Dagblaðið Vísir - DV - 28.03.2012, Blaðsíða 22

22 Menning 28. mars 2012 Miðvikudagur
Gegn ritskoðun
og tómhyggju
Þann 27. mars var Alþjóða
leikhúsdagurinn. Á hverju
ári semur virtur leikhús-
maður ávarp í tilefni dags-
ins í þeim tilgangi að hvetja
og veita innblástur. Í ár var
það John Malkovich, leikari
og leikstjóri, sem varð við
beiðni Alþjóðlegu leiklistar-
stofnunarinnar.
John biðlaði til leikhús-
heimsins um að setja upp
frumleg og hjartnæm verk og
að þau beri það með sér að
auðvelda leit mannsins að
svörum sem auðvelda tilvist
hans á manneskjulegum for-
sendum. Hann óskaði lista-
mönnum einnig velfarnaðar
í baráttu gegn ritskoðun og
tómhyggju.
Fyrirlestur um
ískaldan
matarglaðning
Auður Ösp Guðmunds-
dóttir vöruhönnuður
heldur fyrirlestur í Opna
listaháskólanum, hönnunar-
og arkitektúrdeild miðviku-
daginn 28. mars kl.12.00, Skip-
holti 1, stofu 113. Auður mun
segja frá verkefni sem unnið
var fyrir bændurna á Læk í
Flóa og fékk nafnið Búbót en
einnig hönnuðu þær ískaldan
matarglaðning fyrir versl-
unina. Ísinn er innblásinn
af íslenskum matarhefðum,
réttum og jurtum. Sem dæmi
má nefna grjónagrautarís með
brenndu kanilsmjöri sem var
frumsýndur í Brimshúsinu á
Hönnunarmars og er sá fyrsti
í línunni.
Hungurleikar
mala gull
Hungurleikarnir mala gull
í Bandaríkjunum með 155
milljónir í aðsókn og 60 millj-
ónir dollara á erlendum
markaði. Kvikmyndin er nú í
þriðja sæti yfir bestu helgar-
aðsókn allra tíma á eftir The
Dark Knight og Harry Potter
and The Deathly Hallows:
Part II. Svo virðist sem við-
snúningur á steríótýpum í
kvikmyndum svínvirki en
aðalsöguhetjan Katniss Ever-
deen er ísköld meðan karl-
hetjan á móti henni býr yfir
mýkt tilfinningar. Þetta ætti
að veita öðrum framleiðend-
um í Hollywood gott spark í
rassinn.
L
eiksýningar halda
áfram í Þjóðleikhús-
kjallaranum, sem er
ágætt. Það er vel gert af
leikhúsinu að styðja við
sjálfstæða leikstarfsemi með
þessum hætti og verður von-
andi meira en einnar nætur
gaman. Menn setja ekki hvað
sem er á svið þar, en fyrir verk
sem henta, fámenna einþátt-
unga, einleiki, kammerleiki og
leiknar dagskrár af ýmsu tagi,
er hann ágætur.
Í síðustu viku frumsýndi
leikhópur, sem nefnir sig Fá-
tæka leikhúsið, þar Glerdýr-
in eftir Tennessee Williams.
Hópurinn eða aðilar honum
tengdir eiga að baki nokkrar
sýningar, en heimildum
mínum (af netinu) ber ekki
nákvæmlega saman um upp-
runa hans. Mér sýnist þó að
burðarásar hafi jafnan verið
þeir Bjartmar Þórðarson leik-
ari og Heiðar Sumarliðason
leikstjóri. Leikhúsið virðist
bera nafn með rentu; alltént
er í leikskránni tekið fram að
enginn þátttakenda þiggi laun
fyrir vinnu sína. Allt eru þetta
þó menntaðir kraftar.
Verk sem hlaut frábærar
undirtektir
Glerdýrin er fjögurra manna
leikrit sem gerist á kreppu-
árunum í St. Louis. Það var
frumsýnt í Chicago árið
1944 og fljótlega flutt yfir á
Broadway þar sem það hlaut
frábærar undirtektir bæði
áhorfenda og gagnrýnenda.
Williams varð á svipstundu
eitt af stóru nöfnunum í
bandarískri leikritun og var
það alla tíð síðan. Verk hans
voru mjög misjöfn að gæðum,
en Glerdýrin er og verður
eitt af þeim bestu. Þetta er
fámennt verk, fer fram í einni
stofu og hentar þannig séð
fátækum leikhúsum ekki illa.
En menn skyldu ekki vanmeta
kröfur þess. Þó að það kalli
ekki á íburð í sviðsetningu,
þarf bæði góðan leik og leik-
stjórn til þess að gera því full-
nægjandi, jafnvel boðleg skil.
Talsvert vantar upp á að
það takist að þessu sinni.
Þrír ungir leikarar bera sýn-
inguna uppi ásamt reynslu-
boltanum Lilju Guðrúnu
Þorvaldsdóttur. Hún leikur
Amöndu Wingfield, móður
tveggja uppkominna barna
sem eru að reyna að fóta
sig í lífinu. Dóttirin, Lára, er
bækluð á öðrum fæti, svo er
hún dálítið sér á parti, eins
og sagt er, lifir í eigin heimi,
þar sem hún unir sér við að
hlusta á grammófónplöt-
ur og rísla við glerdýrin sín.
Sjálf er hún brothætt eins og
glerdýr.
Amanda er eitt af þessum
ráðríku og sjálfhverfu ofur-
kvendum, þessum ofurmæðr-
um, sem Williams vissi ekki
hvort hann ætti fremur að
hata eða elska og var alltaf að
sýna í leikritum sínum öðru
hvoru. Hún er gömul yfirstétt-
armær úr Suðrinu („ Southern
Belle“), taugaveikluð og móð-
ursjúk, fædd inn í hástéttina
sem átti plantekrurnar og hélt
að heimurinn myndi alltaf
lúta valdi sínu. Raunin varð
önnur. Amanda giftist manni
sem yfirgaf hana og skildi
eina eftir með börnin tvö.
Svo skall Kreppan mikla á og
nú verður Amanda að draga
fram lífið með öllum ráðum
við heldur ömurlegar aðstæð-
ur. Dekurdrósin sem eitt sinn
var neyðist til að selja áskriftir
að kventíma ritum til þess að
skaffa heimilinu einhverjar
tekjur.
Reynsluleysi
En hvað á að verða um þær
Láru, ef sonurinn, Tom, yfir-
gefur þær? Hann vinnur í
vörugeymslu, en þráir að
komast burt, láta draumana
rætast. Að sjálfsögðu fer hann
í leikslok. Leikritið er mjög
persónulegt (rétt eins og Long
Day´s Journey into Night
O´Neills, sem verið er að sýna
á öðru sviði leikhússins): Tom
er skáldið Williams, Lára systir
hans, Rose, Amanda móðir
þeirra, Edwina. Rose var gáfuð
og hæfileikarík, en hún var
sinnisveik og að lokum var
gerð á henni lóbótómía sem
flatti út tilfinningalíf henn-
ar og persónuleika. Hún var
Williams afar kær, hann komst
aldrei yfir þetta áfall og Rose
varð einnig einn af fastagest-
unum í hinum sérkennilega
og ekki alltaf geðþekka skáld-
heimi hans. En Glerdýrin eru
geðþekkt verk, ef hægt er að
segja það um nokkurt leikrit.
Tom er leikinn af Bjartmari,
Lára af Tinnu Lind Gunnars-
dóttur, Jim, gesturinn í leikn-
um, af Bjarna Snæbjörns-
syni. Jim er vinnufélagi Toms
og gamall skólabróðir Láru.
Amanda skipar Tom að bjóða
honum í kvöldverð í von um
að koma þeim Láru saman.
Auðvitað misheppnast sú til-
raun eins og flest annað í lífi
þessa fólks. Samtal Láru og
Jims er eitt besta atriði leiks-
ins, eitt hið fallegasta úr penna
Williams.
Það er skiljanlegt að ungt
leikhúsfólk í leit að tækifær-
um leggi saman til þess að
fullnægja löngun sinni til að
fást við bitastæð viðfangsefni
og kynna sjálft sig um leið. En
það er ekki endilega heppi-
legt að ungur og reynslulítill
leikstjóri taki að sér að leik-
stýra ungum og reynslulitlum
leikurum, og hér fór lítið fyrir
þeirri persónuleikstjórn sem
verkið stendur og fellur með.
Túlkunin var almennt of flöt,
einlituð og eintóna. Það vant-
aði þann hljómbotn sárs-
aukans, þær innri mótsagn-
ir, þá tilfinningakviku sem
maður vill sjá þarna og finna
fyrir. Ég er ekki að segja að
illa hafi verið unnið, kastað til
höndum; ég efa ekki að fólk
hefur lagt sig fram og víst brá
fyrir góðum augnablikum
hjá öllum. Túlkun og jafnvel
leiktækni var engu að síður
áfátt í ýmsu. Bjartmar var of
stífur í líkamlegri tjáningu,
textameðferðin blæbrigða-
lítil og sveiflur í hugarástandi
ekki alltaf nógu undirbyggð-
ar. Í einu hinna viðkvæmari
atriða sýndi hann þó sérlega
góðan svipbrigðaleik. Í Láru
Tinnu Lindar saknaði ég um
of hinnar ljóðrænu taugar,
því að Lára hefur í sér „brot af
skáldi“; það er partur af tragík
leiksins. Bjarni þurfti ekki að
gera Jim svona flagaralegan;
leikaranum er orðið nokkuð
tamt að grípa til ákveðinna
leiktakta sem hann gæti fest
sig í, ef hann – og leikstjórar –
gæta sín ekki. Bjarni er flottur
maður á sviði, en ástæðu-
laust fyrir hann að sýna okkur
svona skýrt hversu vel hann
veit af því. Allt um það áttu
þau Bjarni og Tinna Lind
góða spretti í fyrrnefndu sam-
tali, sýndu einlægni og næm-
leika sem leikstjórinn hefði
átt að geta náð betur fram hjá
þeim.
Nautn að sjá Lilju Guðrúnu
Lilja Guðrún er leikkona sem
of sjaldan sést á sviði, hvað
í ósköpunum sem veldur
því. Hér fundum við heldur
lítið fyrir hinum afdankaða
elegans, geðríkinu og stjórn-
seminni, sem litar sjálfs-
mynd Amöndu og sjúk sam-
skipti hennar við börn sín. En
mikið óskaplega hefur hún
Lilja Guðrún alltaf fína rep-
likku; það er beinlínis nautn
að heyra hversu nett og skýrt
og markvisst tilsvörin hljóma
úr munni hennar. Og ekki
ónýtt fyrir unga leikara að
fá að vinna með leikara sem
kann að fara með texta eins
og hún.
Húsmunirnir á sviðinu virt-
ust hafa verið tíndir til úr Góða
hirðinum, heldur tilviljana-
kennt verður að segjast. En ef-
laust er ósanngjarnt að gagn-
rýna fátæk leikhús fyrir slíkt.
Svolítið snoturri uppstilling á
sjálfu glerdýrasafninu hennar
Láru hefði þó varla þurft að
kosta svo mikið.
Heiðar Sumarliðason er
metnaðar- og kappsfullur
leikhúsmaður, eftir því að
dæma sem hann hefur látið
frá sér fara og látið hafa eftir
sér í viðtölum. En sem leik-
stjóri á hann margt ólært
og úr því bætir hann ekki
nema með því að vinna með
reyndara fólki. Og sama á
að sjálfsögðu við leikarana;
þeir þurfa á styrkari stjórn að
halda og nánara samneyti við
þá sem hafa verið lengur úti á
akrinum.
Brothætt glerdýr
Jón Viðar Jónsson
leikminjar@akademia.is
Leikrit
Glerdýrin
eftir Tennessee Williams
Þýðing og leikstjórn: Heiðar
Sumarliðason
Leikmynd: Þórdís Jóhannesdóttir
Lýsing: Magnús Arnar Sigurðarson
Fátæka leikhúsið í Þjóðleikhúskj.
Gott framtak „Það er vel
gert af leikhúsinu að styðja við
sjálfstæða leikstarfsemi með
þessum hætti og verður vonandi
meira en einnar nætur gaman.“