Dagblaðið Vísir - DV - 18.07.2014, Blaðsíða 12

Helgarblað 18.–21. júlí 201412 Fréttir
Vilja hætta að hvíslast
á um fóstureyðingar
n Skrifa bók um reynslu kvenna af fóstureyðingum n 1.000 konur fara í fóstureyðingu á ári
U
m eitt þúsund fóstur-
eyðingar eru framkvæmd-
ar árlega á Íslandi. Þrátt
fyrir þennan fjölda er lítið
rætt um slíkar aðgerðir og
um þær liggur hálfgerður þagnar- og
leyndarhjúpur. Helst er rætt um sið-
ferðislegan grundvöll slíkra aðgerða,
en sjaldnar um ákvarðanatökuna
og hvað það er sem leiðir til þess að
konur velja þessa leið. Tilfinningarn-
ar sem tengjast slíkum aðgerðum og
ástæðurnar sem liggja að baki því að
þessi ákvörðun er tekin eru marg-
slungnar og flóknar, en umræðan
fær sjaldan mikið vægi.
Þær Silja Bára Ómarsdóttir og
Steinunn Rögnvaldsdóttir hyggj-
ast skrifa bók um fóstureyðingar og
reynslusögur íslenskra kvenna af
þeim. Hugmyndin er að vekja um-
ræðu um þennan valkost kvenna og
lyfta hulunni – enda þarf að standa
vörð um yfirráðarétt kvenna yfir eig-
in líkama, segja þær Steinunn og
Silja.
„Ég hef verið að hugsa um þetta
mjög lengi,“ segir Silja Bára. Vendi-
punktur varð þegar vinkona þeirra
Steinunnar skrifaði svo mastersrit-
gerð um baráttuna fyrir því að fóst-
ureyðingar yrðu heimilaðar á Íslandi
og Silja viðraði þessa hugmynd við
Steinunni. Í kjölfarið vildi Steinunn
taka þátt í verkefninu. „Ég hringdi
bara í hana og sagði henni að þetta
væri eitthvað sem ég vildi taka þátt í,“
segir Steinunn.
Hætta að hvísla
„Fyrir nokkrum árum fór vinkona
mín í fóstureyðingu og talaði mjög
opinskátt um það eins og hún gerir
um allt í sínu lífi. Hún upplifði það þá
að margar konur ræddu ekki um það
að hafa farið í fóstureyðingu, þrátt
fyrir að þær deildu sömu reynslu.
Það kom alltaf sama línan: „Ég hef
nú ekkert rætt þetta, en ég fór einu
sinni í fóstureyðingu“,“ segir Silja og
segir að um leið og einhver opni á
umræðuna fari boltinn að rúlla og
konur byrji að deila sögum sínum.
„Þetta er eitthvað sem margar kon-
ur vilja tala um, en upplifa að þær
þurfi að hvísla. Við viljum breyta því.“
Þegar hafa borist til þeirra reynslu-
sögur sem þær vona að verði svo enn
fleiri. „Margar konurnar lýsa því að
sé rætt í hálfum hljóðum og hvíslað
um þessa reynslu,“ segir Silja.
Ekki frjálsar
Silja og Steinunn benda á að fyr-
ir tæpum fjörutíu árum börðust ís-
lenskar rauðsokkur fyrir frjálsum
fóstureyðingum, en þó séu þær ekki
frjálsar. „Á Íslandi eru fóstureyðingar
ekki frjálsar. Til þess að fá að fara í
fóstureyðingu þurfa konur að ráð-
færa sig við tvo lækna eða lækni og
félagsráðgjafa. Þegar ég hef sagt frá
þessari staðreynd í hópi kvenna
bregður mörgum þar sem þær höfðu
ekki áttað sig á því að í raun eru fóst-
ureyðingar ekki frjálsar þó að praxís-
inn sé kannski þannig,“ segir Silja.
„Ef horft er á kort yfir fóstur-
eyðingarlöggjöf er Ísland ekki með
þá kvenvænustu. Það eru ofboðs-
lega margir sem stökkva til og segja
að auðvitað eigi þetta ekki að vera
of auðvelt og það megi ekki misnota
þetta. Mér finnst þetta vera grund-
vallaratriði; yfirráðaréttur kvenna
yfir eigin líkama. En á öllum þessum
fjörutíu árum höfum við lítið rætt
þetta.“
Vilja að konur geti speglað sig
Þær segjast vona að með þessum
bókaskrifum verði til rit þar sem kon-
ur sem eru að ganga í gegnum þetta
ákvarðanatökuferli geti gripið til, les-
ið og speglað sig í sögum annarra
kvenna sem hafa staðið í svipuðum
sporum. Einnig að þær sem hafa far-
ið í fóstureyðingu en hafi ekki unnið
úr þeirri reynslu sjái að þær eru ekki
einar.
Þá segja þær að það sé áhyggju-
efni að fjörutíu árum eftir að lögin
voru sett upplifi konur og pör það
sem skammarlegt og jafnvel neyðar-
úrræði að fara í fóstureyðingu. „Það
er tabú í kringum þessa umræðu
sem þarf að brjóta upp. Það er bæði
skömm en svo eru einnig konur sem
upplifa það að fá sektarkennd vegna
þess að þær skammast sín ekki. Við
sjáum það í sögunum sem við höf-
um fengið sendar að ástæðurn-
ar fyrir því að konur fara þessa leið
eru mjög ólíkar,“ segir Steinunn. Þær
benda á að sú mýta er lífseig að kon-
ur velji fóstureyðingu aðeins sem
neyðarúrræði. Það sé ekki raunin
heldur séu ástæðurnar mjög marg-
þættar.
Margar tilfinningar
„Sumar upplifa eftirsjá, en aðrar
létti. Þær eru margar ástæðurnar, en
konurnar eiga allt það sameiginlegt,
þessa reynslu að hafa farið í fóstur-
eyðingu. Þetta er ekki einfalt. Sumar
konurnar voru í ofbeldissambandi,
sumar höfðu kannski verið að reyna
lengi að eignast barn en aðstæð-
ur þeirra voru skyndilega breyttar,
aðrar höfðu ekki heilsu til að ganga
með barn, aðrar gengu í gegnum
sambandsslit eða óttuðust að sam-
bandið þyldi ekki að parið eignaðist
barn. Stundum tengist þetta einn-
ar nætur gamni eða þá að konurnar
vildu bara ekki eignast barn. Ástæð-
urnar eru margslungnar og þær eru
mun fleiri,“ segir Steinunn.
Hún bendir á að oft sé ástæð-
unum fyrir því að konur fari í fóst-
ureyðingu skipt í tvo hópa. Annars
vegar „góðar fóstureyðingar“ og svo
„vondar“. „Konur sem fara í „góða“
fóstureyðingu gera það vegna þess
að þær hafa orðið fyrir nauðgun
eða vegna þess að fóstrið er ekki líf-
vænlegt. Í „vondu” fóstureyðingarn-
ar fara svo til dæmis mæður, sem
ekki vilja eignast fleiri börn, kon-
ur sem hafa farið í tæknifrjóvgun
og vilja hætta við, eða konur sem
verða óléttar eftir skyndikynni,“ seg-
ir Steinunn og segir þetta mikla ein-
földun á flókinni ákvarðanatöku.
„Það eru rosalega margar kon-
ur sem eiga erfitt með að taka þessa
ákvörðun einar og miða bara við
sínar eigin þarfir. Oftast spila þarfir
allra í kringum þær inn í. Það flæk-
ir svo málin að þetta er sjaldan rætt
á opinskáan hátt,“ segir Silja Bára og
Steinunn bætir við að það sé félags-
legt taumhald í samfélaginu sem
fyrirskipi að það að eignast börn sé
bæði göfugt og þýðingarmikið. Þau
sem velji barnleysi verði oft fyrir
miklum fordómum.
Breytist hratt
Í nágrannaríkjum Íslands er nú rætt
um breytingar á fóstureyðingarlög-
gjöf og yfirleitt snýst umræðan um
það að gera lagarammann þrengri
eða jafnvel banna fóstureyðingar al-
veg. „Undanfarið hefur mér fund-
ist sú umræða sem þar fer fram, og
hefur fram til þessa verið einangr-
uð við Bandaríkin, verið byrjuð að
teygja sig til nágrannaríkja okkar,“
segir Silja, og segir það vera bakslag
varðandi yfirráðarétt kvenna yfir eig-
in líkama. „Það er eins og það sé ótti
í samfélaginu um að ef við ræðum
þetta of mikið verði þetta notað eins
og getnaðarvörn. Eins og það sé svo
auðvelt að fara í fóstureyðingu frekar
en að nota getnaðarvarnir, sem er
fjarri lagi.“
En breytingarnar gerast hratt í ná-
grannaríkjum okkar. Fyrir nokkrum
árum var löggjöf um fóstureyðingar
gerð rýmri á Spáni en nú stendur
til að breyta því. Nú síðast var lagt
fram frumvarp þar í landi þar sem
réttur kvenna til þess að fara í fóst-
ureyðingar er lítill sem enginn og
aðgengi þeirra að slíkri heilbrigðis-
þjónustu mjög takmarkað. Fari fram
sem horfir mega konur á Spáni að-
eins fara í fóstureyðingu hafi þær
lagt fram kæru vegna nauðgunar
eða ef heilsu þeirra er ógnað á með-
göngunni.
„Það virðast vera margir sem eru
tilbúnir til þess að ganga gegn þess-
um rétti, sem mér finnst alveg gíf-
urlega mikilvægur. Ég óttast þessa
þróun,“ segir Silja og Steinunn tek-
ur undir. „Þetta eru tæplega þúsund
konur á ári. Þetta er mjög stór hópur,
ein fóstureyðing fyrir hverjar fjórar til
fimm fæðingar. Við þurfum að ræða
þetta,“ segir hún. n
„Þetta er eitthvað
sem margar konur
vilja tala um, en upplifa
að þær þurfi að hvísla.
Við viljum breyta því.
Þú getur sent
söguna þína
Þær konur sem hafa áhuga á að senda
sögur sínar til þeirra Steinunnar og Silju
Báru er bent á netfangið sogurkvenna@
gmail.com. „Við viljum fá sögur frá sem
flestum konum og frá ólíkum tímaskeið-
um,“ segja þær.
Ásta Sigrún Magnúsdóttir
astasigrun@dv.is
Vilja að konur geti speglað sig
Þær segjast vona að með þessum
bókaskrifum verði til rit þar sem
konur sem eru að ganga í gegnum
þetta ákvarðanatökuferli geti gripið
til, lesið og speglað sig í sögum
annarra kvenna sem hafa staðið í
svipuðum sporum. Mynd Sigtryggur Ari