndir innan Háskóla
Íslands um að endurvekja
Stúdentakjallarann sem
var fyrst opnaður árið
1975. Kjallarinn, eins og
hann var kallaður, hafði
þó lognast út af og honum
loks lokað árið 2007 og
enginn bar sem ætlaður
var stúdentum hafði verið
starfræktur í fjögur ár.
Dagdrykkja og sötur–
fyrirhyggja og skynsemi
Hugmyndirnar um nýjan Stúd-
entakjallara snúa að því að byggja
við Háskólatorg, samkomustað og
félagsmiðstöð stúdenta og kenn-
ara við Háskóla Íslands. Ekki falla
hugmyndirnar öllum í geð og uppi
eru háværar efasemdarraddir um
gagnsemi og gjöfulleika þess að
opna stað á háskólasvæðinu sem
býður upp á áfengi frá klukkan
ellefu á daginn. Enda er það ljóst
að verði þessar hugmyndir að
veruleika hafi allir beint aðgengi
að bjór og öðrum ólifnaði fyrir til-
tölulega hóflegt gjald.
Efasemdarraddirnar benda á
það að ekki kunni allir að fara með
áfengi og fari svo að nýr Stúdenta-
kjallari verði byggður séu miklar
líkur á því að stúdentar leggist í
dagdrykkju og sötur. Yrði
eðli þeirrar dagdrykkju
að sötrararnir myndu svo
mæta hífaðir í tíma, valda
truflunum og skemma
fyrir kennslu. Svo ekki sé
nú talað um þá óhæfu að
kennari yrði Bakkusi að
bráð fyrir kennslustund;
þvílíkt hneyksli!
Árið 2011 eru horf urnar
síður en svo góðar fyrir
þessar efasemdarraddir en
sama hvað tautar og raular virð-
ast menn ætla að leggja í bygg-
ingu kjallarans. Fyrir efasemdar-
raddirnar hefur það sennilega
verið ljúfsárt, því jafnvel þó kjall-
arinn verði byggður mun reynslan
veita þeim uppreisn æru og sýna
af hversu mikilli fyrirhyggju og
skynsemi þær töluðu.
Fótboltaspilið brotnaði
Skautum nú fram til ársins 2015
þegar kjallarinn hefur verið starf-
ræktur í þrjú ár í þessu 15.000
manna samfélagi sem gæti staðið
undir því að vera fimmta stærsta
sveitarfélag landsins. Hver er
staðan? Skyldu stúdentar og kenn-
arar mæta hífaðir í tíma að jafn-
aði? Syngja menn drykkjusöngva á
göngum háskólans, léttir, ljúfir og
kátir á góðum miðvikudegi?
Nei, svo er það víst ekki. Að
undanskildu einu atviki sem
átti sér stað eftir haustfögnuð
starfsmanna háskólans, þar sem
fótboltaspilið brotnaði, muna
rekstrar aðilar ekki eftir því að
hlutirnir hafi nokkru sinni farið
úr böndunum. Skemmst er frá því
að segja að í öllum þeim kennslu-
stundum sem undirritaður hefur
sótt hafa samnemendur og kenn-
arar verið allsgáðir og engar sögur
er að segja af öðru háttalagi í
öðrum deildum háskólans.
Raunar er það svo að sárafáir
eru eftir sem gangast við því að
hafa viðrað efasemdir. Það minnir
um margt á þær efasemdarraddir
sem heyrðust þegar bjórbanninu
var aflétt í mars 1989, að minnsta
kosti þekki ég ekki þann mann sem
vill kannast við að hafa verið á móti
því. Spurningin er því sú; hvað
verður um efasemdarraddirnar nú
ef áfengi verður hleypt í búðir?
Um aukið aðgengi að
áfengi í Háskóla Íslands
Ábendingahnappinn má finna á
www.barnaheill.is
SAMFÉLAG
Ísak Rúnarsson
hagfræðinemi við
Háskóla Íslands
➜ Skyldu stúdentar og
kennarar mæta hífaðir í
tíma að jafnaði? Syngja
menn drykkjusöngva á
göngum háskólans, léttir,
ljúfi r og kátir á góðum mið-
vikudegi?
0
3
-1
2
-2
0
1
5
2
3
:3
8
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
7
6
1
-B
3
8
C
1
7
6
1
-B
2
5
0
1
7
6
1
-B
1
1
4
1
7
6
1
-A
F
D
8
2
8
0
X
4
0
0
4
A

F
B
0
6
4
s
_
1
3
_
5
_
2
0
1
5
C
M
Y
K