Dagblaðið Vísir - DV - 11.01.2010, Side 22

Þegar ég kom heim ríkti enginn skilningur hjá fólki gagnvart svona málum. Sem betur fer hafa hlutirn-
ir breyst mjög mikið og í rauninni
hefur orðið meiri umsnúningur en
ég þorði nokkurn tímann að vona.
Ég hélt alltaf í trúna og vonaði að
umburðarlyndið yrði meira en ég
bjóst við að þetta tæki lengri tíma,“
segir Anna Kristjánsdóttir vélfræð-
ingur en Anna gekkst undir kyn-
skiptiaðgerð í Svíþjóð árið 1995.
Með enga réttarstöðu
Anna þurfti lengi að berjast við kerf-
ið til að fá að gangast undir aðgerð-
ina. Margar hindranir urðu á henn-
ar vegi en hún gafst ekki upp og var
ákveðin í að lifa því sem hún átti eft-
ir ólifað sem konan sem hún vissi að
hún væri. Hún hafði flust til Svíþjóð-
ar árið 1989 og segir viðhorf Svía hafa
verið mun opnara gagnvart þessum
málum á þeim tíma en Íslendinga
en hún segir að við stöndum jafnfæt-
is þeim í dag. „Réttarstaða mín var
engin á Íslandi og þar má sérstak-
lega nefna nafnalögin. Þeim verður
að breyta og á það hefur margsinn-
is verið bent. Í nafnalögum stendur
að nafn skuli ekki vera til baga fyrir
þann sem það ber en ég varð að bera
karlmannsnafn þar til ég var búin í
aðgerðinni. Ég tilkynnti nafnabreyt-
inguna til Þjóðskrár en þar er ekki
stuðst við nein lög eða bönn og málin
því alveg háð persónulegum skoðun-
um þeirra sem þar starfa. Sem betur
fer ríkir þar skilningur. Að sama skapi
eru engin lög sem heimila né banna
fólki að gangast undir kynskiptiað-
gerð heldur er hver og einn, á sama
hátt, háður velvilja heilbrigðisyfir-
valda. Ég myndi vilja sjá breytingar
á þessu,“ segir Anna og bætir við að
hún hafi þurft að uppfylla um tíu at-
riði sem fæst hafi tengst transi þegar
hún sótti um að komast í aðgerðina.
„Til dæmis varð ég að sýna fram á
hreint sakavottorð auk þess sem þeir
sem vildu komast í aðgerð á þess-
um tíma máttu ekki vera alkóhólist-
ar. Þeir þurftu líka að geta sýnt fram
að þeir gætu séð fyrir sér. En hvern-
ig á fólk að geta sýnt fram á það þeg-
ar það er alls staðar illa liðið því það
er trans og fær hvergi vinnu vegna
þess? Einnig mátti fólk ekki hafa
hugsað um að svipta sig lífi því þá var
þetta túlkað sem geðsjúkdómur. Ég
þurfti að sýna geysilega hörku til að
komast alla leið en það gekk,“ segir
Anna sem flutti heim til Íslands aftur
að aðgerðinni lokinni og eftir langa
dvöl í Svíþjóð.
Unglingsaldurinn erfiður
Anna fæddist í Reykjavík árið 1951 en
ólst að miklu leyti upp í Mosfellssveit.
Hún segist hafa gert sér grein fyrir að
hún væri ekki eins og hinir strákarnir
í sveitinni afar ung þótt það hafi ekki
haft áhrif á líf hennar fyrr en hún
varð eldri. Hún gekk í barnaskólann
að Brúarlandi í Mosfellsbæ og gekk
vel í skólanum. „Hópur úr skólanum
heldur enn hópinn og þaðan hef ég
fengið ómetanlegan stuðning,“ seg-
ir Anna og bætir við að hún hafi átt
ágæta æsku. „Unglingsaldurinn var
erfiðari og mér leið ekki vel á þeim
tíma. Ég átti erfitt með að finna mér
stað á meðal félaganna og það kom
ekki til greina að segja frá hvað væri
að angra mig. Þeir fáu hommar sem
þorðu að koma út úr skápnum fengu
slæmt umtal og allt slíkt var illa liðið,“
segir Anna sem reyndi þó að segja frá
hvernig fyrir henni var komið. Hún
segir engan hafa hlustað og málinu
hafa verið ýtt af dagskrá enda um al-
gjört tabú að ræða á þessum tímum.
„Hvað hefði verið gert við manneskju
sem hefði komið úr skápnum með
þessa hluti árið 1970 eða 1980? Hefði
ég fengið að ganga laus? Ég frétti af
innlögn ónefndrar persónu inn á
geðdeild árið 1987. En það tókst ekki
að frelsa hana frá trans.“
Á flótta undan sjálfum sér
Þrátt fyrir vanlíðan leiddist Anna
ekki út á glapstigu eða í neyslu.
„Þess í stað reyndi ég að flýja sjálfa
mig, fann mér karlmannlegt starf og
skellti mér á sjóinn og þaðan lá leið-
in í Vélskólann. Í gegnum allan minn
kynþroska var ég að berjast, reyna
að sanna fyrir öllum og sjálfum mér
að ég væri ekki það sem ég fann að
ég var innra með mér. Þess vegna
valdi ég mér starf sem þótti maskul-
in,“ segir hún og bætir við að hún
hafi verið á flótta undan sjálfri sér á
stórum hluta lífs síns. Anna gifti sig
og eignaðist þrjú börn og trúði eigin-
konunni fyrir leyndarmáli sínu. „Til-
finningar mínar kostuðu mig hjóna-
bandið en upp frá því fór ég að reyna
vinna í mínum málum, þó með mis-
jöfnum árangri til að byrja með,“ seg-
ir hún og bætir við að margir hafi
orðið hissa þegar hún hafi opinber-
að sig. „Ég hef aldrei séð eftir þess-
ari ákvörðun, að gangast undir þessa
aðgerð, en ég hugsa oft um hvernig
lífið væri ef ég hefði ekki farið og fæ
alltaf sömu niðurstöðu. Þá væri ég
einfaldlega ekki hér,“ segir hún og
viðurkennir að hafa verið farin að
finna fyrir afar neikvæðum hugsun-
um undir það síðasta. „Draumurinn
um að komast í aðgerð var búinn að
vera fyrir hendi frá því ég frétti fyrst af
möguleikanum á aðgerð. Ég sá bara
ekki fram á að komast nokkru sinni í
aðgerð, en um leið og möguleikarnir
opnuðust hvað mig snerti snerist allt
mitt líf um að komast alla leið. Það
kom því ekki til greina að þegja leng-
ur því ég þurfti að viðurkenna þetta
fyrir því fólki sem ég umgekkst dag-
22 MÁNUDAGUR 11. janúar 2010 FRÉTTIR
Kristján Kristjánsson vélfræðingur vissi
ungur að hann var ekki eins og hinir strák-
arnir í sveitinni en þegar hann var að al-
ast upp var enginn skilningur á hugtökum
eins og kynskiptingur. Kristján tók upp
nafnið Anna og þurfti lengi að berjast við
kerfið til að fá að gangast undir aðgerð til
að láta leiðrétta kyn sitt. Hún segir engan
skilning hafa ríkt hjá fólki þegar hún kom
heim frá Svíþjóð eftir aðgerðina en að um-
burðarlyndið sé mun meira í dag. Anna er
þess fullviss að hún væri ekki á lífi ef hún
hefði ekki látið leiðrétta kyn sitt.
„Sé ekki eftir einu“
Anna Kristjánsdóttir Anna reyndi að
segja frá hvernig henni var innanbrjósts
á sínum yngri árum en engi hlustaði.
Hún segir að málinu hafi verið ýtt af
dagskrá enda um algjört tabú að ræða á
þessum tíma. MYNDIR SIGTRYGGUR ARI