Dagblaðið Vísir - DV - 24.09.2010, Blaðsíða 21

­20–30­árum­og­hann­hefur­lagt­mik-
ið­á­sig,“­segir­Þórir­Jökull.
Hann­ bendir­ á­ að­ meðlimir­ í­
kirkjum­ sem­ Helgi­ hafði­ forgöngu­
um­ að­ yrðu­ stofnaðar­ í­ Eþíópíu­ séu­
gríðarlega­margir.­„Ég­er­þess­fullviss­
að­Helgi­á­megnið­af­því,­eða­allt­það­
gott­skilið­sem­um­hann­er­sagt­í­því­
samhengi.­Sjálfur­kannast­ég­ekki­við­
neitt­nema­alúð­hans­og­get­ekki­bor-
ið­honum­neitt­nema­gott­vitni,­hvað­
varðar­ mín­ kynni­ af­ honum.­ Þetta­
er­ auðvitað­ áfall­ fyrir­ okkur­ öll­ sem­
kynntumst­ ekki­ þessari­ hlið.­ Það­ er­
alveg­ ljóst­ að­ það­ er­ mörgum­ mjög­
brugðið,“­segir­hann.­
Sjálfur­ starfaði­ Þórir­ sem­ sendi-
ráðsprestur­ í­ Kaupmannahöfn­ og­
átti­þá­samskipti­við­Helga­á­meðan­
hann­var­prestur­Íslendinga­í­Noregi.­
„Á­ þeim­ tíma­ var­ hann­ í­ talsverðu­
sambandi­ við­ okkur­ hina­ prestana­ í­
útlöndum.­Það­var­gott­eitt­orð­sem­
fór­af­honum­innan­kirkjunnar.­Hann­
hefur­lengi­verið­viðloðandi­kirkjuna,­
en­ fór­ til­ þess­ að­ gera­ seint­ að­ læra­
guðfræði­og­var­seinn­að­taka­vígslu.­
Hann­var­ekki­einn­af­þeim­sem­rauk­
í­guðfræði­á­milli­tvítugs­og­þrítugs.“
Fyrirmynd annarra trúboða
Kristján­Sverrisson­fetaði­slóð­Helga­
FÖSTUDAGUR 24. september 2010 NÆRMYND 21
Helgi er vel lið-inn. Hann er
þannig týpa sem forðast
átök og deildur.
„ÞAÐ BÝR MARGT
Í EINUM MANNI“
Halldóra Halldórsdóttir, starfskona Stígamóta, segir að það sé mjög vel þekkt að
kynferðisbrotamenn eða heimilisof-
beldismenn séu hvers manns hugljúfi
út á við. „Þeir búa flestir yfir kænsku
og eiga það sameiginlegt að vera
með mikla stjórnunarþörf og fá mikið
kikk út úr því að stjórna öðrum. Þeir
ráðast gjarna á þá sem hafa lægsta
þröskuldinn og minnstar varnir.“
Þá segir hún að börn séu auðveld
bráð fyrir barnaníðinga, því það sé
auðvelt að stjórna þeim. „Eins sorglegt
og það nú er, því það eru auðvitað til
raunverulegir barnavinir, þá er það oft
merki um eitthvað varhugavert þegar
menn eru miklir barnavinir og sækjast
í það að passa börn og vinna með
börnum. Aðferðafræðin er alltaf sú
sama. Þeir lokka til sín börn og svæfa
foreldrana með því að telja þeim trú
um að þeir séu svo ofboðslega miklir
barnavinir og góðir menn. Það er því
oftast mikið áfall þegar foreldrarnir
komast að því að þessir menn voru að
misnota börnin þeirra um leið og þeir
eru svona ofsalega elskulegir við þá.
Það er oft erfitt að átta sig á þessu.
Ef ég á að taka dæmi þá er full ástæða
til þess að staldra við og skoða málið
ef fullorðinn karlmaður gerir sér dælt
við barn og vill gjarna bjóða því með
sér í bíltúr og annað slíkt. Þetta er
samt svo viðkvæmt og vandmeðfarið
því auðvitað viljum við heldur ekki
búa í samfélagi þar sem samskipti
fólks einkennast af paranoju.
Innst inni viljum við nefnilega alltaf
trúa því að það sé hægt að sjá það
utan á mönnum að þeir séu barna-
níðingar. Það sé eitthvað sem gefi það
til kynna. En það er aldrei þannig. Fólk
hefur enga ástæðu til annars en að
treysta þeim.
Þetta eru alls konar menn í alls konar
stöðum í samfélaginu og hópurinn er
eins margbreytilegur og hann getur
orðið. Það er eitthvað sem við sem
samfélag þurfum að átta okkur á.
Þetta stendur ekki utan á mönnum
og við þurfum að trúa börnum þegar
þau reyna að segja frá ofbeldi. Oftast
gera börn ekki nema eina tilraun til
þess að segja frá ofbeldinu og ef það
er ekki tekið rétt á móti þeim er hætt
við því að þau þegi fram á fullorðinsár.
Eins og má sjá núna þegar allt þetta
fullorðna fólk er að opna á sín gömlu
mál.“
Innst inni vilj-um við nefni-
lega alltaf trúa því
að það sé hægt að sjá
það utan á mönnum
að þeir séu barnaníð-
ingar.
Þeir eru oft hvers
manns hugljúfi
Helgi Hróbjartsson
Þessi mynd var tekin
af Helga árið 1981 og
birtist í Tímanum.
þegar­ hann­ hélt­ til­ Noregs­ og­ það-
an­til­Eþíópíu­þar­sem­hann­starfaði­
sem­ trúboði.­ Hann­ kynntist­ Helga­
og­ varð­ þeim­ vel­ til­ vina.­ „Allt­ sem­
ég­ veit­ og­ þekki­ til­ Helga­ er­ mér­ til­
fyrirmyndar.­Ég­kynntist­ávexti­starfs­
hans.­Við­þyrftum­að­eiga­fleiri­eins­
og­ hann.­ Þó­ að­ það­ sem­ er­ uppi­ á­
borðum­ núna­ sé­ ekki­ gott­ mál,­ því­
miður.­Þetta­tekur­á­mig.“­
Hann­segir­að­það­hafi­verið­mik-
ið­ áfall­ að­ heyra­ af­ kynferðisbrot-
um­Helga­gagnvart­piltunum­þrem-
ur.­Helgi­kom­honum­alltaf­vel­fyrir­
sjónir­ og­ hvað­ sem­ hann­ kunni­ að­
hafa­gert­myndi­Kristján­enn­treysta­
honum­ fyrir­ mjög­ mörgu.­ „Hann­
var­ hvers­ manns­ hugljúfi.­ Ég­ leit­
á­ hann­ sem­ vin­ minn.­ Ég­ kynntist­
honum­fyrst­í­Noregi­og­síðan­í­Eþí-
­ópíu.­Hann­heimsótti­okkur­þangað­
þegar­hann­var­á­ferðinni.­Hann­var­
reyndar­ alltaf­ á­ ferðinni­ fram­ og­ til­
baka.“
Valdi leiðtoga
Úti­ kynntist­ Kristján­ mörgum­ sem­
höfðu­ orðið­ á­ vegi­ Helga­ og­ hann­
hafði­ jafnvel­ rétt­ hjálparhönd.­
„Hann­hjálpaði­mjög­mörgum­með­
mjög­ margt.­ Fyrir­ það­ nýtur­ hann­
virðingar.­Hann­var­mjög­umtalaður­
þarna­og­það­tala­allir­vel­um­hann.­
Enda­var­hann­búinn­að­byggja­upp­
kristilegt­ starf­ á­ mjög­ stóru­ svæði­
og­það­felur­ í­sér­að­hann­þurfti­að­
pikka­út­leiðtoga­og­kennara.­Þegar­
yfirvöld­ voru­ að­ leita­ að­ góðu­ fólki­
átti­það­oft­saman,­það­þótti­gott­að­
vera­með­kristilegt­fólk­við­stjórnar-
taumana.“­
Umdeildur og utan kerfis
Helgi­starfaði­fyrst­og­fremst­á­stóru­
svæði­ í­ Suður-Eþíópíu­ við­ landa-
mæri­ Sómalíu.­ Þar­ voru­ margir­
stórir­ kristilegir­ söfnuðir­ sem­ Helgi­
hafði­ tekið­ þátt­ í­ að­ byggja­ upp,­ en­
hann­kom­ekki­einn­að­því.­Þar­var­
til­dæmis­norsk­kona­sem­var­komin­
yfir­áttrætt­en­keyrði­um­allt­á­mótor-
­hjóli­til­þess­að­flytja­fólki­boðskap-
inn.­ „Helgi­ var­ mikið­ í­ hjálparstarfi­
og­þetta­hélst­allt­í­hendur.­Á­síðustu­
dögum­ hefur­ fólk­ dregið­ upp­ alls­
konar­ myndir­ af­ Helga­ hér­ og­ þar.­
Hann­ er­ sveipaður­ ævintýraljóma­
og­ þó­ að­ hann­ eigi­ innistæðu­ fyrir­
því­ langflestu­ vantar­ eitthvað­ inn­ í­
þessa­sögu.“
Helgi­var­mjög­umdeildur­á­tíma-
bili­þó­að­flestir­hafi­tekið­hann­í­sátt­
með­ tímanum.­ „Það­ var­ vegna­ þess­
að­ hann­ fór­ alltaf­ sínar­ eigin­ leið-
ir.­ Við­ vorum­ þarna­ á­ vegum­ kristi-
legra­samtaka­og­ef­við­fórum­í­þorp­
þar­sem­vantaði­skóla­gátum­við­ekk-
ert­farið­í­það­að­safna­peningum­og­
byggja­ skóla.­ Við­ þurftum­ að­ fylgja­
ákveðnu­regluverki.­En­Helgi­fór­alltaf­
sínar­eigin­leiðir.­Hann­var­alltaf­með­
mörg­ járn­ í­eldinum­og­naut­stuðn-
ings­margra,­bæði­hér­heima­og­úti,­
og­gekk­bara­ í­svona­mál.­Auðvitað­
voru­ langflestir­ jákvæðir­ gagnvart­
því­ en­ sumir­ urðu­ pirraðir­ á­ því­ að­
það­væri­ekki­farið­eftir­settum­regl-
um.­En­ég­held­að­það­hafi­aðallega­
verið­fyrir­mörgum­árum­og­fólk­sé­
búið­ að­ taka­ hann­ í­ sátt.­ Fólk­ veit­
orðið­að­það­er­bara­þannig­að­kerf-
ið­er­svona­en­svo­er­það­Helgi­sem­
stendur­ þar­ fyrir­ utan.­ Það­ er­ alltaf­
allt­að­gerast­hjá­honum.“
Á vini og kunningja víða
Helgi­kom­Kristjáni­fyrir­sjónir­sem­
opinn­og­einlægur­maður.­Hann­sá­
ekki­þessa­lokuðu­hlið­á­honum­sem­
er­lýst­hér­að­ofan.­„Það­býr­margt­í­
einum­ manni.­ Sumir­ eru­ á­ útopnu­
við­vissar­aðstæður­en­draga­sig­svo­í­
hlé­við­aðrar­aðstæður.­Þegar­ég­hitti­
hann­var­hann­opinn­og­einlægur.“­
Það­sama­segir­maður­sem­starf-
aði­ lengi­ sem­ trúboði­ í­ Afríku­ og­
kynntist­ Helga­ þar.­ „Hann­ var­ alla­
jafna­ glaðlyndur,­ opinn­ og­ jákvæð-
ur.­ Það­ var­ alltaf­ stutt­ í­ hláturinn.­
Þannig­ var­ mín­ upplifun­ af­ honum­
þó­ að­ ég­ hafi­ aldrei­ verið­ á­ með-
al­ hans­ nánustu­ vina.­ Helgi­ heim-
sótti­ okkur­ í­ einn­ eða­ tvo­ daga­ og­
þá­ fórum­ við­ víða­ saman­ á­ mótor-
hjóli.­Hann­var­mikill­ævintýramað-
ur.­Hann­átti­líka­mjög­auðvelt­með­
að­mynda­sambönd­við­fólk.­Það­er­
hans­helsti­styrkleiki.­Hann­er­mjög­
duglegur­ við­ að­ hafa­ samband­ við­
fólk­ og­ á­ marga­ vini­ og­ kunningja.­
Ég­ veit­ samt­ ekki­ hverjir­ eru­ hans­
nánustu­vinir.“­
Vildi frelsa múslima
Trúboðinn­ bendir­ á­ að­ Helgi­ hafi­
­yfirleitt­ séð­ um­ sínar­ ferðir­ sjálf-
ur­ og­ oft­ verið­ í­ litlu­ sambandi­ við­
norsku­ og­ íslensku­ kristniboðafé-
lögin.­„Hann­hefur­staðið­fyrir­utan­
það­síðustu­ár.­Hann­valdi­það­sjálf-
ur­að­fara­þessa­leið­þegar­hún­opn-
aðist­ einhvern­ veginn­ fyrir­ honum,­
að­ starfa­ á­ eigin­ vegum.­ Það­ hefur­
þó­ ekki­ alltaf­ verið­ vinsælt.“­ Norsk-
ur­samstarfsmaður­hans­og­vinur­til­
margra­ára­lýsti­því­til­dæmis­þannig­
að­Helgi­væri­ekki­allra.­„Hann­get-
ur­ ekki­ unnið­ með­ öllum­ og­ ekki­
geta­ allir­ unnið­ með­ honum.­ En­
hann­er­stór­maður­með­stórt­hjarta­
og­kemst­þangað­sem­aðrir­komast­
ekki­og­afrekar­það­sem­aðrir­afreka­
ekki.“
Kollegar­hans­höfðu­líka­áhyggjur­
af­því­hve­mikla­áherslu­hann­lagði­á­
að­ná­til­múslimanna­en­hann­vildi­
að­þeir­yrðu­kristnir­„í­hópum“,­eins­
og­ hann­ orðar­ það­ sjálfur­ í­ viðtali­
við­ Ragnar­ Schram­ fyrir­ tímaritið­
Bjarma­árið­2004.­Þar­kemur­einnig­
fram­að­hann­var­með­gæluverkefni­
sem­ yfirstjórn­ kristniboðsins­ vissu­
lítið­ um­ eins­ og­ grunnskólann­ sem­
kirkjan­rekur­í­litlu­þorpi­utan­vega,­
Gúrra.­
Einn á slóðum heimamanna
Ragnar­ Gunnarsson,­ framkvæmda-
stjóri­ Sambands­ íslenskra­ kristni-
boðsfélaga,­ tekur­ þó­ undir­ að­ það­
sé­ekki­æskilegt­að­trúboðar­starfi­á­
eigin­ vegum.­ „Ég­ er­ ekki­ sáttur­ við­
það­að­menn­fari­út­á­eigin­vegum.­
Sjálfur­ hef­ ég­ alltaf­ staðið­ í­ þeirri­
meiningu­ að­ það­ sé­ æskilegast­ að­
fólk­ fari­ út­ á­ vegum­ samtakanna­
þannig­að­það­sé­allt­uppi­á­borðum­
varðandi­það­sem­gert­er,­fjármál­og­
annað.­ Það­ er­ bara­ öruggara.­ Við­
höfum­ ákveðnar­ skyldur­ gagnvart­
samstarfskirkjum­okkar­erlendis.“­
Helgi­ starfaði­ mestmegnis­ á­
þeim­slóðum­í­Eþíópíu­þar­sem­fáir­
Íslendingar­ voru­ og­ nánast­ eng-
ir­ útlendingar­ yfirhöfuð.­ „Hann­ var­
þarna­að­austanverðu­í­Waddera­og­
Neghelle­ þar­ sem­ trúboðar­ okkar­
eru­almennt­ekki.­Í­þetta­eina­skipti­
sem­ hann­ fór­ út­ á­ vegum­ íslensku­
samtakanna­ í­ kringum­ aldamótin­
var­hann­jafnvel­enn­austar.­Það­var­
ekki­mikið­af­útlendingum­þar­sem­
hann­var­en­ég­veit­að­það­voru­þó­
nokkrir­Norðmenn­þar­á­sama­tíma­
og­ hann­ þó­ að­ ég­ viti­ ekki­ hversu­
mikil­samskipti­þeir­áttu,“­segir­trú-
boðinn.­Eftir­því­sem­hann­best­veit­
fór­ Helgi­ síðast­ út­ í­ sumar­ og­ þar­
áður­í­janúar­þegar­ný­kirkja­var­vígð­
en­ Helgi­ hafði­ haft­ einhverja­ um-
sjón­með­því.­
Stoppar stutt á hverjum stað
Helgi­setti­hempuna­fyrst­upp­í­Hrís-
ey­þar­sem­hann­var­sóknarprestur­
í­ tvö­ ár­ á­ árunum­ 1984–1986.­ „Ég­
veit­ ekki­ af­ hverju­ hann­ hætti­ þar,”­
segir­ trúboðinn.­ Sjálfur­ lýsti­ Helgi­
því­ í­ fyrrnefndu­ viðtali­ í­ tímaritinu­
Bjarma­að­fjölskyldan­hefði­mótað­
hann­og­kallið­ til­kristniboðs­hefði­
komið­ snemma.­ „Faðir­ minn­ var­
mjög­upptekinn­af­kristniboðinu­og­
var­ í­ stjórn­ kristniboðssambands-
ins­heima­alveg­frá­upphafi­þess­og­
til­ dauðadags.­ Ég­ var­ með­ kristni-
boðann­ í­ maganum­ allan­ tímann,­
alveg­frá­tólf­ára­aldri,­þótt­ég­talaði­
ekki­um­það­við­nokkurn­mann.“
Helgi­ fór­ fyrst­ til­ Eþíópíu­ árið­
1967­ og­ var­ þá­ þar­ í­ þrjú­ ár.­ Hann­
fór­síðan­af­og­til­út­þar­til­hann­fór­
til­Senegal­í­kringum­1988.­Trúboð-
inn­sem­ekki­vill­láta­nafns­síns­get-
ið­segir­að­hann­hafi­sennilega­ver-
ið­ í­ fjögur­ eða­ fimm­ ár­ í­ Senegal.­
„Síðan­var­hann­kannski­í­fjögur­ár­
á­okkar­vegum­í­Eþíópíu­í­kringum­
aldamótin.­ Annars­ hefur­ hann­ yf-
irleitt­ ekki­ stoppað­ lengi­ á­ einum­
stað.­ Fyrir­ sex­ árum­ fór­ hann­ að­
fara­ í­ styttri­ ferðir­ og­ var­ kannski­ í­
Eþíópíu­í­tvær­til­fjórar­vikur­í­senn­
og­fór­kannski­eina­ferð­á­ári.­­
En­eftir­því­sem­ég­best­veit­var­
hann­virtur­og­dáður­fyrir­sín­störf.­
Predikanirnar­ hans­ voru­ líka­ ­alltaf­
vinsælar­ en­ höfðuðu­ ekki­ til­ allra.­
Hann­ var­ duglegur­ að­ segja­ sögur.­
Það­ var­ líka­ einn­ helsti­ styrkleiki­
hans,“­segir­trúboðinn.­
Einsetumaður á átakasvæðum
Ljóst­ er­ að­ Helgi­ hefur­ í­ gegnum­
tíðina­ unni­ mikið­ og­ gott­ starf­ og­
þessi­trúboði­virðir­hann­fyrir­það.­
„Hann­ hefur­ lagt­ mikið­ á­ sig­ fyr-
ir­ aðra­ og­ líf­ hans­ er­ sveipað­ hálf-
gerðum­ ævintýraljóma.­ Flugvélin­
hans­á­líka­þátt­í­að­auka­ljómann­í­
kringum­hann.­Með­tilkomu­henn-
ar­gat­hann­líka­farið­víðar­og­hjálp-
að­fleirum.“­
Helgi­var­giftur­norskri­konu­og­
hún­ fór­ með­ honum­ í­ fyrstu­ Afr-
íkuferðina­ áður­ en­ slitnaði­ upp­ úr­
sambandinu.­Hann­bendir­á­að­eft-
ir­skilnaðinn­hafi­Helgi­getað­sinnt­
ýmsu­ sem­ fjölskyldufólk­ átti­ erfið-
ara­með­að­gera.­Á­ferli­sínum­sem­
trúboði­ fór­ Helgi­ á­ átakaslóðir­ og­
var­oft­í­hættu.­Í­viðtalinu­í­Bjarma­
ræddi­Helgi­við­blaðamanninn­um­
erfiðleika:­ „Þótt­ ég­ skilji­ ekki­ allt-
af­ hvers­ vegna­ erfiðleikarnir­ koma­
þá­ hef­ ég­ aldrei­ litið­ svo­ á­ að­ Guð­
hafi­ ­yfirgefið­ mig.­ Ég­ hef­ alltaf­
treyst­ orði­ Guðs­ og­ hann­ er­ alltaf­
með­mér­þótt­ég­hafi­ekki­alltaf­til-
finningu­fyrir­því.­Sú­fullvissa­hefur­
haldið­í­mér­lífinu.“
Hefur kynnst mannlegu eðli
Samkvæmt­ lögum­ er­ Ragnari­ ekki­
heimilt­ að­ tjá­ sig­ opinberlega­ um­
nafn­mannsins­sem­játaði­kynferð-
isbrot­gegn­þremur­piltum­í­síðustu­
viku­og­eins­er­honum­óheimilt­að­
ræða­ opinberlega­ um­ nafngreind-
an­ mann­ í­ því­ samhengi­ eða­ stað-
festa­með­öðrum­hætti­um­hvern­er­
að­ræða.­Hann­segir­þó­að­honum­
hafi­brugðið­mjög­þegar­málið­kom­
upp.­„Að­sjálfsögðu­brá­mér­mikið­
við­að­heyra­þessar­fréttir.­Þær­voru­
mikið­áfall­fyrir­mig­og­marga­aðra.­
En­ ég­ trúði­ þessu­ strax.­ Ástæð-
an­ fyrir­ því­ er­ sú­ að­ ég­ hef­ kynnst­
mannlegu­ eðli­ og­ hef­ lent­ í­ mörgu­
um­ævina.­Ég­veit­að­þessi­brestur­er­
í­sumum­mönnum­og­aðrir­svipað-
ir.­Þannig­að­ég­tók­þetta­strax­mjög­
alvarlega.­ Ég­ hafði­ enga­ ástæðu­ til­
þess­að­efast­um­að­það­væri­verið­
að­segja­satt­og­rétt­frá.­Í­svona­mál-
um­er­það­líka­lykilatriði­að­fórnar-
lömb­séu­tekin­alvarlega­og­þeim­sé­
trúað­þar­til­annað­kemur­í­ljós.­Þær­
reglur­sem­starfsmenn­samtakanna­
fylgja­kveða­líka­á­um­að­svona­mál­
séu­ alltaf­ tekin­ föstum­ tökum­ og­
brugðist­sé­við­þeim­strax.“­
Annars hefur hann yfirleitt
ekki stoppað lengi á
einum stað.
Það var ekki mik-ið af útlending-
um þar sem hann var.M
Y
N
D
M
O
R
G
U
N
B
LA
Ð
IÐ