Dagblaðið Vísir - DV - 17.12.2013, Blaðsíða 24

Vikublað 17.–19. desember 2013 Lífsstíll 27
n Estelle borðar mat úr gámum í Reykjavík n Vill að matur sé nýttur n Íslendingar henda mat fyrir um 3 milljarða á ári
ferska ávexti og grænmeti. Þegar ég
finn mikið af sælgæti, kexi eða poppi,
þá fá vinir mínir og samstarfsfélagar
líka að njóta. Dagurinn sem ég fann
10 kíló af lambakjöti var líka góður
fyrir mig og vini mína. Við borðuðum
lambakjöt þrisvar á dag í viku,“ segir
hún hlæjandi.
Laukur, frábært!
Fyrsti viðkomustaður okkar í gáma­
ferð dagsins er bak við matvörubúð
í miðbænum. Við erum á ferðinni
seinni partinn á föstudegi og göng­
um rakleiðis að gámnum sem er
bak við búðina þar sem fáir eru á
ferli. Estelle gengur beint til verks,
hoppar upp á pall við gáminn og
kíkir ofan í. Hún finnur strax eitt­
hvað sem henni líst á. „Laukur, frá­
bært!“ segir hún glöð í bragði. „Ég
hef einmitt frestað því í vikunni að
fara sjálf og kaupa lauk.“ Hún skoðar
laukinn sem er í glærum plastpoka,
ekkert virðist vera að honum. „Ég
veit ekki af hverju þessu hefur verið
hent,“ segir hún. „Það er reyndar oft
þannig. Ef varan er ekki runnin út á
dagsetningu þá getur oft verið vara­
samt að taka hana,“ segir hún. „Þá fer
mann að gruna að eitthvað kunni að
vera að. Ég passa alltaf mjög vel upp
á að aðgæta hvort það sé vond lykt
af matnum og allt það. Sérstaklega
ef það er kjöt eða mjólkur vara. Þá
getur eitthvað hafa gerst, hún hafi átt
að vera í kæli en gleymst. Þá athugar
maður hana vel.“
Ekki mikið í dag
Laukurinn er í fínu lagi og hún skellir
honum í bakpokann sinn. Hún dýfir
sér lengra ofan í og er nánast kom­
in með allan búkinn í gáminn. „Það
er ekki margt hérna núna,“ segir hún
en lyftir upp kassa með ávöxtum í.
„Þessi sítróna virðist vera í lagi,“ segir
hún og gaumgæfir hana. Hún reynist
í fínu lagi og endar ofan í pokanum.
Estelle rótar örlítið meira en sér að
það er fátt um fína drætti þarna í dag
enda ekki búið að loka búðinni. „Ég
hef komið nokkrum sinnum síðustu
daga og veit þess vegna hvort það sé
eitthvað meira á botninum, það hef­
ur ekki verið neitt merkilegt undan­
farið og lítið bæst við,“ segir hún og
hoppar niður af pallinum fyrir fram­
an gáminn. Hún setur töskuna á bak­
ið og við höldum af stað í næsta
gám.
Mörgum finnst þetta
skrýtið
Estelle er ekki illa stödd fjár­
hagslega og segir marga
misskilja tilgang hennar með
því að sækja mat í ruslagáma.
„Ég geri þetta ekki af því ég á
ekki pening heldur af hug­
sjón. Það er alltof mikið fram­
leitt af mat í heiminum og
alltof miklu hent. Með því að
gera þetta þá er ég að kaupa
af búðunum og því ekki að
þrýsta á að það sé meira keypt
inn í búðirnar. Það er alltaf
allt stútfullt í búðunum, það
þarf að vera nóg til af öllu.
Svo rennur maturinn út og
þá má ekki selja hann. Oft
eru þetta vörur sem
er í góðu lagi því að
þó þær séu komnar
á síðasta söludag þá
eru þær ekki ónýtar.
Ég hef fundið ótrúlegt
magn af góðum mat í
gámunum.“
Hún segir fólk oft
verða hissa á því að
hún stundi þetta.
Margir spyrji hana og
séu forvitnir að vita af
hverju hún geri þetta.
„Mörgum finnst þetta
rosalega skrýtið og ég
verð vör við það. Ég
held að það sé vegna
þess að fólk hefur ekki
kynnt sér þetta. Þess
vegna er ég reiðubúin
til að tala um þetta því
að þegar ég útskýri fyrir
fólki af hverju ég geri þetta þá skil­
ur það mig. Flestir halda að fólk geri
þetta bara af því að það eigi ekki pen­
ing en þannig er það ekki. Ég hef lent
í því að fólk hefur rétt mér pening og
sagt: „Ég veit það er erfitt hérna á Ís­
landi, hérna er smáræði“,“ segir hún
hlæjandi. „Ég var svo hissa þegar ég
lenti í þessu að ég vissi ekkert hvern­
ig ég ætti að bregðast við. Þá áttaði
ég mig líka á því hvað fólk veit al­
mennt lítið um þetta og spáir lítið í
það hversu miklu er verið að henda.“
Lögfræðingur í gámana
Hún segir nokkuð stóran hóp stunda
þetta á Íslandi. Það fer þó leynt því
sumir skammast sín fyrir að opinbera
þessa iðju sína en aðallega er það þó
vegna þess að þegar fjallað hefur ver­
ið um þetta þá hafa matvöruverslan­
irnar tekið upp á því að læsa gámum
fyrir utan búðir sínar. Estelle seg­
ir það óþarfi. „Við göngum vel um
og það passa allir upp á að skilja við
gámana eins og þeir koma að þeim.“
Núna erum við komnar að næsta
gámi sem var skammt frá þeim
síðasta. Það eru líka fáir á ferli hér þó
að stöku bíl sé ekið fram hjá.
En hvað segja starfsmenn búð­
anna þegar þeir sjá hana dýfa sér í
gáminn? Hefur einhvern tímann ein­
hver komið að henni? „Það stóð einn
hérna fyrir utan um daginn að reykja
og hann hló bara,“ segir hún. „Ég hef
ekki lent í neinu veseni en hef heyrt
af fólki sem hefur lent í því að vera
rekið í burtu. Þá er bara best að fara
og vera ekki með neitt vesen. Ég hef
kynnt mér lagalegu hliðina á þessu
vegna þess að lögfræðingur sem ég
þekki stundar þetta líka. Í rauninni
er það þannig að þegar búið er að
setja matinn í gáminn þá er hann
ekki lengur eign búðanna heldur
gámafélagsins. Þannig að þær eiga
í raun ekkert meiri rétt á ruslinu en
annað fólk.“
Heilum kassa hent því ein brotnaði
Við erum komnar að gámnum og hún
gægist í hann – sér þar eitthvað sem
henni líst á og gerir sig tilbúna til þess
að dýfa sér inn. Leggur frá sér töskuna
og klifrar upp í. Lyktin úr gáminum er
stæk en hún lætur það ekki á sig á.
Hún birtist fljótlega í gámaopinu með
kassa af ávaxtaþeytingi í flösku. „Dá­
lítið skítugt,“ segir hún og lætur kass­
ann á jörðina fyrir framan gáminn.
Hún skoðar kassann vel og sér að það
hefur ein flaska brotnað og því eru
hinar útataðar í bláberjaþeytingi.
Hún kippir sér lítið upp við það.
„Í svona aðstæðum kemur sér vel
að hafa snjó!“ segir hún og byrj­
ar að tína flöskurnar upp úr kass­
anum og skola þær í snjónum. Í
ljós kemur að aðeins ein flaska af
tólf í kassanum var brotin. Hinar
eru í góðu lagi og renna ekki út
fyrr en á næsta ári. „Þessu hefur
verið hent af því þeir hafa ekki
nennt að þrífa hinar flöskurnar.
Það er í góðu lagi með þetta. Það
er oft sem maður finnur eitthvað
svona,“ segir hún. Lítið annað
er að finna í gáminum. „Ég hef
líka komið hingað síðustu daga
og það er ekkert merkilegt þarna
neðst.“
Estelle raðar flöskunum
í töskuna og hefst handa við
ganga frá. Hún ætlar aftur í
kvöld og vonast þá til að finna
eitthvað sem nýtist henni. Hún seg­
ist samt líka vera glöð ef hún finnur
ekkert því þá sé ekki verið að henda
mat sem er í lagi.
Kemur okkur öllum við
Við röltum heim á leið, Estelle með
matvælin sem hún fann á bakinu.
Hún fann ekki mikið í þetta skiptið
enda rétt að sýna hvernig hún fer að
og hversu auðvelt það er að ná sér í
mat úr ruslagámunum. En hvað ef
það fjölgaði mikið meðal ruslara. Yrði
þá nóg fyrir alla? „Já, það væri bara
frábært. Því minna sem er hent, því
betra. Fólk þarf að fara að gera sér
grein fyrir því hversu miklu er hent.
Þetta þarf að breytast. Af hverju eru
matvæli sem eru komin yfir síðasta
söludag ekki gefin þeim sem hafa
ekki efni á mat? Með því að tala opin­
skátt um þetta vil ég reyna að opna
umræðuna um það hversu miklum
mat er hent og að fólk fari að hugsa út
í þetta. Ekki endilega til þess að fleiri
fara að kafa í ruslagáma og ná sér í
mat heldur bara að íhuga þetta, bæði
þeir sem framleiða matinn, þeir sem
reka búðirnar og almenningur. Þetta
kemur okkur öllum við.“ n
„Ég heill-
aðist af
hugsuninni að
baki þessu og
fór að prófa
Sófi úr pappa Estelle
hefur sérstakan áhuga á
að endurnýta hluti. Hér
sést hún í sófa sem hún
gerði úr pappakössum.
Hvernig á að
bera sig að?
Ráð frá Estelle
n Vertu í gömlum fötum og skóm sem
mega verða skítug, gott er að hafa ljós
á höfðinu og nauðsynlegt að vera með
bakpoka.
n Stundum þarf að dýfa sér ofan í
gáminn en oft nægir að teygja sig inn
eftir matnum.
Nóg af káli Hér sést Estelle inni í gám fullum af grænmeti. Hún segist mjög oft finna gott græn-meti og ávexti í gámunum.
Að “rusla“
n Dumster Diving eða að rusla hefur
notið vaxandi vinsælda víða um heim.
Þeir sem stunda þetta gera það margir
af hugsjón þar sem gríðarlegu magni er
hent í heiminum. Í heimildamyndinni
Dive sem fjallar um þetta málefni eru
þrjár reglur ruslara sagðar vera: 1. Sá
sem kemur fyrstur að gáminum fer
fyrstur inn. 2. Maður tekur ekki meira
en maður þarf. 3. Gámurinn er skilinn
eftir í sama ásigkomulagi og komið var
að honum. Þ.e. passað upp á að ekki sé
neitt rusl í kringum gáminn.
Kíkt ofan í
Stundum er nóg
að kíkja ofan í
gáminn en oft
þarf Estelle að
fara inn í gám-
inn og leita.