Dagblaðið Vísir - DV - 17.12.2013, Qupperneq 13

Vikublað 17.–19. desember 201314 Fréttir
Fatlaðir fá ekki hjálp
n NPA mikið frelsi fyrir fatlað fólk n Oft talað um fjárskort en felur í sér sparnað
Þ
etta skiptir bara svo gríðar­
lega miklu máli að þarna sé
vandað til verka og að fleiri
samningar verði kláraðir,“
segir Freyja Haraldsdóttir,
framkvæmdastýra NPA miðstöðv­
arinnar. NPA er skammstöfun fyrir
notendastýrða persónulega aðstoð
sem fatlað fólk getur sótt um.
Á Íslandi er NPA tilraunaverk­
efni sem snýr að því að þróa leið­
ir til að taka upp slíka samninga á
markvissan hátt. Velferðarráðu­
neytið hefur forystu um verkefnið,
en málefni fatlaðs fólks eru í hönd­
um sveitarfélaganna og því eru
samningarnir gerðir við sveitar­
félögin. Freyja segir að misjafnt sé
milli sveitarfélaga hvernig verk­
efnið gangi. Sveitarfélög eru ekki
lagalega bundin af því að taka verk­
efnið upp fyrr en á árinu 2014 þegar
stefnt er að því að það verði fest í
lög.
NPA er þjónustuform sem
byggir á því að fatlaður einstakling­
ur fái fjármagn frá sveitarfélagi sínu
til þess að sjá um og skipuleggja
sína eigin aðstoð við athafnir dag­
legs lífs. Samningur er gerður milli
sveitarfélags og viðkomandi og
reiknað út hversu mikla aðstoð þarf
að veita. Greiðslur sveitarfélags­
ins reiknast eftir því og viðkomandi
ræður sér svo aðstoðarfólk.
Á mánudag greindi DV frá bið
Ágústu Gunnarsdóttur eftir NPA,
en hún er orðin langeyg eftir því að
fá slíkan samning. Ágústa er með
mikla sjónskerðingu og þarf þar af
leiðandi talsverða aðstoð dag frá
degi. „Staðreynd málsins er ein­
faldlega sú að ég þarf á aðstoð að
halda, við ýmis dagleg verk, en fæ
hana ekki,“ sagði Ágústa í opnu
bréfi til þingmanna og forsætis­
ráðherra.
Ráða sjálf þjónustunni
Með NPA stjórnar fatlað fólk því
sjálft hvernig aðstoðin er skipulögð,
hvenær hún fer fram og hvar. Í bréfi
sínu benti Ágústa á að hún þurfi oft
að biðja um aðstoð, endurgjalds­
laust. „[…] sífellt á höttunum eftir
fólki sem er tilbúið, endurgjalds­
laust, að veita leiðsögn í óþekktu
umhverfi,“ sagði hún. NPA snýst
um að einstaklingar sem þurfa á
aðstoð við athafnir daglegs lífs hafi
val um það hvernig aðstoð við þá
er háttað. Til staðar er kjarasamn­
ingur fyrir aðstoðarfólk og hefur
NPA miðstöðin haft umsjón með
milligöngu um samningagerðina í
mörgum tilfellum. Á landsvísu eru
samningarnir um fimmtíu og þykja
þeir vera ansi fáir.
Einn viðmælenda DV sagði að
hjá flestum sveitarfélögum væri
vilji til staðar til að innleiða NPA
af fullri alvöru en svo væri einhver
óræður staður í kerfinu þar sem allt
stöðvaðist og enginn vissi nákvæm­
lega af hverju. Einhver taldi að horft
væri um of á kostnað við verkefnið,
en ekki skoðaður ávinningur af því
sem fælist einna helst í að forða
kostnaði seinna meir varðandi
heilsu og líðan fatlaðs fólks fyrir
utan þátttöku þess í samfélaginu.
14 af 45
Sem dæmi um að NPA samning­
ur strandi á óræðum stað í kerfinu
má nefna að 14 mánuðir eru síðan
Ágústa lagði fram umsókn um NPA
til Reykjavíkurborgar, en samn­
ingar hafa enn ekki náðst. Sam­
kvæmt upplýsingum frá Reykja­
víkurborg til DV voru 45 umsóknir
til afgreiðslu hjá Reykjavíkurborg
á dögunum en aðeins 14 fengu af­
greiðslu. Allar umsóknirnar stand­
ast skilyrði sem sett eru um NPA
en vegna fjárskorts er ekki hægt að
afgreiða þær. „Ef um frekari fjár­
veitingu til tilraunaverkefnisins
verður að ræða af hálfu Jöfnunar­
sjóðs verður unnt að veita fleiri um­
sækjendum tilboð um þátttöku í
því,“ segir í svari Reykjavíkurborgar.
Þjónustuþörfin er mun meiri en
Reykjavíkurborg getur fjármagnað.
„Það var erfitt fyrir alla aðila að af­
marka þurfti tilraunaverkefni fyrir
fáa,“ segir einnig í svari borgarinn­
ar, en þar kemur þó fram að fram­
kvæmd samninga gangi almennt
vel.
Samkvæmt minnisblaði dag­
settu í júní kemur fram að fjár­
magn fyrir málaflokkinn nægi ef
til vill ekki til að anna eftirspurn­
inni nema greiðslur frá jöfnunar­
sjóði komi til. Í upplýsingum frá
Reykjavíkurborg kemur fram að
staðan er sú sama nú í desember.
Hluti þeirra sem sótti um fékk svo­
kallaðan beingreiðslusamning. Oft
eru greiðslurnar lægri í þeim tilfell­
um og því getur fólk ekki ráðið sér
aðstoðarmenn og greitt laun sam­
kvæmt kjarasamningum. Stundum
koma þó greiðslur beingreiðslu­
samningsins niður á svipuðum
stað og NPA samningur hefði kom­
ið samkvæmt þeim upplýsingum
sem DV fékk frá skjólstæðingum
borgarinnar.
Gengur vel í Hafnarfirði
NPA samningar í Hafnarfirði hafa
gefist vel að mati Guðrúnar Ágústu
Guðmundsdóttur bæjarstjóra. Í
samtali við DV segir hún að stefna
bæjarins hafi verið að slíkir samn­
ingar væru framtíðin í málefnum
fatlaðra einstaklinga í bænum.
Mest hefur bærinn verið með átta
slíka samninga en í dag eru þeir
fimm. „Þegar ákveðið var að flytja
málefni fatlaðs fólks frá ríki til
sveitarfélaganna þá lögðumst við
í mikinn undirbúning,“ segir Guð­
rún Ágústa. „NPA, var eitt af því
sem við skilgreindum sem hluta
af þeirri flóru sem bærinn ætti að
veita og fólk ætti að geta nýtt sér,“
segir hún.
Falla milli skips og bryggju
Þá er til sá hópur sem bæði þarf sér­
staka hjúkrunarþjónustu og NPA
sem erfitt er að koma til móts við.
Það er vegna þess að hjúkrunar­
aðstoðin þarf að koma frá ríkinu
en NPA samningurinn kemur frá
bæjar félaginu. Erfitt hefur tekist að
ná samkomulagi um þau mál. „Við
erum í þeirri erfiðu stöðu að enn
og aftur þá lendir fólk á milli skips
og bryggju. Ef þú þarft hjúkrun eða
ert einnig veikur þá er eðlilegt að
NPA nái einnig til þess, en það hef­
ur ekki verið vilji til þess af hálfu
ráðuneytisins að taka þátt í þeim
auka kostnaði sem af því hlýst,“ seg­
ir Guðrún Ágústa og segir það vera
mjög miður.
Guðrún segir að í stóra sam­
henginu reynist NPA vel og sé fjár­
hagslega gott. Það eru þó ekki endi­
lega sveitarfélögin sem finna fyrir
því. Bæði sé NPA atvinnuskapandi
fyrir þá sem ráða sig sem aðstoðar­
menn, en að auki geti sá sem samn­
ingurinn er gerður við farið aftur
á atvinnumarkaðinn eða í skóla.
„Þar að auki er þetta sparnaður í
stóra samhenginu. Þetta dregur
úr sjúkrahúsvistun og hvíldarinn­
lögnum. Þú ert einstaklingur sem
sinnir þínu starfi og skilar sköttum
og skyldum og verður virkur þátt­
takandi,“ segir hún.
Ekki allir treysta sér
Guðrún Ágústa bendir á að ekki
allir treysti sér í samningana og
þeir nýtist ekki öllum. Freyja tekur
í sama streng og segir þetta vera
hluta af valdeflingu fatlaðs fólks.
Þeir sem hafa fengið slíka samninga
verða varir við miklar breytingar á
sínum högum.
„Margir tala um þetta sem hálf­
gerða frelsun, að komast úr kerfi
sem var hannað þannig að þú þarft
að aðlagast kerfinu, en þarna hann­
arðu þitt eigið kerfi og umgjörð,“
segir Guðrún Ágústa og nefnir lýs­
ingar fólks á því að það geti haft fjöl­
skyldumeðlim sem fjölskyldumeð­
lim, en ekki ummönnunaraðila.
„Að mínu mati er þetta bara borð­
leggjandi,“ segir hún.
Þessi ummæli Guðrúnar Ágústu
ríma ágætlega við reynslusögur
NPA notenda sem koma fram á vef
samtakanna. Þar kemur fram að
mikil breyting hafi orðið á högum
þeirra sem gert hafa slíka samn­
inga. n
„Staðreynd málsins er einfaldlega sú
að ég þarf á aðstoð að halda, við ýmis
dagleg verk, en fæ hana ekki,“ sagði
Ágústa Eir Gunnarsdóttir í opnu bréfi til
þingmanna og forsætisráðherra. Ágústa
er mjög sjónskert og hefur sótt um NPA
aðstoð frá Reykjavíkurborg. Í bréfinu
sótti hún um stöðu jafnréttismálaráð-
herra. Hún benti á þörfina fyrir slíkan
ráðherra og sagðist sjálf geta uppfyllt
þær hæfniskröfur sem til slíks ráðherra
væru gerðar, enda hefði hún upplifað
fjölmörg brot á réttindum sínum í gegn-
um tíðina. Með því að ráða hana sem
ráðherra fengi hún jafnvel þá aðstoð
sem hún þyrfti – og jafnréttismál fengju
manneskju með mikla reynslu. „En,
aðalástæða umsóknar þessarar er þó sú
að hver ráðherra ríkisstjórnarinnar hefur í
sinni þjónustu aðstoðarmann, sumir tvo.
Og sú aðstoð er, það ég best veit, alger-
lega notendastýrð. Auk aðstoðarmanns/
manna hafa ráðherrar bílstjóra og það
er nákvæmlega það sem mig vantar,“
sagði Ágústa í bréfinu, en það má lesa á
vefnum DV.is.
Freyja Haraldsdóttir
Það er valdeflandi fyrir
einstaklinga að notfæra
sér NPA. Mynd SiGtRyGGuR ARi
Vildi verða ráð-
herra „Staðreynd
málsins er einfaldlega
sú að ég þarf á aðstoð
að halda, við ýmis
dagleg verk, en fæ
hana ekki,“ sagði
Ágústa í opnu bréfi
til þingmanna og
forsætisráðherra.
Borðleggjandi „Að mínu mati er þetta
bara borðleggjandi,“ segir Guðrún Ágústa.
Ásta Sigrún Magnúsdóttir
astasigrun@dv.is
„Staðreynd máls-
ins er einfaldlega
sú að ég þarf á aðstoð
að halda, við ýmis dagleg
verk, en fæ hana ekki.
Sótti um starf jafn-
réttismálaráðherra