Dagblaðið Vísir - DV - 28.03.2012, Blaðsíða 15

Erlent 15Miðvikudagur 28. mars 2012
n Hægt að ganga berserksgang gegn gjaldi í Dallas
N
íu dögum eftir að banda-
ríkjamaðurinn Robert Ba-
les myrti með köldu blóði
17 óbreytta borgara í Af-
ganistan hefur yfirmaður
í Pentagon, höfuðstöðvum Varn-
armálastofnunar Bandaríkjanna,
fyrirskipað umfangsmikla úttekt á
notkun hermanna á malaríulyfinu
meflókvíni, eða Lariam. Þekktar
en þó tiltölulega sjaldgæfar auka-
verkanir af notkun lyfsins eru
meðal annars ofskynjanir, árásar-
girni og geðrofs- eða ofsóknarvið-
brögð.
Lyfið tekið af hermönnum
Notkun lyfsins hefur verið bendl-
uð við fjölda sjálfsvíga og mann-
drápa og einnig dauðsföll innan
bandaríska hersins. Árum sam-
an hafa hermenn á stríðshrjáðum
eða vanþróuðum svæðum fengið
lyfið til að fyrirbyggja malaríusmit.
Árið 2009 hætti bandaríski herinn
alveg að ávísa þessu tiltekna lyfi en
það hefur síðan verið notað í tak-
mörkuðum mæli á einstaka svæð-
um, til dæmis í Afganistan. Árið
2009 fyrirskipaði herinn að þeir
hermenn sem fengið hafa höfuð-
áverka ættu alls ekki að fá lyfinu
ávísað.
Bales hlaut höfuðáverka þegar
hann var í Írak árið 2010 en það
var í þriðja sinn sem hann fór á
stríðsvettvang. New York Times
greinir frá því að algengt sé að her-
menn sem séu ítrekað kvaddir á
vettvang séu líklegri en aðrir til að
glíma við áfallastreituröskun.
Karilyn Bales, eiginkona
mannsins, kom fram í viðtali á
NBC á mánudag og skýrði frá því
að hún hefði orðið furðu lostin
þegar hún heyrði af verknaðinum.
Það kom fram í stiklu áður en þátt-
urinn var sýndur. „Þetta er mér
óskiljanlegt. Ég hef enga hugmynd
um hvað gerðist. Hann myndi
aldrei... hann elskar börn. Hann
myndi aldrei gera svona,“ sagði
hún þar.
Yfirmaður hersins hætti að svara
Þann 20. mars síðastliðinn fyrir-
skipaði Jonathan Woodson, yfir-
maður heilbrigðismála hjá varnar-
málaráðuneytinu, tafarlausa úttekt
á því hvort hermenn væru að mis-
nota malaríulyfið eða fá það í
stórum stíl ávísað. Þessari úttekt
átti að ljúka núna á mánudaginn,
aðeins sex dögum eftir að fyrirmæl-
in bárust. Í þeim kom fram að ekki
væri hægt að útiloka að hermenn á
vettvangi stríðs fái lyfinu ávísað án
þess að fullnægjandi sjúkraskrár
lægju fyrir. Úttektin yrði að ná til
hermanna á vettvangi.
Bandaríski vefmiðillinn Huff-
ington Post greindi frá því á mánu-
dag að í Pentagon fengist þeirri
spurningu blaðamanna ekki svar-
að hvort Bales hefði notað lyfið.
Það væri hans trúnaðarmál. Varn-
armálaráðuneytið vildi heldur ekki
svara því hvort úttektin hefði verið
fyrirskipuð vegna þessarar árásar
heldur vísaði á herinn. Yfirmenn
hersins sögðu hins vegar að þeir
vissu ekki af fyrirskipuninni. Eftir
að blaðamaður sendi yfirmanni
hersins afrit af skjalinu hætti hann
að svara skilaboðum.
Sjálfsvígum fækkaði um helming
Fyrrverandi yfirmaður sálfræði-
deildar bandaríska hersins lét hafa
eftir sér að skoða yrði hvort þetta til-
tekna lyf gæti verið orsök þess sem
gerðist. Sífellt fleira benti til þess að
hermenn sem fremdu ódæðisverk
hefðu tekið lyfið Lariam. Taugageð-
rænar aukaverkanir lyfsins væru vel
þekktar og orsökuðu meðal annars
þunglyndi, sjálfsvígshugsanir og of-
skynjanir.
Árið 2004 fjallaði United Press
International um notkun lyfsins. Þar
kom fram að sjálfsvíg væru algeng-
ari í þeim hópi sem tæki lyfið og
fjallað var um sex sérsveitarmenn
sem hefðu framið sjálfsvíg eftir
neyslu þess. Helmingur þeirra her-
manna sem frömdu sjálfsvíg í Írak
árið 2003 neytti lyfsins. Í blaðinu var
haft eftir sérsveitar manni, sem hafði
tekið lyfið, að hann hefði fundið fyr-
ir því að árásargirnin hefði aukist
til muna. Það hafi orðið tiltölulega
léttvæg ákvörðun að meiða sjálfan
sig eða aðra. „Og það gerist ótrúlega
hratt,“ sagði maðurinn sem þjáist
nú af heilaskaða eftir að hafa neytt
lyfsins. Eftir að herinn hætti að nota
lyfið dróst sjálfsvígstíðni saman um
helming.
Myrtu eiginkonurnar
Fleiri dæmi eru um að hermenn
hafi glímt við geðraskanir eftir
notkun lyfsins. Árið 2003 sá Georg-
Andreas Pogany fram á að fá dauða-
dóm eftir að hann var ákærður fyrir
hugleysi á vettvangi. Fallið var frá
ákærunni eftir að rannsóknir lækna
leiddu í ljós að hann hafði hlotið
eituráhrif vegna of mikillar neyslu
malaríulyfsins. Þau ollu því að hann
hlaut varanlegan heilaskaða, sem
hafði áhrif á störf hans í Írak.
Árið 2002 myrtu þrír bandarísk-
ir hermenn, sem sneru heim frá
Afganistan, konurnar sínar, hver í
sínu lagi. Þeir áttu það sameigin-
legt að hafa hlotið sérstaka viður-
kenningu fyrir störf sín fyrir her-
inn. Vitni báru að árásirnar þrjár
hafi verið einkennilegar, mennirnir
hafi virst undarlegir í fasi, óskipu-
lagðir og reiðir. Þessir menn áttu
það líka sameiginlegt að hafa neytt
áðurnefnds lyfs.
Gary Kolb, einn talsmaður
bandaríska hersins, sagði við
blaðamann Huffington Post að
hann væri að feta rangan veg með
því að setja notkun lyfsins í sam-
hengi við árás Bales. Það væri
hans skoðun. Lögfræðingur Bales
í málinu hefur látið hafa eftir sér
að skjólstæðingur sinn glímdi við
minnisleysi og aðra andlega kvilla.
n Bandarískir hermenn sem neytt hafa lyfsins meflókvíns hafa framið hræðileg ofbeldisverk
Baldur Guðmundsson
blaðamaður skrifar baldur@dv.is
„Þetta er mér
óskiljanlegt. Ég hef
enga hugmynd um hvað
gerðist.
Malaríulyf tengt
ódæðisverkum
„Algengustu aukaverkanir eru taugageð-
rænar aukaverkanir. Verði vart við bráðan
kvíða, þunglyndi, eirðarleysi eða rugl við
fyrirbyggjandi meðferð með Lariam, á að
hætta Lariam-meðferð og beita annarri
fyrirbyggjandi lyfjagjöf. Vegna langs helm-
ingunartíma meflókvíns geta aukaverkanir
varað í margar vikur eftir inntöku síðasta
skammts. Hjá fáeinum sjúklingum hefur
verið tilkynnt um að sundl og jafnvægis-
vandamál geti haldið áfram mánuðum
saman eftir að meðferð hefur verið hætt.“
Þetta kemur fram í lyfjagagnagrunni Lyfjastofnunar. Þar segir að mjög sjaldgæfar
aukaverkanir lyfsins séu: Ofskynjanir og árásargirni, geðrofs- eða ofsóknarviðbrögð,
ofsahræðsluköst, æsingur eða eirðarleysi, kvíði, þunglyndi, skapsveiflur, rugl.
Aukaverkanir meflókvíns/Lariam
Herinn rannsakar malaríulyf
Ekki fæst uppgefið hvort Robert
Bales hafi neytt lyfsins, sem hefur
slæmar andlegar aukaverkanir.