Dagblaðið Vísir - DV - 09.06.2009, Blaðsíða 11

Þriðjudagur 9. júní 2009 11Neytendur
Margt býr í
grenndinni
Sigurður Helgi guðjónSSon, formaður Húseigendafélagsins svarar fyrirspurnum
lesenda. Sendið fyrirspurnir á neytendur@dv.is
LÁNTÖKUGJALD GETUR
MARGFALDAST Ónæði í óteljandi myndumAlgengt er að ágreiningur rísi um
hagnýtingar- og athafnfrelsi fast-
eignareigenda andspænis og friðar-
og næðisrétt þeirra sem í nágrenn-
inu búa. Hvað má og hvað má ekki,
hvað verður granni að þola og hvað
ekki? Umdeild hagnýting og ónæði
getur falist í mörgu og misjöfnu og
ónæðið sömuleiðis. Má nefna bygg-
ingaframkvæmdir, hávaða reyk,
vatn, titring, óþef, sóðaskap sjón-
mengun, loftmengun, ljósagang,
uppgröft , jarðrask, trjágróður, girð-
ingar og tilfæringar á lóðamörkum.
Deilur um trjágróður eru tíðar og oft
illvígar, einkum asparmálin enda
má með sanni segja að aspirnar séu
ört vaxandi vandamál.
Hagsmunamat.
Óskráðar réttarreglur
Í eignarrétti felst hagnýtingarrétt-
ur sem er þeim takmörkum háður
að eiganda ber að taka sanngjarnt
og eðlilegt tillit til eigenda nálægra
eigna. Eins verður eigandi að þola
og umlíða venjulegar athafnir og
hagnýtingu granna þótt röskun,
truflun og ónæðið geti fylgt. Þegar
metið er hvort athafnir séu leyfi-
legar eða gangi um of á rétt granna
er byggt á hagsmunamati. Annars
vegar er hagnýtingarréttur það er
réttur eiganda til að nýta eign sína
á þann veg sem honum hugnast.
Hins vegar er réttur granna til að
nýta sínar eignir í friði og án trufl-
unar og óþæginda umfram það
sem er óhjákvæmilegt, venjulegt
og eðlilegt er. Í dómaframkvæmd
er byggt á þessari reglu og hags-
munamat látið ráða niðurstöðu.
Reglan sjálf er ekki skráð réttar-
regla en er engu að síður gildandi
réttur. Réttarreglur eru fyrst og
fremst formlega sett lög en þær eru
líka óskráðar eins og til dæmis regl-
ur um grennd og nábýlisrétt. Þær
byggjast á fordæmum dómstóla og
fræðikenningum. Þessar reglur eru
ýmist kallaðar grennd og grennd-
arréttur eða nábýlisréttur.
Viðvarandi óþægindi. Úrræði
Ónæði verður að vera viðvarandi.
Sé um að tefla einangrað tjónstil-
vik skemur til kasta skaðabótar-
reglna, til dæmis þegar um er að
tefla foktjón frá fasteign og tíma-
bundið ónæði og hávaða vegna
byggingarframkvæmda. Gildissvið
nábýlisréttar er ekki einskorðað við
samliggjandi eignir. Reglurnar taka
líka til annarra nærlægra eigna og
meira að segja til fjarlægra líka.
Það er ekki fjarlægðin sem úrslit-
um ræður heldur eðli og umfang
ónæðisins. Grenndarúrræði eru í
fyrsta lagi krafa um að úr óþægind-
um verði dregið niður fyrir eðlileg
og viðunandi mörk eða ef ekki vill
betur að hinni umdeildu hagnýt-
ingu verði hætt. Ef granni skell-
ir skollaeyrum við kröfum um að
hætta eða draga úr áreitinu getur
eigandi leitað til dómstóla og eftir
atvikum beitt lögbanni.
Opinberar reglur
og grenndarreglur
Ákvæði sem takmarka athafnafrelsi
fasteignareigenda eru á víð og dreif
í lögum. Lagafyrirmæli um skipu-
lags- og byggingarmál og um holl-
ustu og heilbrigðismál og meng-
unarvarnir ganga sumpart í sömu
átt og óskráðar grenndarreglur.
Slíkar reglur eru hins vegar settar
með velferð og öryggi borgaranna
almennt að leiðarljósi og það eru
viðkomandi stjórnvöld sem fram-
fylgja þeim. Borgararnir geta yf-
irleitt ekki reist rétt á þeim heldur
verða þeir að leita til stjórnvalda.
Nábýlisrétturinn er hins vegar
einkaréttar eðlis og ræður réttin-
um og skyldum fasteignaeigenda
innbyrðis og það er þeirra að fram-
fylgja þeim í einkamáli. En vel að
merkja hníga grenndarreglur oft í
sömu átt og hinar opinberu en það
er ekki algilt.
Brýn þörf á grenndarlögum
Við úrlausn grenndarmála er beitt
óskráðum réttarreglum og sjón-
armiðum. Slíkar reglur eru óljósar
og þokukenndar. Mikilvægar rétt-
arreglur um grundvallarverðmæti
eins og fasteignir eiga vitaskuld
heima í settum lögum. Þær eiga að
vera skýrar og ótvíræðar þannig að
eigendur geti áttað sig á réttarstöðu
sinni og farið eftir þeim. Sundur-
leitar og dreifðar reglur af opinber-
um toga duga ekki. Skortir baga-
lega almenna löggjöf um grennd
og nábýli sem kveði skýrt á um það
hvert athafnafrelsi eigendur hafa og
rétt nágranna, það er hvað eigandi
má og hvað granni verður að þola.
Flest málin eru tilkomin vegna
þeirrar réttaróvissu sem leiðir af
skorti á skráðum og skýrum regl-
um. Sjaldnast rata grenndarmál-
in til dómstóla. Það þýðir þó alls
ekki að deilur í nábýli séu fátíðar
og að sjaldan reyni á grenndarregl-
ur. Það er öðru nær. Grannadeilur
eru oft undirliggjandi árum og ára-
tugum saman og eitra öll samskipti
granna.
Umhverfisáðherra á leik
Með skýrri og ítarlegri löggjöf um
grennd og nábýli má gera réttar-
stöðu fasteignaeigenda gegnsærri,
betri og öruggari. Með því fækkar
deilumálum með þeim kostnaði
og leiðindum, sem eru fylgifiskur
þeirra. Nábýlis- og grenndarmálin
eru á forræði umhverfisráðherra
og liggur beint við að hvetja hinn
nýja og vaska ráðherra til að gefa
þeim gaum og setja í gang vinnu
við frumvarp til almennra grennd-
arlaga. Húseigendafélagið býður
fram krafta sína og reynslu við það
verk.
Grennd og nábýli „Skortir bagalega
almenna löggjöf um grennd og
nábýli sem kveði skýrt á um það
hvert athafnafrelsi eigendur hafa og
rétt nágranna, það er hvað eigandi
má og hvað granni verður að þola. “
AllAr AlmennAr viðgerðir á
húsbílum og ferðAvögnum
KOMDU Í ÁSKRIFT
Hringdu í síma 515 5555 eða
sendu tölvupóst á askrift@birtingur.is
eða farðu inn á www.birtingur.is