Dagblaðið Vísir - DV - 02.02.2011, Blaðsíða 10

10 | Fréttir 2. febrúar 2011 Miðvikudagur
Á annað hundrað
deyja skyndidauða
Af og til heyrast fregnir, innan lands
sem utan, af skyndilegum dauðs-
föllum ungs fólks í blóma lífs-
ins sem virðist hafa verið heilsu-
hraust fram að því. Má þar nefna
sem dæmi skyndilegt fráfall tónlist-
armannsins Sigurjóns Brink. Slíkar
fréttir vekja óhug og margir spyrja
sig eflaust hvort þeir sjálfir séu í
áhættuhópi eða gætu lent í því að
falla skyndilega frá. Davíð O. Arnar
er sérfræðingur í lyflækningum og
hjartasjúkdómum hjá Landspítal-
anum. Hann segir að þótt skyndi-
dauði sé frekar algengur á Vestur-
löndum sé hann fremur sjaldgæfur
meðal ungs fólks undir fertugu.
Hjartastopp algengasta
orsök skyndidauða
Aðspurður um skilgreiningu á hvað
skyndidauði sé og hvað valdi honum
segir Davíð að almennt sé hægt að
skilgreina skyndidauða sem óvænt
dauðsfall sem á sér stað innan við
klukkustund frá því að einkenni
hófust. Algengustu ástæðurnar séu
hjartastopp en það verði í langflest-
um tilfellum vegna alvarlegra takt-
truflana frá sleglum sem eru í neðri
hólf hjartans. Davíð segir að þrátt
fyrir ítarlegar rannsóknir og þar með
talið krufningu séu orsakir þess að
einstaklingur deyr skyndidauða óút-
skýrðar í allt að þriðjungi tilfella.
Á annað hundrað manns
árlega
„Það eru ekki til nákvæmar tölur
um skyndidauða hérlendis en við
áætlum að vel á annað hundrað
manns deyi skyndidauða hérlendis
árlega.“ Það byggist á tölum frá ná-
grannalöndunum. Hann bætir við
að skyndidauði verði ekki einung-
is vegna hjartastopps heldur séu
önnur vandamál sem valdið skyndi-
dauða svo sem heilaáföll, en þar
sé oft um að ræða heilablæðingu,
blóðtappa í lungum og bráða önd-
unarbilun vegna til dæmis astma.
Davíð segir að skyndidauði sé ívið
algengari hjá körlum en konum en
það kann að helgast af því að karl-
menn fá oftast kransæðasjúkdóma
fyrr en konur. Það eru því kannski
færri konur sem deyja skyndidauða
vegna kransæðasjúkdóms tiltölu-
lega ungar.
Áhættuþættir
Það er mun algengara að eldra
fólk deyi skyndidauða en þeir sem
yngri eru. Hjá eldri einstaklingum
sem komnir eru yfir fertugt tengist
það oftast kransæðasjúkdómum.
Áhættuþættirnir hjá þeim aldurs-
hópi eru meðal annars ættarsaga
um kransæðasjúkdóma, reykingar
og háþrýstingur. Hjá yngri einstak-
lingum eru kransæðasjúkdómar ekki
eins algeng orsök en sjaldgæfir sjúk-
dómar svo sem hjartavöðvaþykknun
og frumkomnar raflífeðlisfræðilegar
raskanir algengari orsök. Það síðar-
nefnda er heiti yfir sjúkdóma sem
oft ganga í erfðir og geta undir viss-
um kringumstæðum valdið lífs-
hættulegum hjartsláttartruflunum
og hjartastoppi. Merki um raflífeðl-
isfræðilegar raskanir komi yfirleitt
ekki fram við hefðbundna krufningu.
Þá er ættarsaga um skyndidauða
mikilvæg því ef nánir ættingjar hafa
látist snögglega á unga aldri er það
hugsanleg vísbending um raflífeðlis-
fræðilega röskun og þar af leiðandi
meiri áhættu.
Einkenni
Davíð segir að einkenni geti gert
vart við sig fyrir hjartastopp en hjá
þeim sem hafa kransæðasjúkdóm
sem grunnorsök kemur oft fram
brjóstverkur, jafnvel vikum eða
mánuðum fyrr. „Því ætti brjóstverk-
ur sem stendur í meira en nokkr-
ar mínútur, ekki síst hjá þeim sem
hafa áhættuþætti kransæðasjúk-
dóms, að vera tilefni til þess að fara
í skoðun hjá lækni.“ Þá geta ein-
kenni eins og hjartsláttaróþægindi,
svimi eða yfirlið verið vísbending
um alvarlegan hjartasjúkdóm og
gæti verið fyrirboði hjartastopps.
Þessi einkenni geta komið fyrir
hjá öllum aldurshópum. Við nán-
ari skoðun reynast þó fæstir þeirra
sem hafa þessi einkenni vera með
hættulegan sjúkdóm.
Fyrirbyggjandi aðgerðir
Ef fólk hefur einkenni eins og
nefnd eru að ofan, ættarsögu eða
áhættuþætti kransæðasjúkdóms,
segir Davíð að rétt sé að þeir fari til
læknis til að láta meta sig. Slíkt mat
geti farið fram hjá heimilislækni,
í áhættumati Hjartaverndar eða í
völdum tilfellum á stofu hjá hjarta-
lækni. „Það er sennilega klókt fyr-
ir sem flesta að láta meta sig með
almennri skoðun á fimmtugsaldri
þar sem meðal annars er mæld-
ur blóðþrýstingur, blóðfitur, blóð-
sykur og í völdum tilfellum tekið
hjartalínurit. Þá veit fólk betur hvar
það stendur og mögulegt er að gera
ráðstafanir ef þörf er á.“
„Fólk verður eitt stórt
spurningarmerki“
„Mín tilfinning og upplifun er sú að
þegar fréttir berast af ungu fólki sem
deyr í blóma lífsins komi það sjald-
an af stað almennri hræðslu. Ég hef
ekki fundið fyrir því í gegnum árin,“
segir Kolbrún Baldursdóttir sálfræð-
ingur. Hún segir viðbrögðin í þjóð-
félaginu vera frekar meiri umræða
og að fólk sé slegið þegar slíkar frétt-
ir berast. „Fólk verður bara eitt stórt
spurningarmerki. Við erum harka-
lega minnt á hversu stutt sé á milli
þessara tveggja heima og að þetta sé
ekki í okkar höndum,“ segir hún.
Hún segir að viðbrögðin séu frek-
ar þannig að fólk sem hefur kannski
verið á leiðinni til læknis að láta at-
huga eitthvað láti verða af því og
hvatinn sé því frekar í þá áttina.
Aðspurð um ráðleggingar til
fólks sem finnur fyrir ótta eða
hræðslu um sitt eigið líf segir Kol-
brún að fyrst og fremst verði fólk að
tala við einhvern sem það treystir.
Fólk megi ekki loka tilfinningar inni
og láta þær grassera þar því að allir
upplifi hræðslu einhvern tíma á lífs-
leiðinni og ekki megi rífa sig niður
vegna þess.
„Það eru ekki
til nákvæmar
tölur um skyndidauða
hérlendis en við áætlum
að vel á annað hundrað
manns deyi skyndidauða
hérlendis árlega.
n Heilsuhraust fólk á öllum aldri getur fallið skyndilega frá
n Algengasta ástæða skyndidauða er hjartastopp n Vel á
annað hundrað manns deyja skyndidauða hér á landi árlega
Gunnhildur Steinarsdóttir
blaðamaður skrifar gunnhildur@dv.is
Skyndileg dauðsföll
Í gegnum árin hafa borist fregnir af ungu íþróttafólki sem deyr skyndilega:
n 2003 – Marc Vivien Foe, landsliðsmaður Kamerún í fótbolta, hné niður í miðjun
leik og lést. Hann var 28 ára.
n 2004 – Miklos Feher, frá Ungverjalandi, hné skyndilega niður í leik með liði sínu,
Benfica frá Portúgal. Endurlífgunartilraunir voru fljótlega hafnar og hann var fluttur
á sjúkrahús þar sem hann lést síðar um kvöldið. Hann var 25 ára.
n 2007 – Spænskur fótboltamaður, Antonio Puerta, missti meðvitund í miðjum
leik og lést þremur dögum síðar á spítala. Hann var 23 ára.
n 2007 – Phil O‘Donnell, skoskur knattspyrnumaður, lést í leik með liði sínu
Motherwell í Skotlandi. Hann var 35 ára.
n 2009 – Spænskur fótboltamaður, Daniel Jarque, dó á hótelherbergi sínu eftir
æfingu. Hann var 26 ára.
n 2009 – 18 ára drengur hné niður á fótboltaæfingu með ÍR en lífgunartilraunir báru
ekki árangur.
Á síðasta ári voru tvö tilfelli þar sem börn urðu lífshættulega veik en betur fór en á
horfðist:
n Helga Sigríður Sigurðardóttir, 12 ára stúlka frá Akureyri, hneig niður í
búningsklefa í sundi í lok nóvember. Talið var að hún hefði fengið hjartaáfall og var
hún flutt til Svíþjóðar til að fara í hjartaskipti. Til þess kom þó ekki og Helga Sigríður
er á batavegi.
n Halldór Elfar Hannesson, 17 ára drengur, fékk skyndilega hjartastopp er hann
sat við tölvu sína um miðjan desember. Fósturfaðir hans bjargaði honum með því að
hnoða í hann lífi. Halldór var fljótlega útskrifaður af spítala.
Áhættuþættir
Yfir fertugu
n Ættarsaga um kransæðasjúkdóm
n Reykingar
n Háþrýstingur
n Sykursýki
n Hækkað kólesteról
Undir fertugu
n Hjartavöðvaþykknun
n Frumkomnar raflífeðlisfræðilegar
raskanir
n Ættarsaga um skyndidauða
Skyndileg dauðsföll Fólk hugar betur að eigin heilsu þegar
fréttir berast af skyndilegu fráfalli ungs fólks. MYnd SigtrYggUr Ari