Dagblaðið Vísir - DV - 24.09.2010, Blaðsíða 33

FÖSTUDAGUR 24. september 2010 VIÐTAL 33
Umhverfi, auðlindapólitík og kvenfrels-ismál ráku Atla Gíslason út í póli tík. Hann var fyrst kjörinn á þing vorið 2007 fyrir Vinstrihreyfinguna – grænt
framboð í Suðurkjördæmi. Nú stendur hann í
eldlínunni sem formaður 9 manna þingmanna-
nefndar sem nær allt þetta ár hefur haft það
verkefni að móta viðbrögð þingsins við skýrslu
rannsóknarnefndar Alþingis um bankahrun-
ið, ægilegasta fjármálaáfall lýðveldissögunn-
ar. Hann er stoltur af því að hafa náð afgerandi
samstöðu fulltrúa allra flokka innan nefndar-
innar um þingsályktun sem felur í sér fyrirheit
um víðtækar þjóðfélagslegar umbætur og breytt
vinnubrögð.
Fjölmiðlar hafa þó einkum beint sjónum sín-
um að tillögum um að sækja skuli til saka þrjá
til fjóra ráðherra sem voru við stjórnvölinn í að-
draganda bankahrunsins haustið 2008. Aldrei
fyrr í sögu lýðveldisins hefur lögum um ráð-
herraábyrgð verið beitt eða landsdómur kallað-
ur saman til að rétta yfir ráðherrum fyrir meinta
vanrækslu, gáleysi eða afglöp í embætti.
HEIÐUR ÞINGSINS AÐ VEÐI
Atli er vinnusamur og stundaði margvísleg lög-
mannsstörf frá því hann lauk lögfræðiprófi 1974
og framhaldsnámi 1979. Blaðamaður heimsæk-
ir Atla inn í Langagerði þar sem hann býr í ein-
býlishúsi, steinsnar frá æskustöðvum hans við
Sogaveg.
„Ég vann mikið en eftir að ég var kjörinn á
þing vorið 2007 finnst mér stundum að ég hafi
farið úr öskunni í eldinn. Annríkið er mikið í
þingmennskunni og ég tek þetta alvarlega,“ seg-
ir Atli sem sat í þingsal og hlustað nær allan tím-
ann frá því þingsályktunartillögur þingmanna-
nefndarinnar voru settar á dagskrá þingsins.
„Það er afar þýðingarmikið að Alþingi afgreiði
þingsályktunartillögurnar á yfirstandandi
haustþingi. Ég lít svo á að heiður og sómi þess
sé að veði. Verði þetta ekki afgreitt lít ég svo á að
þingið hafi brugðist skyldum sínum gagnvart
þjóðinni og að það ætti þá að endurnýja umboð
sitt frá kjósendum með þingkosningum.“
Frá því Atli tók að sér formennsku í þing-
mannanefndinni vissi hann mætavel að ekki
yrði auðvelt verk að ná samstöðu um alla hluti
innan hennar. Skipan í nefndina fylgdi ekki
heldur þingstyrk flokkanna; allir fengu þeir tvo
fulltrúa kjörna utan Hreyfingarinnar, sem fékk
einn fulltrúa. Þannig voru stjórnarflokkarnir
tveir, Samfylkingin og VG, raunverulega í minni-
hluta.
„Ég er stoltur af niðurstöðunni og vinnu
nefndarinnar við erfiðar aðstæður. Við rifumst
og urðum að sættast á málamiðlanir. Við ein-
settum okkur að ná sameiginlegri niðurstöðu
og það tókst. Við drógum saman allt efni skýrslu
rannsóknarnefndar Alþingis á 10 til 12 blaðsíð-
um. Síðan settum við fram tillögur okkar eftir
málaflokkum. Þetta er efni sem snýr að Alþingi,
fjármálafyrirtækjum, stjórnsýslunni, eftirlits-
stofnunum, siðferði og samfélagi. Upp úr þess-
ari vinnu unnum við þingsályktunartillögur
okkar.“
ÞAÐ SEM UPP ÚR STENDUR
Blaðamaður vill beina athyglinni að umtalaðri
og umdeildri málshöfðun gegn þremur til fjór-
um ráðherrum vegna bankahrunsins. Þar eru 63
kjörnir þingmenn skyndilega komnir í hlutverk
saksóknara; beri þingið sakir á nafngreinda ráð-
herra er eins gott að brot þeirra séu vel rannsök-
uð og vel skilgreind þegar þau verða heimfærð
upp á ákvæði laga um ráðherraábyrgð.
„Þú hleypur eins og aðrir blaða- og frétta-
menn eftir því sem fjölmiðlum finnst vera safa-
ríkast,“ segir Atli og vill enn um stund víkja að
öðrum niðurstöðum nefndarinnar sem hann
telur mikilvægastar fyrir framtíð þjóðarinn-
ar. „Meginhlutverk okkar var að leggja mat á
skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis og það
gerðum við. Ég ætla ekki að segja að ákærur á
hendur ráðherrum séu aukaafurð en sá þáttur
málsins er samt ekki helsta eða þýðingarmesta
viðfangsefni nefndarinnar. Við náðum þverpóli-
tískri samstöðu um niðurstöður okkar og það
er afar þýðingarmikið fyrir íslensk stjórnmál og
fyrir framtíðina. Ekki síst á þetta við um það að
lagt er til að sett verði á fót eftirlitsnefnd á vegum
Alþingis sem hefði það hlutverk að fylgja eftir
þeim tillögum sem vonandi verða samþykktar. Í
framtíðinni verður þetta það sem upp úr stend-
ur en ekki hvort ráðherrar verði sóttir til saka á
grundvelli gildandi laga um ráðherraábyrgð.“
ALLT ER VEL ÍGRUNDAÐ
„Menn hafa gert mikið úr átökunum um þings-
ályktunartillögurnar um málshöfðunina gegn
ráðherrum. En er það nokkuð svo að allt leiki á
reiðiskjálfi? Umræður stóðu um þessar tillögur í
tvo daga á Alþingi í vikunni. Umræðan var mál-
efnaleg með fáeinum undantekningum, bein-
skeytt og málþóf var ekkert. Það lá alltaf ljóst fyrir
að við áttum að taka afstöðu til saksóknar gegn
ráðherrum á grundvelli laga um ráðherraábyrgð
og landsdóm. Allt hvílir þetta á ákvæðum stjórn-
arskrárinnar og lá kristaltært fyrir frá upphafi.
Fyrstu mánuði ársins fórum við afar ítarlega og
faglega yfir öll réttarfarsatriðin, öll refsiskilyrð-
in og öll vafaatriði sem núna hefur verið varpað
fram í umræðunni, bárum þetta undir sérfræð-
inga og veltum við hverjum steini. Þessi vinna,
bæði við gerð skýrslunnar og síðan eftir að málið
kom fyrir Alþingi hefur sannfært mig um að ég
sé að breyta rétt. Ég vann þetta faglega og heið-
arlega og gerði mér sérstakt far um að útiloka
alla flokkspólitík úr minni hugsun. Ég er ekki í
neinum leiðangri til að koma fram hefndum.
Þvert á móti. Um þetta gilda landslög. Ég hef 30
ára reynslu sem lögmaður og hef fengist við erf-
ið mál. Snemma á tíunda áratugnum fékkst ég
meðal annars við mjög erfið efnahagsbrot. Ég
hef unnið við rannsóknir á skattalagabrotum og
margt fleira þannig að ég lít svo á að niðurstaða
okkar sé vel ígrunduð í lögfræðilegu tilliti.“
ÓMAKLEG GAGNRÝNI
Það orð hefur farið af Atla og fáeinum öðrum
þingmönnum VG að þeir séu órólegir og rekist
illa í hjörð. Jóhanna Sigurðardóttir forsætisráð-
herra líkti sambúðinni á stjórnarheimilinu við
að smala köttum sem frægt varð. En nú bregður
svo við þegar kemur að saksókn gegn ráðherr-
um að þingflokkur Samfylkingarinnar riðlast.
Þar sýnist sitt hverjum og Jóhanna skaut flestum
að óvörum föstum skotum að nefndinni, sem
sumir hafa nefnt Atlanefndina, honum sjálfum
til nokkurrar armæðu.
„Ég veit að þetta er erfitt fyrir samfylkingar-
menn. Þau standa mörg afar nærri Ingibjörgu
Sólrúnu Gísladóttur og Björgvin G. Sigurðssyni,
fyrrverandi ráðherrum úr röðum þeirra sem nú
gætu sætt ákæru að lögum um ráðherraábyrgð.
Ræða Jóhönnu síðdegis síðastliðinn þriðjudag
var ómakleg og kom mér í opna skjöldu. Á köfl-
um var ræða hennar ekki málefnaleg að því er
varðar nefndina sjálfa, verklag hennar og niður-
stöður. Ræða Jóhönnu var sérstaklega ómakleg
gagnvart fulltrúum Samfylkingarinnar í nefnd-
inni. Hún var einnig ómakleg gagnvart þeim
sérfræðingum sem störfuðu fyrir þingmanna-
nefndina. Fyrir utan þetta fannst mér ræða
hennar lýsa ákveðnu óraunsæi, til dæmis að
unnt væri að ráðast í breytingar á lagaramma
milli fyrri og síðari umræðu um málið innan
þingsins. Í ræðu sinni fannst mér Jóhanna lýsa
vanþekkingu hreint út sagt, sem benti til þess að
hún hefði ekki kynnt sér nægilega vel ítarlega 25
blaðsíðna greinargerð sem fylgdi þingsályktun-
artillögunum. Þar er öllum þeim spurningum og
álitamálum, sem forsætisráðherra spurði um og
hafði efasemdir um, svarað.“
HVAÐ MEINAR JÓHANNA?
„Við vorum búin að velta við hverjum einasta
steini, ekki bara einu sinni, ekki tvisvar, heldur
þrisvar eða fjórum sinnum. Við þekktum all-
ar röksemdirnar. Við höfum farið yfir allar þær
röksemdir sem þingmenn hafa farið yfir í ræð-
um sínum. Ekki eitt einasta atriði kom okkur á
óvart. Frá mínum bæjardyrum séð kom ekkert
nýtt fram í umræðunni. Ekkert. Það er marg-
sinnis búið að fara yfir þetta allt saman. Ég get
til dæmis nefnt að í störfum nefndarinnar fórum
við ítarlega yfir Tamílamálið þar sem danskur
ráðherra var dæmdur á sínum tíma. Jóhanna
notaði einmitt það mál til þess að véfengja störf
nefndarinnar. Við fengum ítarlega skýrslu um
Tamílamálið. Það vildi okkur til happs, segi ég,
að það urðu tafir á að rannsóknarnefnd Alþingis
skilaði skýrslu sinni fyrr á árinu. Við erum senni-
lega þau einu sem höfðum beinan hag af töf á
birtingu skýrslunnar til 12. apríl síðastliðins. Þar
með gafst okkur tækifæri, áður en skýrslan kom
út, til þess að ræða öll réttarfarsatriðin, ræða öll
refsiskilyrðin og tæma þá umræðu. Hvað skyldi
það nú merkja nákvæmlega þegar Jóhanna seg-
ir að yfirgnæfandi líkur séu á því að Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir yrði sýknuð í landsdómi? Er
hún þá að segja að sjö af níu nefndarmönnum
séu að fara fram með rangar sakargiftir á hendur
Ingibjörgu Sólrúnu? Það eitt og sér getur verið
refsivert.“
RÉTTLÁT MÁLSMEÐFERÐ FYRIR DÓMI!
Fram hefur komið að nær öllum málum sem
fara fyrir dóm lýkur með sakfellingu, eða yfir 90
prósentum mála hér á landi. Þetta hefur orðið
mönnum tilefni til að ætla að of fá mál fari fyr-
ir dómstóla þar sem vafi ríkir um sekt eða sak-
leysi. Atli túlkar málið ekki á þann veg. „Má ekki
alveg eins halda því fram að þetta beri vott um
að ákæruvaldið vinni vel sína vinnu? Það ákæri
ekki fyrr en líkur eru orðnar miklar á sakfell-
ingu? En stundum þurfa mál að fara fyrir dóm
til þess einfaldlega að skera úr um lögfræðilegan
vafa. En grundvallaratriðið er það að ákærand-
inn fer ekki af stað nema hann telji með fagleg-
um rökum að það sem fram sé komið í málinu
nægi til sakfellis. Menn fara varlega í þessum
efnum og það tel ég að þingmannanefndin hafi
gert að því er varðar ákærur á hendur ráðherr-
unum. Reyndar hafa menn í meginatriðum ver-
ið að velta sér upp úr formsatriðum varðandi
þetta mál. Ég neita því ekki að þau eru giska
mikilvæg. En þar hefur málsvörn eða málflutn-
ingur sjálfstæðismanna legið. Það eru að vísu
frávik frá því því að Ragnheiður Ríkharðsdóttir
telur að það sem fram er komið efnislega nægi
ekki til þess að sakfella ráðherrana. Þau sjón-
armið skil ég vel. Við urðum að vinna í þessum
lagaramma, skoða hvort hann fullnægði ákvæð-
um 70. greinar stjórnarskrárinnar um réttláta
málsmeðferð. Það er merkilegt við þá grein að
þar er talað um réttláta málsmeðferð fyrir dómi,
ekki fyrir lögreglu og ekki fyrir þingi. Meginat-
riðið er einmitt það að sönnunarfærslan, bæði
í einkamálum og opinberum málum, fer fram
fyrir dómi. Þar verður að tryggja réttindin. Verði
þingsályktun um málshöfðun á hendur ráðherr-
unum samþykkt, þá fer sönnunarfærslan fram
hjá sérstökum saksóknara þingsins, meðal ann-
ars dómprófanir.“
ÁBYRGÐ ÞINGMANNA
Vill Atli gerast spámaður um framhald málsins?
„Ég held tæpast að þetta mál komi til atkvæða
fyrr en á miðvikudag í næstu viku. Núna ligg-
ur þetta allt á þeim sem eru annarrar skoðunar
en ég, þeim sem ekki vilja ákæra. Það á við um
sjálfstæðismenn. Ég veit ekki með samfylkingar-
þingmenn, en það gladdi mig að þeir voru nær
einhuga um að vísa þessu til þingmannanefnd-
arinnar. Þeir sem eru á móti þessu geta kom-
ið í veg fyrir atkvæðagreiðslu með málþófi. Við
minnumst umræðunnar um stjórnarskrárbreyt-
ingarnar vorið 2009. Fluttar voru 700 ræður. Ef
þetta mál verður málþófi að bráð, þá bregðumst
við þjóðinni. Þetta mál verður að afgreiða á þessu
þingi. Þjóðin á það skilið og virðing Alþingis er í
húfi þannig að þetta verður að afgreiða. Það er
erfitt og nær útilokað að beita meirihlutavaldi
til að hindra málþóf. Nú reynir á þá sem leggj-
ast gegn tillögunni að taka hana til efnislegr-
ar umfjöllunar. Ég er ekki að biðja menn um
að styðja tillöguna. En vinnuhópurinn um sið-
ferði hjá rannsóknarnefnd Alþingis lagði próf-
raun fyrir Alþingi og þingmannanefndina. Við
höfum staðist það próf enn sem komið er í um-
ræðunni um tillögur þingmannanefndarinnar.
Vinnuhópurinn gagnrýndi íslensk klækjastjórn-
mál og vonda umræðumenningu þingsins. Ég
vona að þessu ljúki á fyrstu dögum vikunnar því
annars er virðing Alþingis í húfi. Þá standa þing-
menn ekki undir ábyrgð sinni. Og það er af þeim
sökum sem ég segi að við slíkar aðstæður ætti
að boða til þingkosninga og þingheimur ætti að
endurnýja umboð sitt frá kjósendum. Það hef-
ur ekkert með stjórnarslit að gera. Takist ekki að
afgreiða þetta mál með atkvæðagreiðslu fellur
Atli Gíslason hefur staðið í eldlínunni eftir að þingmannanefnd sem hann stýrði lagði til að þrír til fjórir ráð-
herrar yrðu saksóttir. Þegar fram líða stundir verður samstaða nefndarinnar um tillögur að bættu samfélagi
mikilvægasta framlag nefndarinnar að mati hans. Í samtali við Jóhann Hauksson segir Atli að engar nýjar
röksemdir hafi komið fram um málshöfðun á hendur ráðherrunum sem ekki hafi verið farið gaumgæfilega
yfir. Hann sakar Jóhönnu Sigurðardóttur forsætisráðherra um ómaklega gagnrýni og vanþekkingu.
FRAMHALD Á
NÆSTU SÍÐU
Þetta hyski - ég segi það bara –
þetta hyski sem stýrði
bönkunum var orðið
ráðandi í þessu stig-
veldi karlmennskunn-
ar og hafði undirtökin
meira að segja í sam-
skiptum við stjórnvöld.
„Er hún (Jóhanna Sigurðardóttir) þá að
segja að sjö af níu nefndarmönnum séu að
fara fram með rangar sakargiftir á hendur
Ingibjörgu Sólrúnu? Það eitt og sér getur
verið refsivert.” MYND SIGTRYGGUR ARI JÓHANNSSON