Dagblaðið Vísir - DV - 01.02.2013, Blaðsíða 14

„þögnin var verst“
A
ð mörgu leyti hata ég margt í
sjálfum mér,“ segir Elvar Jak-
obsson, sem varð fyrir kyn-
ferðislegu ofbeldi af hálfu
Karls Vignis er hann var vistaður á
barnaheimilinu Kumbaravogi á sjö-
unda áratugnum.
Fljótlega eftir að hann kom á
Kumbaravog byrjaði Karl Vignir að
gera sér dælt við hann, en Elvar var
þá um níu ára gamall. „Þetta byrj-
aði, líkt og hjá okkur öllum; við vor-
um kallaðir inn á skrifstofu og hann
sat við borðið sitt með fullt af sæl-
gæti. Svo tældi hann mig til sín, lét
mig setjast á hné sér og byrjaði að
þukla á mér.
Þetta var ekkert alvarlegt fyrsta
daginn, en svo fór þetta alltaf dýpra
og dýpra,“ segir Elvar: „Fljótlega var
hann byrjaður að koma upp í her-
bergi, við vorum þrír sem sváfum
saman í herberginu og hann fór að
þukla á okkur á nóttunni.“
Þagði yfir ofbeldinu
Afleiðingar ofbeldisins hafa alla tíð
fylgt Elvari, en fyrstu viðbrögð hans
við ofbeldinu voru að reyna að byrgja
það inni, hann flúði til Þýskalands og
hefur búið erlendis lengi. „Ég lokaði á
þetta í 35 ár. Ég datt niður í svarta holu
og vildi ekki viðurkenna þetta, þetta
var eitthvað sem ég vildi aldrei minn-
ast á, ekki einu sinni við mig sjálfan.
Ég gerði raunar allt til þess að geta
lokað á þetta ljóta sem er inni í mér –
þessa gríðarlegu skömm.“
Það var skömmin sem meðal
annars varð til þess að Elvar þagði
um ofbeldið og Karl Vignir gerði sitt
til þess að tryggja þögnina, magn-
aði upp skammartilfinninguna sem
mörg fórnarlömb kynferðisofbeld-
is finna fyrir: „Hann lét þig finna fyr-
ir því að þetta væri þér að kenna. Svo
sagði hann að enginn myndi trúa
mér. Við máttum aldrei tala um þetta
því enginn mundi trúa okkur. “
Afleiðingar ofbeldisins
Árið 2007 kom Elvar fyrst fram opin-
berlega með ásakanir gegn Karli Vigni
í DV. Það var í kjölfar þess að strák-
arnir á Breiðavíkurheimilinu komu
fram opinberlega. Þegar það gerð-
ist gat Elvar ekki byrgt ofbeldið inni í
sér lengur. „Þá brotnaði ég bara niður.
Þá opnaðist fyrir flóð inni í mér,“ seg-
ir Elvar en í kjölfar þessa steig hann
fram. „Lögreglan gerði ekki neitt í
þessu,“ segir Elvar og bendir á að ef
rannsókn á brotum Karls Vignis hefði
verið tekin fastari tökum þá hefði það
bjargað öðrum börnum frá honum.
Elvar glímir enn við alvarlegar af-
leiðingar ofbeldisins, jafnvel eftir að
hafa verið í sálfræðimeðferð frá árinu
2007. Hann getur ekki treyst fólki og
hefur gífurlega slæma sjálfsmynd: „Ég
hef aldrei treyst fólki í lífinu. Svona
var búið að brjóta okkur niður sálar-
lega. Þetta er bara okkar eðli í dag – að
treysta ekki neinum.“
simon@dv.is
14 Fréttir 1.–3. febrúar 2013 Helgarblað
H
enry Lárus Ragnarsson er
einn þeirra sem steig fram í
Kastljósi og sagði söguna af
því hvernig Karl Vignir Þor-
steinsson misnotaði hann
á Hótel Sögu þegar hann vann þar
sem pikkoló-strákur aðeins þrettán
ára gamall. Það var erfið ákvörðun að
koma fram fyrir alþjóð og segja þessa
sögu en því fylgdi einnig léttir. Áður
hafði Henry sagt sínum nánustu að-
standendum frá því sem gerðist, kært
atvikið til lögreglu og leitað sér að-
stoðar.
„Ég ætlaði aldrei að tala um þetta,
aldrei nokkurn tímann,“ segir Henry
þar sem hann situr í sófanum við
hlið eiginkonunnar sem hefur stað-
ið eins og klettur við hlið hans í gegn-
um þetta ferli. Ástæðan fyrir því að
Henry ætlaði aldrei að tala um þetta
var skömm. „Skömmin var hjá mér,“
segir hann. „Mér leið eins og ég hefði
haft eitthvað með þetta að gera. Svo
leið tíminn og ég áttaði mig á því að
ég var fórnarlamb – eða slysfari eins
og ég vil frekar orða það. Ég hafði ekk-
ert með þetta að gera, ég var bara á
röngum stað á röngum tíma. Þegar ég
uppgötvaði það fór mér að líða betur.
Samt var ég ekki tilbúinn að tala
um þetta því ég var hræddur um að
fá einhvern stimpil á mig. Ég óttað-
ist að fólk myndi koma öðruvísi fram
við mig. Ég hélt að fólk væri svo gagn-
rýnið og fordómafullt, að ef ég myndi
segja frá þá yrði ég útskúfaður og
fengi þennan stimpil, að í hvert sinn
sem fólk sæi mig þá myndi það alltaf
hugsa um þetta. Mér fannst þá betra
að þegja en að fá einhvern aulastimp-
il á ennið. Ég var ungur og í hausnum
á mér var þetta stærra en í veruleik-
anum.
Svo þegar ég kynntist konunni
minni þá ákvað ég að segja henni frá
þessu en sagði bara að ég hefði lent í
karli þegar ég var ungur og það hefði
verið mér erfitt. Hún hvatti mig til
þess að gera eitthvað í málinu og ég
sagði foreldrum mínum frá. Þá fékk
ég svo mikinn stuðning, bæði frá
þeim og konunni minni að ég lét til
skarar skríða og fór til lögreglunnar.
Þar fékk ég eitt stærsta reiðarslagið á
minni lífsleið þegar lögreglan sagði
að málið væri fyrnt, hún gæti ekk-
ert gert en vissi af honum og þakkaði
mér bara fyrir að koma. Það gerði mig
svo vondan.“
„En þú ert strákur!“
Í kjölfarið leitaði Henry sér aðstoð-
ar en það var ekki auðsótt. „Þetta var
árið 1993 og lítið talað um kynferðis-
ofbeldi gegn strákum og fá úrræði í
boði, ef einhver. Ég hringdi meira að
segja í Stígamót og sagðist hafa lent í
þessu og að ég vildi tala við einhvern.
Þá sagði konan í símanum, „já, en þú
ert strákur!“ Ég játti því en hún sagði
mér engu að síður að koma sem ég
gerði, og þar öðlaðist ég nýja sýn á
það sem gerðist. Fólk sem hafði lent
í þessu sjálft sá í gegnum bullið í mér
þegar ég var að reyna að fegra hlutina
eða ásaka sjálfan mig.
Eftir það leitaði ég aðstoðar hjá
sálfræðingi þar sem ég lærði að takast
á við þetta og lifa með þessu. Seinna
í lífinu lærði ég að fyrirgefa, sem var
mjög mikilvægt skref fyrir mig því
það má ekki gleyma því að megnið af
þessu fólki er sárlasið.“
Málinu var þó ekki lokið og Henry
átti erfitt með að sætta sig við úrræða-
leysi lögreglunnar.
Hjálp í neyð
Það er nefnilega það. Úrræðaleys-
ið virtist vera algjört og enn má bet-
ur bæta. Henry telur að hér vanti við-
bragðsteymi sem getur tekið á móti
fólki sem hefur lent í svona reynslu.
„Þegar ég lenti í þessu þá gat ég ekki
leitað til neins nema mömmu og
pabba en ég var ekki tilbúinn til þess
að tala við þau. Ég hefði kannski
frekar verið tilbúinn til þess að ræða
við einhvern ókunnugan aðila. Mér
finnst að það ætti að vera hjálp í neyð,
símanúmerið 113 sem er opið allan
sólarhringinn og veitir alla viðeig-
andi aðstoð. Þar sem þú getur hringt
og gengið inn í eitthvað ferli sem ég
myndi helst vilja að Landspítalinn
sæi um. Að neyðarmóttaka vegna
nauðgana næði yfir þessi mál líka
þannig að þeir sem hafa þagað um
svona í áraraðir geti líka gengið þar
inn og fengið alla aðstoð sér að kostn-
aðarlausu. Það væri jafnvel hægt að
leggja fólk inn því þeir sem lenda
í þessu fara í klessu og það er engin
töfralausn við því. Það tekur mörg ár
að vinna úr svona áfalli, sérstaklega ef
þú færð ekki aðstoð strax.“
Þögnin var verst
Henry segir að það sé engu að síður
erfitt að taka þá ákvörðun að segja
frá. „Það er ekkert svo langt síðan
að það var aldrei talað um að karlar
lentu líka í þessu. Þegar þetta kom
fyrir fór ég bara heim og lét eins og
ekkert væri. Ég held að ég hafi bara
verið rosalega tilfinningalega dofinn
lengi vel. Ég talaði ekkert um þetta,
skammaðist mín og ásakaði mig fyrir
það sem gerðist.
Ég var mjög ungur á þessum tíma
og man ekki nákvæmlega hvern-
ig mér leið en þetta var hrylling-
ur, hreinn hryllingur. Þögnin braut
niður allt sem heitir sjálfstraust og
sjálfsvirðing. Það var ósanngjarnt
og óréttlátt að lenda í þessu en þetta
kom bara fyrir og því lengur sem ég
þagði því verra varð það. Það að þegja
hjálpaði mér ekki. Þögnin var verst.“
Það voru því blendnar tilfinningar
sem Henry upplifði þegar Kastljósið
hringdi og bað hann um að segja frá
sinni reynslu af Karli Vigni. „Þá byrj-
aði rússíbanareiðin, fyrsta hugsun
var já, næsta nei. Þannig fór ég fram
og tilbaka í huganum en tilgangurinn
var alveg ljós í mínum huga, ég vildi
stoppa manninn. Ég vildi líka segja
öðrum sem hafa lent í kynferðisof-
beldi að það er líf eftir ofbeldið ef þú
vinnur úr því. Þú gerir engum greiða
með því að gráta ofan í koddann.
Þess vegna ákvað ég að stíga fram,
ef ég get gert það þá geta aðrir von-
andi tekið fyrsta skrefið og opnað sár-
in, talað við einhvern. Vegna þess að
á meðan fólk þegir halda níðingarnir
áfram. Mér finnst erfitt að kyngja því.“
Sigurtilfinning
Eins og fyrr segir þá var það ofboðs-
lega erfið ákvörðun að opna þessi
sár. Henry gerði það ekki fyrr en
hann var orðinn 22 ára gamall, níu
árum eftir að ofbeldið átti sér stað.
„Það var ekkert auðvelt við það og ég
held að það sé það aldrei. Sumt var
ég búinn að grafa niður og gleyma
en þegar ég byrjaði að opna þetta þá
flæddi þetta fram á fullri ferð og það
hafði ekki eins mikil áhrif á mig og
ég hefði haldið. Það var þess virði að
tala og verður það eflaust fyrir aðra
líka. Allt í einu fór sólin að skína og
fuglarnir að tísta.
Allt sem ég hafði óttast var fjarri
sanni og mér var vel tekið af öllum.
Öll viðbrögð sem ég hef fengið hafa
verið jákvæð. Fólk er yndislegt, hlý-
leikanum sem ég hef fundið fyrir er
ekki hægt að lýsa. Ég er eiginlega
hálfkjánalegur yfir því hvað fólk hef-
ur verið indælt. Ég brosi út að eyr-
um yfir því hvað ég hafði rangt fyrir
mér, það gefur mér svo mikið búst,
ég finn fyrir svo mikilli sigurtilf-
inningu. Því nú lít ég ekki lengur á
mig sem fórnarlamb heldur sigur-
vegara, ég lenti í þessu en ég leyfði
því ekki að eyðileggja lífið fyrir mér
heldur tókst á við það og stend uppi
sem sigurvegari. Það skemmir held-
ur ekki fyrir að það er verið að pikka
þessa menn upp eins og gorkúl-
ur. Því fleiri sem stíga fram því fleiri
níðingar verða opinberaðir, því fleiri
verða stöðvaðir og það er það sem
skiptir öllu máli. Við eigum öll börn
og við verðum að hugsa um hag
þeirra.“ n
n Þögnin braut niður sjálfstraust og sjálfsvirðingu n Upplifði sigurtilfinningu
Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir
blaðamaður skrifar ingibjorg@dv.is
„Ég hringdi meira
að segja í Stíga-
mót og sagðist hafa lent
í þessu og að ég vildi tala
við einhvern. Þá sagði
konan í símanum, „já, en
þú ert strákur!““
Elvar Lifir með ofbeldinu og afleiðingum
þess, þrátt fyrir mikla vinnu.
Byrgði skömmina inni
Henry Lárus Allt í einu fór
sólin að skína og fuglarnir að
syngja, svo mikill var léttirinn
við að segja frá. mynd Sigtryggur Ari
Þeir sögðu frá
ofbeldinu
„Ég blokkeraði
þetta út og ýtti
öllum frá mér.
Gerði mig bara
það leiðin-
legan að ég gat
fengið að vera í
friði. Þegar þú ert
einn þá getur enginn meitt þig,“
sagði Hilmar Örn Þorbjörnsson
í viðtali við Kastljós um misnotk-
unina sem hann varð fyrir af hálfu
Gísla Hjartasonar. „Þetta var svona
fjögurra eða fimm ára tímabil. Byrj-
aði upp úr fermingu og var ítrekað,“
sagði hann um ofbeldið: „Maður
var í tilfinningalegu fangelsi. Maður
gat ekkert gert.“
n „Mér fannst eins og ég hefði átt
að stoppa þetta. Þess vegna fannst
mér þetta vera mér að kenna, þetta
var svo ofboðslega sterk skömm,“
sagði Gunnar Hansson leikari en
hann varð fyrir of-
beldi af hálfu Karls
Vignis Þorsteins-
sonar sem var
yfirmaður hans.
„Hann misnot-
aði aðstöðu sína
ansi gróft. Þetta
gerðist nokkrum
sinnum að hann fær mig með sér
og leitar á mig og fær mig til að gera
sama við sig,“ sagði Gunnar.
n Hilmar T. Guðmundsson varð
einnig fyrir misnotkun af hálfu
Karls Vignis. Hann kvað það mik-
ilvægt að fylgst sé
með dæmdum
níðingum, eins
og Karl Vigni.
„Það þarf að
setja eftirlit á
mann sem er
kominn svona langt
og sýnir svona mikinn brotavilja.“

n Bjartmar Guðlaugsson tónlist-
armaður varð einnig fyrir barðinu
á Karli Vigni. Bjartmar var þá ellefu
ára gamall og bjó í
Vestmannaeyj-
um. Karl Vign-
ir laðaði unga
drengi inn á
netaverkstæðið
með sælgæti.
„Karlarnir voru bara
að vinna og hann tók okkur í fang-
ið til þess að kenna okkur að hnýta.
Þarna var strákur – ég horfði á
hann og skildi ekkert í því að hann
væri kominn innan klæða, kom-
inn inn á buxurnar hans. Ég skildi
ekkert hvað hann væri að gera. En
samt kom að mér og ég settist í
fangið á honum, ellefu ára gamall
og vitandi hvað hann myndi gera,“
sagði Bjartmar við Kastljós.
n „Ég upplifði mig hvergi öruggan,
nema hjá gamla fólkinu í næsta
húsi, vinum mínum. Annars treysti
ég engum og hafði
enga trú á sjálf-
um mér. Ég var
haldinn miklum
ranghugmyndum
um mig, taldi mig
vera feitan, ljótan
og leiðinlegan,“ sagði
Júlíus Freyr Theodórsson í viðtali
við DV, en hann varð fyrir langvar-
andi kynferðisofbeldi í æsku. Of-
beldismaðurinn bjó í sama þorpi,
elti Júlíus Frey uppi og króaði hann
af svo hann gæti komið vilja sín-
um fram.
n Ingólfur Harðarson var beittur
kynferðislegu ofbeldi í æsku.
Starfsmaður sjúkrahúss misnotaði
hann fimm ára en þá
hafði hann verið
lagður inn vegna
einkenna kyn-
ferðisofbeldis
og níu ára var
honum nauðg-
að af vörubílstjóra.
„Við verðum að fá fólk til að opna
augun,“ sagði Ingólfur við DV, en
hann lokaði á minningarnar í 40 ár
áður en hann tókst á við ofbeldið.