Dagblaðið Vísir - DV - 06.05.2014, Blaðsíða 12

Vikublað 6.–8. maí 201412 Fréttir
K
jartan Gunnarsson innleiddi
málið með því að vísa til
fregna um kaup Kaupþings-
Búnaðarbanka eða Jóns Ás-
geirs Jóhannessonar á öllum
eignum Jóns Ólafssonar, aðaleiganda
Norðurljósa og tillögur um endur-
skipulagningu félagsins sem hafa ver-
ið ræddar opinberlega í framhaldi af
því,“ segir í fundargerð Landsbanka Ís-
lands frá 26. nóvember 2003 sem DV
hefur undir höndum. Boðað var til
fundarins gagngert til að ræða kaup
Jóns Ásgeirs á Norðurljósum en nokk-
uð misvísandi skilaboð höfðu borist
um aðkomu hans að viðskiptunum.
Á þessum tíma stóð Landsbanki Ís-
lands frammi fyrir því að þurfa að taka
þátt í fjárhagslegri endurskipulagn-
ingu fjölmiðlafyrirtækisins Norð-
urljósa, sem í dag heitir 365, vegna
skulda þess við bankann. Fréttir höfðu
borist af því að Jón Ásgeir Jóhannes-
son væri að kaupa Norðurljós með
aðstoð Kaupþings-Búnaðarbanka.
Norðurljós skulduðu Landsbanka Ís-
lands hins vegar um 1.100 milljón-
ir króna og átti bankinn því verulegra
hagsmuna að gæta inni í félaginu.
Skuldirnar voru til komnar vegna lána
sem veitt voru fyrir einkavæðingu
Landsbankans.
„Erfið umræða“
Haldin var sérstakur fundur um málið
vegna þess að það var skoðun banka-
ráðsins að það væri erfitt viðureignar.
Björgólfur Guðmundsson, formaður
bankaráðsins, var ekki á umræddum
fundi og því stýrði Kjartan Gunnars-
son honum.
Á þessum tíma átti sér stað í samfé-
laginu mikil umræða um Baugs málið
svokallaða, rannsókn lögreglunn-
ar á ætluðum lögbrotum stjórnenda
Baugs, en Jón Ásgeir Jóhannesson
var helsti stjórnandi og eigandi fyrir-
tækisins. Talið var mögulegt að rót
Baugsmálsins væri flokkspólitísk og
að Sjálfstæðisflokkurinn stæði á bak
við rannsóknina. Fréttir seinni tíma
renndu svo stoðum undir þetta, meðal
annars aðkomu Kjartans Gunnars-
sonar, sem þá var framkvæmdastjóri
Sjálfstæðisflokksins, að fundahöldum
um málið í húsakynnum Morgun-
blaðsins. Einnig var mikið rætt um
samþjöppun eignarhalds á fjölmiðla-
markaði og voru valdamenn í Sjálf-
stæðisflokknum sérstaklega smeykir
við Jón Ásgeir Jóhannesson að því
leyti en hann var einn umsvifamesti
kaupsýslumaður landsins. Þá hafði
Jón Ólafsson, þáverandi eigandi
Norðurljósa, átt í erfiðu sambandi við
Sjálfstæðisflokkinn. Viðskiptin snertu
því tvo kaupsýslumenn sem ekki voru
í náðinni hjá Sjálfstæðisflokknum.
Fundargerðin endurspeglar við-
kvæmni þessarar stöðu þar sem sá
sem sem stýrði bankaráðsfundinum
var líka framkvæmdastjóri Sjálfstæðis-
flokksins og einn nánasti bandamaður
Davíðs Oddssonar um árabil. Orð-
rétt segir í henni um viðskiptin með
Norður ljós: „Athygli hefði vakið í því
efni að forsvarsmenn Kaupþings-Bún-
aðarbanka og Jón Ásgeir Jóhannes son
virðast ósamstíga í yfirlýsingum um
það hver sé raunverulegur kaupandi
þessara eigna. Mál þetta hefur tengst
erfiðri umræðu um hlutverk banka
almennt og aðild aðila að mögu-
legu undanskoti eigna Jóns Ólafsson-
ar vegna víðtækrar skattrannsóknar
á málefnum Norðurljósa og aðal-
eiganda þess, Jóns Ólafssonar sem er
nú nýlokið. Einnig hefur farið fram
umræða um samþjöppun á fjölmiðla-
markaði og sjónarmið komið fram,
bæði frá stjórn og stjórnarandstöðu,
um mikilvægi þess að samþjöppun
í eignarhaldi á fjölmiðlum yrði ekki
meiri en nú er.“
Mögulegar milljónaafskriftir
Í fundargerðinni eru hagsmunir bank-
ans vegna lána til Norðurljósa teikn-
aðir upp þannig að 800 milljónir væru
með tryggðum veðum en að 150 millj-
óna króna yfirdráttur og 150 milljóna
skuldabréfaeign væri ótryggð. Þannig
stóð bankinn frammi fyrir mögu-
legu tapi vegna fjárhagslegrar endur-
skipulagningar Norðurljósa. Þessa
hagsmuni vildi bankinn verja.
Kjartan Gunnarsson dró upp þá
mynd af stöðu Landsbankans gagn-
vart Norðurljósum að þrír kostir
væru í stöðunni. Svo segir: „Í fyrsta
lagi að kaupendur hefðu í huga að
halda áfram rekstri félagsins með
auknu hlutafé og greiða einfald-
lega af skuldum. Í öðru lagi að nýir
eigendur hygðust standa fyrir fjár-
hagslegri endurskipulagningu, auka
hlutafé og fá umbreytingu eða niður-
fellingu hluta skulda. Í þriðja lagi að
80% niðurfærsla hlutafjár samhliða
kaupum þýddu í raun að eigendur
viðurkenndu að félagið stæði frammi
fyrir gjaldþroti og endurskipulagn-
ing rekstrar yrði framkvæmd með því
að félagið færi í þrot og sambanka-
eigendur yfirtækju lánin.“
Samkomulag forsenda
Forsendan fyrir kaupum Jóns Ásgeir á
Norðurljósum var sú að samkomulag
næðist á milli hans, Kaupþings-Bún-
aðarbanka og Landsbanka Íslands
um fjárhagslega endurskipulagningu
félagsins, samkvæmt því sem fram
kemur í fundargerðinni. Ef þessi fjár-
hagslega endurskipu lagning gengi
ekki upp þá ætti Jón Ásgeir sölu-
rétt á félaginu, möguleikann á því
að selja hlutinn í Norðurljósum, til
Kaupþings-Búnaðarbanka. Aðkoma
Landsbankans að endurskipulagn-
ingu var því mikilvæg fyrir Jón Ás-
geir og eins fyrir Landsbankann
sjálfan þar sem hann átti verulegra
fjárhagslegra hagsmuna að gæta.
Með því að vinna með Kaup-
þingi-Búnaðarbanka var Jón Ásgeir
því búinn að skapa sér góða stöðu
gagnvart Landsbankanum. Bankinn
hafði fjárhagslega hagsmuni af því
að endurskipulagning Norðurljósa
gengi upp. Þeir pólitísku og siðferði-
legu hagsmunir sem lýst er í fundar-
gerðinni varðandi samþjöppun
eignarhalds á fjölmiðlamarkaði og
pælingar um skattrannsókn á Jóni
Ólafssyni lutu á endanum í lægra
haldi fyrir þeim fjárhagslegu hags-
munum sem voru undir í málinu.
Samþykktu endurskipu-
lagninguna
Bankaráðið samþykkti fyrir sitt leyti
að taka þátt í fjárhagslegri endur-
skipulagningu Norðurljósa sem með-
al annars fól í sér skuldaafskrift og var
háð því skilyrði að nýtt hlutafé kæmi
inn í félagið. Fjárhagslegir hagsmun-
ir bankans voru hins vegar taldir vera
tryggðir með kaupum á sambankaláni
upp á 2.000 milljónir fyrir 1.000 millj-
ónir. Af þessu sést í hve miklu lykil-
hlutverki Kaupþing-Búnaðarbanki
var í viðskiptunum með Norðurljós.
Um þetta segir í fundargerðinni:
„Staða málsins er þannig nú að Kaup-
þing-Búnaðarbanki hefur boðið
Landsbankanum að kaupa 2000 millj.
kr. sambankalán á 1000 millj.kr. Er það
gert til að greiða fyrir áframhaldandi
endurskipulagningu fjármála félags-
ins sem óskað er eftir að fari fram í
samstarfi við Kaupþing-Búnaðar-
banka og Landsbanka. Meginatriði
þeirra tillögu er að allar skuldir fé-
lagsins verði skrifaðar niður um 30%,
þ.e. í 70%. Kaup Landsbankans á sam-
bankaláni, á 50% af nafnvirði þess,
gera bankanum fært að taka þátt í
slíkri fjárhagslegri endurskipulagn-
ingu, þannig að bankinn tapi engu
af sínum ótryggðu eða tryggðu kröf-
um. Þess í stað á bankinn möguleika
á skuldauppgjöri sem tryggi bank-
anum um 70 millj. kr. umfram kröf-
ur auk mögulegs verðmætis í hluta-
fé í félaginu að fjárhæð um 250 millj.
kr. Ef ekkert er að gert blasir við að
Landsbankinn gæti tapað á bilinu
100–200 millj. kr. ef til gjaldþrots eða
nauðasamninga kæmi. Þessi endur-
skipulagning myndi tryggja að skuld-
ir félagsins lækkuðu úr 7 milljörð-
um í 4,9 milljarða og miðað við að
frjálst greiðsluflæði (EBITDA) félags-
ins er áætlað um 700 millj.kr. má ætla
að félagið geti vel staðið undir þeim
skuldbindingum. Forsenda endur-
skipulagningarinnar er þó sem fyrr
að nýtt hlutafé að fjárhæð 1000 millj.
kr verði greiddar inn í félagið.“
Þannig gat Landsbankinn tryggt
sína hagsmuni með þátttökunni í
viðskiptunum í stað þess að horfa
fram á hugsanlegt tap upp á 1.000 til
2.000 milljónir.
Vildu ekki samþykkja Jón Ásgeir
Á fundinum var einnig ákveðið að
samþykkja það fyrir hönd bankans
sem kröfuhafa að Jón Ólafsson færi
út úr Norðurljósum sem meirihluta-
eigandi. Þetta gerði bankaráðið: „Eitt
lykil atriði varðandi áframhald málsins
er að Landsbankinn, þarf samkvæmt
ákvæðum sambankalánssamnings,
að samþykkja að Jón Ólafsson láti af
meirihlutaeign í félaginu.“
Einnig lá fyrir beiðni frá Kaup-
þingi-Búnaðarbanka um að banka-
ráðið samþykkti að Jón Ásgeir Jóhann-
esson keypti fjölmiðlafyrirtækið. Þetta
vildi bankaráðið hins vegar ekki gera.
„Fyrir liggur ósk Kaupþings-Búnaðar-
banka, sem umboðsaðili lánsins, að
Landsbankinn staðfesti slíka sölu til
Jóns Ásgeirs Jóhannessonar. Banka-
ráð taldi ekki eðlilegt að Landsbank-
inn kæmi á þessu stigi fram sem að-
ili sem hefði áhrif á eða skoðun á
væntanlegri samsetningu hluthafa í
félaginu. Bankaráðið fól bankastjórn
að haga samþykki á sölunni þannig
að til Kaupþings-Búnaðarbanka yrði
beint þeirri ákvörðun Landsbankans
að samþykkja að Jón Ólafsson, Innuit
Ltd. yrði ekki lengur meirihlutaeig-
andi, án þess í sjálfu sér að taka af-
stöðu til hlutafjárþátttöku nýrra aðila.“
Umrædd fundargerð sýnir samt,
þrátt fyrir skort á vilja til að samþykkja
Jón Ásgeir sem kaupanda, að Kjartan
Gunnarsson kom að því sem vara-
formaður bankaráðs Landsbanka Ís-
lands að tryggja Jóni Ásgeiri yfirráð
yfir Norðurljósum. Ekki er hægt að
sjá nákvæmlega út frá fundargerðinni
hvað Kjartani fannst um þetta en ætla
má að honum hafi þótt nokkuð súrt að
kyngja þessum viðskiptum.
Liðkað til fyrir Rauðsól
Með kaupunum á Norðurljósum,
sem svo mynduðu grunninn í fjöl-
miðlafyrirtækinu 365, var Jón Ásgeir
Jóhannesson orðin eigandi stærsta
einkarekna fjölmiðlafyrirtækisins á
Íslandi. Líkt og fundargerðin sýnir
lék Kaupþing-Búnaðarbanki, sem
á þeim tíma var stýrt af Hreiðari Má
Sigurðssyni, lykilhlutverk í því að
koma sölunni til hans á koppinn.
Af fundargerðinni, sem og ýmsum
öðrum fyrirliggjandi upplýsingum,
má álykta að Kjartan Gunnarsson og
forsvarsmenn í Sjálfstæðisflokknum
hafi ekki verið sérstaklega sáttir við
þessa niðurstöðu.
Landsbanki Íslands varð á næstu
árum aðalviðskiptabanki 365 og er
bankinn, eða arftaki hans, það enn í
dag. Stjórnendur Landsbanka Íslands
aðstoðuðu Jón Ásgeir svo við að halda
yfirráðum sínum yfir 365 í kjölfar ís-
lenska efnahagshrunsins 2008 með
fléttu í gegnum félagið Rauðsól ehf.
Merkileg tíu ára saga
Einn af stjórnarmönnum 365, Árni
Hauksson, sagði sig úr stjórn félagsins
vegna þess hvernig staðið var að þeim
viðskiptum en þá keypti félag í eigu
Jóns Ásgeirs 365 af öðru félagi í hans
eigu sem orðið var ógjaldfært að mati
dómkvaddra matsmanna. Kaupverðið
var 1.400 milljónir króna en skuldir
móðurfélags 365 á þessum tíma voru
um sex milljarðar króna. Til marks um
hvað þetta er lágt verð þá vill Jón Ás-
geir nú fá um átta milljarða króna fyr-
ir fjölmiðlafyrirtækið – upphæð sem
enginn er reiðubúinn að greiða.
Rétt eins og árið 2003, þegar Jón
Ásgeir eignaðist Norðurljós, voru
Rauðsólarviðskiptin meðal annars
framkvæmd með hlutafjáraukningu
upp á milljarð; aukningu sem smá-
sölurisinn Hagar fjármagnaði að
stærstum hluta.
Kröfuhafar félagsins sem seldi Jóni
Ásgeiri 365 í nóvember 2008 enduðu á
því að tapa um 3,7 milljörðum króna
vegna viðskiptanna, samkvæmt út-
tekt í Kjarnanum í síðustu viku. Kröfu-
hafar félagsins, aðallega sjóðurinn
Landsvaki, féllu í fyrra frá skaðabóta-
máli á hendur stjórnarmönnum í
365 vegna sölunnar til Rauðsólar í
ljósi þess að þeir greiddu hver um sig
skaðabætur upp á tugi milljóna hver,
samkvæmt því sem fram kom í Kjarn-
anum.
Jón Ásgeir heldur enn utan um
eignarhaldið á 365 og verður ekki ann-
að sagt, út frá þessum tveimur við-
skiptasnúningum sem hér er lýst, að
hann hafi verið ansi klókur í viðskipt-
um sem snerta eignarhald félagsins.
Fyrst hvernig hann komst yfir fyrirtæk-
ið 2003 og svo eins hvernig hann hélt
því árið 2008. n
Bankaráðið vildi ekki
samþykkja jón ásgeir
n Sérstakur fundur haldinn um kaupin á Norðurljósum n Tveir viðskiptasnúningar Jóns Ásgeirs
Ingi Freyr Vilhjálmsson
ingi@dv.is Með fulltingi Kaupþings Fundargerð
bankaráðs Landsbankans sýnir vel fram á það
lykilhlutverk sem Kaupþing-Búnaðarbanki var í
þegar bankinn kom að því að tryggja kaup Jóns
Ásgeirs Jóhannessonar á Norðurljósum árið 2003.
Pólitískum athugasemdum lýst Mest
ber á ummælum Kjartans Gunnarssonar í
fundargerð Landsbankans frá árinu 2003
þar sem rætt er um fjárhagslega endur-
skipulagningu Norðurljósa. Bankaráðið vildi
ekki samþykkja Jón Ásgeir sem kaupanda.
leynigögn
úr Landsbankanum
– 3. hluti –
„Einnig hefur
farið fram
umræða um samþjöppun
á fjölmiðlamarkaði.