Dagblaðið Vísir - DV - 30.09.2014, Blaðsíða 11

Fréttir 11Vikublað 30. september–2. október 2014
Aðförin Að eftirlitinu
skorin niður n Atlaga gerð að umboðsmanni og skorið niður hjá sérstökum
Blóðtakan úr embætti
sérstaks saksóknara
Stór mál framundan og hrunmálum ekki lokið enn
Embætti sérstaks saksóknara sætir meiri
niðurskurði samkvæmt fjárlagafrum-
varpinu fyrir árið 2015 en dæmi eru um.
Fjárveitingin, 292 milljónir króna, er aðeins
liðlega fimmtungur upphæðarinnar sem
embættið hafði umleikis árið 2012. Um er
að ræða nærri helmings niðurskurð frá síð-
asta ári, úr 566 niður í 292 milljónir króna.
Við embættið hafa starfað um 50
sérfræðingar við rannsókn mála og
undirbúning málssókna. Samkvæmt
upplýsingum frá embættinu eru 96 mál
til rannsóknar og 187 mál eru á ákærustigi
þar sem annað tveggja er verið að gefa út
ákærur eða ákærumeðferð er yfirstand-
andi. 14 mál bíða rannsóknar og önnur 10
mál eru til greiningar á sakarefnum. Þess
má einnig geta að 33 málum hefur lokið án
ákæru á starfstíma embættisins. Alls hefur
embættið tekið fyrir 637 mál og þar af eru
liðlega 200 tengd bankahruninu.
Þung mál framundan
Framundan eru stór dómsmál sem krefjast
mikils mannafla hjá embætti sérstaks
saksóknara. Má þar nefna Al-Thani málið
sem kemur til meðferðar dómstóla í byrjun
næsta árs. Fleiri stór Kaupþingsmál verða
rekin vikurnar þar á eftir fyrir dómstólum.
Eins og meðfylgjandi tafla ber með sér voru
stærstu fjárveitingarnar til embættis sér-
staks saksóknara á fjárlögum árin 2011 og
2012, þremur til fjórum árum eftir hrunið.
Athygli vekur að á þeim árum reyndust
fjárveitingar ríflegar og því gat embættið
lagt til hliðar til að mæta síðari tíma
niðurskurði að einhverju leyti. Ætla má að
úr málaþunganum dragi þegar rannsókn
og málaferlum lýkur sem beinlínis tengjast
hruninu. Samkvæmt framansögðu sér þó
ekki enn fyrir endann á þeim málum og því
er ljóst að helmings niðurskurður frá þessu
ári þrengir mjög að getu embættisins til að
ljúka málum.
Atlaga úr ýmsum áttum
Reglulega eru störf embættis sérstaks
saksóknara til umfjöllunar og iðulega gerð
tortryggileg. Þegar Eva Joly var fengin til
ráðgjafar vegna mögulegra efnahags-
brota í hruninu taldi hún víst að slíkt yrði
reynt af hálfu verjenda sakborninga.
Nýverið var embættið borið þeim sökum
að hafa stundað ólöglegar hleranir í máli
sem tengist meintum umboðssvikum
Kaupþingsstjórnendanna Hreiðars Más
Sigurðssonar, Sigurðar Einarssonar og
Magnúsar Guðmundssonar. Allir eru þeir
ákærðir fyrir umboðssvik við 78 milljarða
króna lánveitingar til sex félaga á Bresku
Jómfrúaeyjum skömmu fyrir bankahrunið. Í
kjölfarið hefur verjandi Hreiðars Más krafist
frávísunar málsins vegna meintra lögbrota
embættisins. Frávísunar hefur verið
krafist í fleiri málum sem rekin eru af hálfu
sérstaks saksóknara fyrir dómi. Á þessari
stundu er ekki ljóst hvort hlerunarmálin
leiði til kæru eða hvernig slíkar kærur verða
afgreiddar. Samantekið er að sjá sem sótt
sé að embætti ríkissaksóknara úr tveimur
áttum; frá stjórnvöldum annars vegar og
hins vegar frá verjendum bankamanna
og annarra sem embættið hefur haft til
rannsóknar.
Fjárveitingar til embættis
sérstaks saksóknara
Ár Fjárveiting Útgjöld (milljónir króna)
2009 288 227
2010 754 650
2011 1.249 999
2012 1.325 1.253
2013 849 1.191
2014 566 700
2015 292 (fjárlagfrumvarp 2015)
Átakaembætti
Ólafur Þ. Hauksson
og samstarfsfólk
hans hjá embætti
sérstaks saksóknara
hefur ekki siglt lygn-
an sjó undanfarin ár.
Mynd Sigtryggur Ari
forsætis- og dómsmálaráðherra,
undir gagnrýni Hönnu Birnu.
Þannig gaf Sigmundur Davíð í skyn
að umboðsmaður hefði brotið á
mannréttindum innanríkisráðherra
með því að birta bréfið opinber-
lega: „Það eru mannréttindi allra,
þar með talið ráðherra, að hafa and-
mælarétt þegar þeir eru sakaðir um
hluti.“ Þá gaf Bjarni Benediktsson
í skyn að embættið hefði ekki gætt
meðalhófs og sagði vinnubrögðin
á skjön við annað verklag hjá um-
boðsmanni Alþingis. Í kjölfarið
héldu þingmenn ríkisstjórnarflokk-
anna uppi sömu gagnrýni.
Eins og fram hefur komið fékk
Hanna Birna sömu meðferð og aðr-
ir aðilar og stjórnvöld hvað varð-
ar opinbera birtingu á bréfum um-
boðsmanns. Embættið hefur um
nokkra hríð haft það fyrir venju að
birta opinberlega bréf vegna frum-
kvæðisathugana á vef sínum, ýmist
samdægurs eða daginn eftir að þau
eru send. Bréfið sem stjórnarliðar
eru óánægðir með að skyldi birtast
var birt daginn eftir. Þannig má ljóst
vera að gagnrýnin byggir ekki á mál-
efnalegum grunni.
Sagður hafa
hótað umboðsmanni
Fleiri áttu eftir að gagnrýna um-
boðsmann Alþingis næstu daga.
Þannig sagði ritstjóri Morgun-
blaðsins til að mynda í Staksteinum
að embættið hefði blandað sér af
fljótfærni inn í mál sem þegar var til
athugunar af öðrum bærum aðilum.
Björn Bjarnason tók í sama streng og
sagði embættið „leggja lykkju á leið
sína til að rökstyðja aðkomu sína
að málinu.“ Þá ýjaði hann að því að
umboðsmaður smíðaði nýjar regl-
ur í þeim tilgangi að koma með að-
finnslur við ráðherra. Elliði Vignis-
son, bæjarstjóri í Vestmannaeyjum,
skrifaði loks harðorðan pistil þar
sem hann hjólaði í ríkissaksóknara,
lögreglu og umboðsmann og kom
fram með þá kenningu að þeir væru
að styrkja „valdastöðu sína gagnvart
stjórnmálamönnum“. Þá sagði hann
„afstöðu“ umboðsmanns og „þrá-
kelkni“ athyglisverða en vera kynni
að hann hefði „hlaupið út undan
sér.“ Ýmsir fleiri áttu eftir að fylgja
þessari sömu línu í kjölfarið.
Atlagan að embættinu nú er
áhugaverð í ljósi sögunnar en um-
boðsmaður Alþingis varð fyrir
barðinu á Davíð Oddssyni í átökum
um fjölmiðlafrumvarpið í maí 2004.
Davíð Oddsson gegndi þá einnig
embætti dómsmálaráðherra í fjar-
veru Björns Bjarnasonar. Hann fékk
um þetta leyti í hendur álit Tryggva
Gunnarssonar, umboðsmanns Al-
þingis, um skipan Björns Bjarna-
sonar á Ólafi Berki Þorvaldssyni,
frænda Davíðs, í embætti hæstarétt-
ardómara. Davíð mislíkaði niður-
staða umboðsmanns og er sagður
hafa haft í hótunum við hann í sím-
tali. Tryggvi lýsti því svo við trúnað-
armenn sína að Davíð hefði hótað að
endurnýja ekki við hann ráðningar-
samning enda gengi hann erinda
annarra umsækjenda. Var Tryggva
brugðið eftir símtalið og íhugaði að
tilkynna málið til Alþingis, en emb-
ættið heyrir beint undir Alþingi en
ekki framkvæmdavaldið.n
Framhald á næstu síðu 
„Embætti sérstaks
saksóknara sætir
meiri niðurskurði en dæmi
eru um