Dagblaðið Vísir - DV - 05.10.2012, Blaðsíða 8

85 prósent heimila
í vanda fyrir hrun
8 Fréttir 5.–7. október 2012 Helgarblað
E
itt af því sem fram kemur í
nýrri skýrslu Þjóðmálastofn­
unar er að 85 prósent af ís­
lenskum heimilum sem lentu
í alvarlegum greiðsluvanda
á árinu 2009 voru þegar kominn í
vandræði fyrir hrun íslenska banka­
kerfisins í október 2008.
„Skýrslan sýnir að skuldavandinn
var tilkominn að langmestu leyti
fyrir hrun bankanna. Glórulaus út­
lánaaukning er sökudólgurinn. En
útlánaaukning til fyrirtækja var þó
það sem setti þjóðarbúið á hliðina,
frekar en aukin skuldsetning heimil­
anna, þó hún hafi verið slæm,“ seg­
ir Stefán Ólafsson, prófessor við
félagsvísindadeild HÍ og forstöðu­
maður Þjóðmálastofnunar HÍ, um
nýútkomna skýrslu Þjóðmálastofn­
unar sem ber heitið „Mótvægis­
aðgerðir gegn skuldavanda, fátækt
og atvinnuleysi“. Skýrslan var unnin
fyrir velferðarráðuneytið.
Þau gögn sem sýna að 85 prósent
þeirra sem lentu í fjárhagserfiðleik­
um árið 2009 hafi þegar verið komin
í vanda fyrir hrun eru unnin upp úr
skattframtölum Íslendinga. „Ekki síst
var mjög ör aukning bíla­ og neyslu­
lána frá 2006 og fram á árið 2008
mikill áhrifavaldur, sem og ríflegar
skuldbreytingar húsnæðislána sem
einkabankarnir buðu upp á frá og
með árinu 2004,“ segir í skýrslunni.
Flatur niðurskurður ekki
heppilegur
Er þetta jafnframt í samræmi við
viðamikla rannsókn á þróun og
skuldastöðu heimilanna sem Seðla­
bankinn kynnti í júní á þessu ári.
Í skýrslu Seðlabankans kom fram
að 23,5 prósent heimila voru kom­
in í vandræði rétt fyrir hrun bank­
anna í október 2008. „Hámarki náði
greiðsluvandinn haustið 2009 með
27,5 prósent heimila í þeirri stöðu.“
Þetta þýðir að um 85 prósent af
greiðsluvanda heimila vegna skulda
voru staðreynd fyrir hrun bankanna.
Lögðust höfundar að skýrslu
Seðlabankans gegn flatri niðurfell­
ingu skulda. 75 prósent af slíkri að­
gerð myndi ekki ná nægilega vel til
þeirra sem þyrftu helst á henni að
halda – aðrir myndu því að stærstum
hluta hagnast á slíkri aðgerð.
15–20% skulda heimila þegar
afskrifuð
Höfundar að skýrslu Þjóðmálastofn­
unar fóru nokkuð ítarlega yfir nýju­
stu skýrslu Alþjóðagjaldeyrissjóðsins
(AGS) um framvindu efnahags­ og
fjármála á Íslandi. Taka höfundar
það fram að AGS telji að í byrjun árs
2012 hafi um 15–20 prósent af skuld­
um íslenskra heimila þegar verið af­
skrifuð. „Aðgerðirnar á Íslandi og
hjá ríkisstjórn Franklin D. Roosevelt
í Bandaríkjunum frá 1933 eru sagð­
ar í sérflokki sem viðamiklar og vel
heppnaðar aðgerðir í ofangreindri
skýrslu.“
Tölur AGS um að íslensk heimili
hafi þegar fengið afskrifuð um 15–20
prósent af skuldum sínum ættu að
öllu jöfnu að lækka háværar raddir
um frekari afskriftir skulda. Þó verð­
ur að teljast líklegt að þetta verði eitt
af stærstu málefnum komandi þing­
kosninga vorið 2013.
Þingmenn Framsóknarflokksins
lögðu sem dæmi fram þingsályktun­
artillögu nú í september um frádrátt
á tekjuskatti vegna afborgana af fast­
eignalánum einstaklinga. Samhliða
þeim aðgerðum stjórnvalda væri lán­
veitendum gert að færa lán sín niður
í 100 prósent af verðmæti fasteignar.
Þá lögðu þingmenn Hreyfingarinnar
líka fram þingsályktunartillögu nú í
september um almenna niðurfærslu
á verðtryggðum fasteignaveðlánum
heimila og afnám verðtryggingar.
Miklu minna gert í
Bandaríkjunum
Áhugavert er að sjá samanburð á
hvað hefur verið gert á Íslandi og í
Bandaríkjunum til að takast á við
skuldavanda heimila. Samkvæmt
nýjustu skýrslu AGS sem Þjóðmála­
stofnun fór ítarlega yfir nema niður­
felldar skuldir heimilanna á Íslandi
um síðustu áramót nálægt 12 pró­
sentum af vergri landsframleiðslu
(VLF). „Til samanburðar virðist
innan við eitt prósent af VLF hafa
verið notað í skuldaafskriftir í nú­
verandi kreppu í Bandaríkjunum,
það er frá 2007. Aðgerðirnar á Ís­
landi eru þannig mun viðameiri en
samsvarandi aðgerðir í Bandaríkj­
unum núna,“ segir í skýrslu Þjóð­
málastofnunar. Telur AGS að úrræði
í Bandaríkjunum hafi lítið gert til
hjálpar skuldugum heimilum. Tak­
markað aðgengi sé að úrræðum og
lítill stuðningur.
Einnig er þess getið að ekki hafi
verið gripið til neinna sérstakra úr­
ræða til hjálpar skuldugum heim­
ilum þegar Svíþjóð, Finnland og
Noregur tókust á við sína efnahags­
erfiðleika á tíunda áratug síðustu
aldar. n
„Útlánaaukning til
fyrirtækja var þó
það sem setti þjóðarbúið
á hliðina.
n Íslensk heimili fengu tólf sinnum meiri afskriftir en bandarísk
Annas Sigmundsson
blaðamaður skrifar annas@dv.is
Margir í vanda fyrir hrun Samkvæmt
nýrri skýrslu frá Þjóðmálastofnun voru
85 prósent af þeim heimilum sem voru í
fjárhagsvandræðum 2009 þegar kominn í
vanda fyrir hrunið í október 2008. Stefán
Ólafsson er forstöðumaður Þjóðmála-
stofnunar HÍ. Mynd sigtryggur ari
Varðist hníf­
stungu með
borðplötu
Héraðsdómur Reykjaness hef­
ur dæmt rúmlega þrítugan karl­
mann í níu mánaða skilorðsbund­
ið fangelsi fyrir hótun og tilraun til
hættulegrar líkamsárásar. Atvikið
átti sér stað á heimili mannsins
þann 14. maí árið 2011. Var hann
ákærður fyrir að hafa otað hnífi
með tæplega tuttugu sentímetra
löngu blaði að tveimur mönnum.
Hótaði maðurinn þeim lífláti og
reyndi ítrekað að stinga þá með
hnífnum, samkvæmt ákæru. Ann­
ar mannanna varðist hnífstungum
mannsins með því að grípa borð­
plötu og stakk árásarmaðurinn
hnífnum að lágmarki einu sinni í
plötuna.
Maðurinn var einnig ákærð­
ur fyrir brot gegn valdstjórninni
því hann ógnaði lögreglumanni
sem kom á staðinn einnig með
hnífnum. Hann játaði brot sín en
hann á nokkurn sakaferil að baki.
Dómurinn yfir manninum er skil­
orðsbundinn til tveggja ára.
Klámráðstefna
í Háskólanum
Innanríkisráðuneyti, velferð­
arráðuneyti og mennta­ og
menningarmálaráðuneyti, í
samstarfi við lagadeild Háskóla
Íslands, efna til ráðstefnu um
klám þann 16. október næst­
komandi í hátíðarsal Háskóla
Íslands, að því er fram kemur í
tilkynningu frá Jafnréttisstofu. 
Á ráðstefnunni verður fjall­
að um klám út frá lagalegu og
samfélagslegu sjónarhorni og
því velt upp hvert hlutverk lög­
gjafans og stjórnvalda er í þeim
efnum og hvernig skilgreina
eigi klám. Ögmundur Jónasson
innanríkisráðherra mun setja
ráðstefnuna.