Dagblaðið Vísir - DV - 03.01.2014, Blaðsíða 24

Helgarblað 3.–6. janúar 201424 Fólk Viðtal
S
igursteinn á heima í Kópa-
vogi, í fallegu einbýlishúsi í
kjarna bæjarins. „Kaffivélin er
biluð,“ tilkynnir hann blaða-
manni afsakandi símleiðis
og því er bankað upp á með tvo kaffi-
bolla í götumáli þótt Sigursteinn geti
varla á sér heilum tekið að vera ekki
með kaffivélina í lagi. Hann vill vera
góður gestgjafi og það sést vel á híbýl-
um hans sem eru hlýleg. Á stofugólf-
inu eru tvö ræktar leg ólífutré sem
virðast þrífast vel á norðurhjara ver-
aldar. „Þau verða að vera tvö saman
trúi ég, til að þau þrífist, enginn getur
verið aleinn“ útskýrir hann. Jólaljós
bera birtu inn í stofuna en annars er
bleksvartur desembermorgunn.
Vinnur að heimildamynd
um Brasilíufara
Sigursteinn er senn á leið til Kaup-
mannahafnar. Hann leggur loka-
hönd á heimildamynd um afdrif ís-
lenskra Brasilíufara en frá árinu 2009
hefur Sigursteinn unnið ásamt Luci-
ano Dutra að heimildamyndagerð
um Brasilíufarana, hóp Íslendinga
sem flutti búferlum til Suður-Brasilíu
á ofanverðri 19. öld. „Ég heyrði fyrst
af afdrifum þeirra hjá Jóni Baldvini
Hannibalssyni þegar hann var sendi-
herra í Helsinki og varð forvitinn um
hagi þessara Íslendinga. Ég sá seinna
heimildamynd gerða af Önnu Björns-
son og Jakobi Magnússyni sem vakti
athyglina enn frekar og þá ákvað ég
að kynna mér sögu þessa fólks betur.
Svo kom upp úr dúrnum að það var
hér brasilískur maður, Luciano Dutra,
með íslenskt ríkisfang sem hafði verið
í háskólanum að stúdera þessa sögu.
Þegar ég kynntist honum varð ekki
aftur snúið.
Nú er þetta að klárast og hefur
staðið yfir í fjögur ár. Þetta er mjög
áhugavert og þó að þetta sé saga Ís-
lendinga þá er hún líka hluti innflytj-
endasögu í Ameríku. Þarna voru uppi
hugmyndir um að vera með íslenska
nýlendu með stóru sniði, á borð við
Manitoba í Kanada. En það tókst ekki
og við rekjum það hvers vegna það
tókst ekki.“
Einn með mömmu
Sigursteinn er alinn upp af einstæðri
móður, Áslaugu Bergsteinsdóttur
tónmenntakennara. Hann og faðir
hans, Már Jónsson, eru ágætir kunn-
ingjar í dag þótt þeir hafi ekki eytt
miklum tíma saman í uppvexti Sigur-
steins. Sigursteini er einmitt hugsað
til föður síns þennan morgun þar sem
hann liggur á sjúkrahúsi í Gautaborg
eftir velheppnaða nýrnaígræðslu.
„Aðgerðin lukkaðist vel og hann finn-
ur strax góðar breytingar á sér. Ég hef
verið að fylgjast með honum Ég hef
verið að fylgjast með honum og var
úti hjá honum í tvo daga en aðgerðin
var núna í gær. Hann var búinn að
bíða eftir vera á biðlista eftir nýju nýra
í þrjú ár og orðinn tæpur til heilsunn-
ar,“ segir Sigursteinn hugsi. „Ég ólst
ekki upp hjá föður mínum, heldur hjá
móður minni. Hún ól mig ein upp og
við vorum mikið tvö ein. Svo var ég
líka mikið á Laugarvatni hjá ömmu og
afa. Þar var ég oft í fjóra mánuði á ári
og undir mér vel í sveitinni.“
Sigursteinn var sáttur við hlut-
skipti sitt þegar hann bar sig saman
við vini sína. Hann og móðir hans
voru góðir vinir og á tveggja manna
heimili er ekki pláss fyrir leiðindi.
„Ég man eftir því að mér fundust
skrýtin þessi foreldrahlutverk hjá vin-
um mínum. Mér fannst skrýtið þegar
pabbarnir voru í meiriháttar stjórn-
unarhlutverkum inni á heimilunum
sem ég átti ekki að venjast. Þeir biðu
í hægindastólunum eftir þjónustu.
Þá fannst mér skrýtið ef samskipti við
móðurina voru þvinguð eða í skip-
unartón. Ég fékk gott atlæti og naut
vináttu móður minnar.
Við þurftum að ræða öll mál, það
er ekkert pláss fyrir leiðindi á tveggja
manna heimili. Ég var mjög sáttur
þegar ég bar mig saman við vini mína.
Það er ljómi yfir tilhugsuninni um
stóra fjölskyldu en ég held að það geti
líka verið erfitt. Það eru kostir og gall-
ar við hvert fyrirkomulag. Aðalatriðið
er hvernig fólki líður saman. Okk-
ur leið vel saman og gátum talað um
allt.“
Rólegur drengur
með ríkulegt ímyndunarafl
Sigursteinn veiktist ekki fyrr en á full-
orðinsárum og var heilbrigður ung-
ur drengur. Móðir hans segir hann
hafa verið rólegan og þörf hans fyrir
sögur og ævintýri kviknaði snemma.
„Lengi býr að fyrstu gerð,“ segir hann
og tekur undir þá kenningu að kjarni
flestra haldist óbreyttur frá æsku. „Ég
hafði, held ég, snemma þörf fyrir að
uppgötva sjálfur og segja sögur. Ég
var mikið að dunda mér sem barn og
gat verið tímunum saman með mínar
sögur og ævintýri. Ég var sjálfum mér
nógur og með ríkulegt ímyndunarafl.
Það ræktaði ég á Laugarvatni þegar ég
dvaldi hjá ömmu og afa, fór með leik-
fangakarlana mína upp í fjall og bjó til
mikil ævintýri í hellum og við læki og
svona. Karakterinn er ótrúlega mót-
aður snemma.“
Glíma unglingsáranna
Á unglingsárunum tók rótleysi við. Á
þessum tíma var lítið rætt um mál-
efni samkynhneigðra og ef þau voru
rædd, var umræðan oftar en ekki á
neikvæðum nótum. Hann segist ekki
hafa áttað sig á því fyrr en mörgum
árum seinna hversu erfið togstreita
unglingsáranna var.
„Sem unglingur var ég óánægður
með mig. Mér fannst ég ljótur og
bólugrafinn. Ringulreið unglings-
áranna var byrjuð að trufla mig og
á þessum tíma var engin umræða
um samkynhneigð. Þetta er auðvit-
að mjög breytt í dag. Þessi glíma við
sjálfsmyndina er ekki jafn erfið í dag.
Glíma mín stóð yfir í mörg ár og það
er mikið álag á manneskju. Ég held
að ég hafi ekki alveg áttað mig á því,
hvorki þá né seinna, hvað sú innri
togstreita var erfið.“
Erfitt að bæla tilfinningar
Glíman reyndist Sigursteini sérlega
erfið. Hann trúir því að niðurbældar
tilfinningar hafi seinna rutt sér leið í
fyrstu veikindum hans. Hann kyssti
ekki strák fyrr en hann var orðinn 23
ára. „Maður náttúrlega bældi tilfinn-
ingar sínar sem hentaði mér illa þar
sem ég er mikil tilfinningavera. Ég er
þeim ósköpum gæddur að ég get ekki
tekist á hendur við verkefni öðruvísi
en að ég hafi góða tilfinningu fyrir því
að ég trúi virkilega að ég sé að gera
rétt. Þetta var tímabil sem án efa hef-
ur haft afgerandi áhrif seinna meir og
brotist út með þessum hætti sem það
gerði þegar ég veikist fyrst á geði 29
ára gamall.“
Hafði þroskann til að
takast á við veikindin
Hann þakkar fyrir að hafa verið
orðinn fullorðinn þegar hann veikt-
ist. Þroski fullorðinsáranna hafi orðið
til þess að honum bar gæfa til að taka
réttar ákvarðanir um heilsu sína. „Í
raun og veru var mín gæfa sú að ég
skyldi vera þetta fullorðinn og þrosk-
aður þegar ég fór svona út af sporinu
andlega. Þeir sem veikjast vantar oft
reynslu og þroska til þess að takast á
við þetta verkefni sem það er að glíma
við sjúkdóm. Þeir þurfa að geta tek-
ið réttu ákvarðanirnar, því það að ná
bata af veikindum sem þessum snýst
um lífsstíl.
Það tekur tíma að átta sig á því.
Því miður er alltof lítil umræða um
árangurinn af því að taka ábyrgð á
lífsstíl sínum. Það að heilbrigðisstétt-
irnar skuli ekki hafa haft forgöngu um
að benda á mikilvægi þess er ámæl-
isvert. Það er mikilvægt að ná góð-
um tökum á svefni, hreyfingu, matar-
æði og samskiptum. Í raun og veru er
ég að telja upp atriði sem skipta máli
hvað varðar lífsgæði hvers og eins.
Umræðan um mikilvægi góðs lífs-
stíls var ekki vöknuð þegar ég veikt-
ist, það örlar á henni nú en hún er alls
ekki nægilega áberandi og heilbrigð-
isstarfsfólk hefur ekki forgöngu um
mikilvægi góðs og reglusams lífs. Enn
þá segja læknar við sjúklinga að þeir
megi borða allt sem þeir vilja. Enginn
á að borða allt sem hann vill.“
Varð heltekinn af Guðmundar-
og Geirfinnsmálinu
Að fyrstu veikindum Sigursteins var
þó nokkur aðdragandi. Hann hafði
sökkt sér ofan í erfitt mál, Guðmund-
ar- og Geirfinnsmálið og varð heltek-
inn af því. Honum fannst sér fylgt eft-
ir og upplifði öryggisleysi. Hann telur
jafnvel að hann hefði getað forðað sér
frá fyrsta veikindakastinu hefði hann
ekki unnið að þessu tiltekna máli.
„Ég hefði líklega ekki veikst jafn
illa hefði ég ekki verið að vinna í Guð-
mundar- og Geirfinnsmálinu. Það
mál náði á mér tökum og var miklu
svakalegra en ég hefði getað ímynd-
að mér. Ég var í erfiðri stöðu, í sam-
félaginu voru þeir menn sem báru
ábyrgð enn í sínum valdastöðum.
Ég var orðinn heltekinn af rann-
sókn málsins og þess vegna var þetta
erfitt. Ég var sérlega upptekinn af
þeirri vitneskju að íslenskt samfélag
væri mjög spillt og lyti ekki lögum og
reglum réttarríkisins. Hér væri hægt
að taka fólk og pynda árum saman í
einangrun án þess að nokkrar sann-
anir eða vísbendingar væru til staðar
sem tengdi það við glæp.“
Hélt að það væri fylgst með sér
„Ég fylltist öryggisleysi og tengt mál-
inu hentu atburðir sem gáfu mér
fullt tilefni til þess að halda að það
væri fylgst með hverju fótmáli mínu
enda var allt undir, dómstólarnir, lög-
reglan, rannsóknarlögreglan og sak-
sóknaraembættið og allt heila klabb-
ið.
Öryggisleysið var að vissu leyti
skiljanlegt ef fólk setur sig í mín spor.
Ég skildi hversu langt menn höfðu
gengið. Ekki af því þeir hefðu ætlað
sér að vera vondir og breyta rangt.
Heldur af því þeir fóru vitlaust af stað
og gáfu sér vitlausar forsendur sem
þeir komust ekki út úr. Þegar ég sá
hversu langt menn voru tilbúnir að
ganga langt í að verja afstöðu sína, þá
missti ég öryggistil finninguna. Þegar
maður skildi að þetta mál er eitt
ljótasta réttarfarsklúður í sögu Vest-
urlanda og það þurfti að fara aftur
til tíma Francos á Spáni. Fólki fannst
þetta svo ótrúlegt, ég meina mér
fannst þetta ótrúlegt.“
Yfirmaður Stöðvar 2 bað
Sigurstein afsökunar
Sigursteini var sagt upp á Stöð 2 með-
an hann vann að málinu í launalausu
leyfi. Honum var gert að mæta til
vinnu og vinna uppsagnarfrest í þrjá
mánuði. Hann mátti hins vegar ekki
skrifa fréttir og jafnvel ekki taka sím-
töl. Hann segist hafa verið brotinn
niður á kerfisbundinn máta. Meðan
á uppsagnarfrestinum stóð voru æs-
ingartímar á ritstjórninni og út braust
eldgos. Á þeim tíma veiktist Sigur-
steinn og fljótt varð ljóst að stefndi í
erfið veikindi.
„Ég hef verið beðinn afsökunar
á því hvernig að þessu var staðið og
þykir vænt um það,“ segir Sigursteinn
og vill ekki nefna tiltekinn yfir mann á
nafn. „Það var þáverandi yfirmaður
minn sem gerði það. Ég met það mik-
ils, ég erfi það ekki við neinn og hef
alltaf fyrirgefið fordóma vegna geð-
sjúkdóma.
Ég var búinn að vera í launalausu
leyfi í mánuð að vinna að lausn máls-
ins þegar mér var sagt upp. En auð-
vitað hafði ég verið mjög upptek-
inn af þessari rannsókn og vinnslu
heimildamyndarinnar áður en ég
fór í þetta frí. Ég veiktist við þær að-
stæður að mér var gert að vinna
uppsagnarfrestinn án þess að mega
svara í síma, skrifa fréttir eða gera
nokkuð. Ég var brotinn niður kerfis-
bundið. Ég man að eldgosið byrj-
aði þarna, ég vappaði um fréttastof-
una án þess að gera nokkuð á 11 tíma
vöktum. Ég upplifði einnig mikla tog-
streitu. Stöð 2 vildi kaupa sýningar-
réttinn að þáttunum en þeir vildu
ekki sýna þá. Þannig að þetta var allt
saman mjög skrýtið. Þarna var einnig
einn yfirmanna tengdasonur þáver-
andi ríkis saksóknara og það var ekki
til að auðvelda samskiptin,“ segir
hann og brosir hæglátlega.
Alsælutímabil í upphafi veikinda
Þegar Sigursteinn hugsar til baka
og er beðinn um að lýsa því hvernig
aðrir gætu hugsanlega hafa séð hann
veikan, segist hann oft hafa dansað á
línunni.
„Ég man eftir atvikum úr ferlinu
áður en ég hætti þar sem ég dansaði
Fyrirgefur
ford an
„Það er sammannlegt að veikjast á geði,“ segir
Sigur steinn Másson. Hann er með geðhvörf og
veiktist fyrst 29 ára þegar hann rannsakaði Guð-
mundar- og Geirfinnsmálið. Hann varð heltekinn af
málinu og fannst sem fylgst væri með hverju fótmáli
sínu. Honum var sagt upp störfum á vinnustað sín-
um, Stöð 2, og gert að vinna þriggja mánaða upp-
sagnarfrest án þess að mega skrifa fréttir eða svara
síma. Hann segist með þessu hafa verið brotinn niður
kerfisbundið. Yfirmenn hans á Stöð 2 hafa beðið hann
afsökunar og sjálfur erfir hann ekki neitt við neinn.
Sigursteinn hefur náð tökum á sjúkdómnum og segir
sögu sína í þeirri von að aðrir finni í henni styrk.
Kristjana Guðbrandsdóttir
kristjana@dv.is
„Glíma
mín
stóð yfir í
mörg ár og
það er mikið
álag á
manneskju