Hagskýrslur um mannfjöldaþróun - 01.01.1975, Blaðsíða 11

I N N
G A N G U R
Introduction
A. MANNFJÖLDINN
The population
1. HEIMILD MANNFJÖLDATALNA.
Source of population number data.
Þjóðskráin var stofnuð á grundvelli manntals, sem fór fram 16. október 1952, og aðalmanntals-
ins l.desember 1950. Hún er vélspjaldskrá yfir alla landsmenn, sem haldið er réttri með aðseturs-
tilkynningum þeirra, sem flytja, og með skýrslum presta til Hagstofunnar um fæðúigar, skírnir,
hjónavfgslur og mannslát, o. H. Var af^þeim sökum hætt að taka árleg manntöl. Frá og með 1953
eru mannfjöldatölur sarnkvæmt þjóðskrá l.desember ár hvert. __ __
Við stofnun þjóðskrár kom í ljós, að það fólk, sem ýmist var vantalið eða tvftalið í manntöl-
urn, skipti nokkrujn þýsundum. Var þetta lagfært a_ð mestu strax f byrjun, og má fullyrða, að slfkir
skraningargallar seu nu með öllu horfnir ur þjoðskranni og hafi að engu gætt í tölum hennar um
mannfjöldann frá byrjun.
Það er meginregla þjóðskrár að telja þá útlendinga eina með mannfjölda landsins, sem eru við
atvinnustörf hérlendis, og fjölskyldur^slíkra manna. Þo er ekki allt slíkt fólk meðtalið, t. d. ekki
Færeyingar við árstfðarbundin störf hér á landi, á skipi eða í verstöð. Sama gildir um ýmsa aðra
útlendinga, sem hafa hér skamma dvöl. Varnarliðsmenn og erlendir sérfræðingaríþjónustu Varnar-
liðsins eru ekki heldur meðtaldir, og sama er að segja um erlenda sendiráðsstarfsmenn og fjölskyld-
ur þeirra.
Hvort fslendingar staddir erlendis eru meðtaldir f mannfjöldatölurm fer eftir því, hvort brott-
flutningur (þ. e. flutningur lögheimilis) j^eirra hefur verið tilkynntur þjóðskrá. fslenskt ^starfsfólk
sendiraða erlendis er ætið meðtalið f fólksfjöldatölu. Ávallt munu vera skráðir búsettir í landinu
nokkru fleiri en rétt er, þar eð nokkuð getur dregist, að vitneskja um brottflutning úr landi berist
þjóðskrá, einkum þegar hlutaðeigendur fara án þess að vera ráðnir í að flytja alfamir aflandi burt.
Vegna margvíslegra nota þjóðskrarinnaj,t. d. við innheimtu opinberra gjalda, greiðslu bóta af ýmsu
tagi o. s. frv., ma telja öruggt, að skráningin sé góð, og slíkar villur vegna van- eða ranggefinna
aðseturstilkynninga leiðréttist fljótlega.
f öllum töflum þessa_ heftis er lögheimili fólks grundvöllur skiptingar eftir heimili. Skýrgrein-
ing lögheimilis fer eftir ákvæðum laga nr. 35/1960 um lögheimili (með breytingu í lögum nr. 42/
1966). Samkvæmt þeim er lögheimiB manns yfirleitt sá staður, þar sem hann hefur bækistöð og
dvelst að jafnaði í tómstundum sínurn og hefur þá hluti, sem honum eru persónulega tengdir, svo
sem fatnað, húsgögn, bækur o. fl. ÞÓ a maður að^jafnaði ekki lögheimili þar, sem hann dvelst við
nám, sem sjúklingur á sjúkrahúsi, sem vistmaður í stofnun, við árstíðabundin störf (vertíðarvinna,
vetrardvöl vegna atvinnu o.fi.), enda hverfi hann^til upp gefins lögheimilis að slíkri dvöl lokinni.
Það leiðir af eðli málsins, að oft leikur vafi á því, hvar beri að staðsetja menn, og er þá f
framkvæmd atvinna manna oftast látin skera úr, þ. e. menn eru staðsettir þar, sem vinnustaður
þeirra er, enda sé ekki um að ræða árstíðabundið starf. En t. d. það eitt, að maður er f Kópavogi
eða Mosfellshreppi, en sækir vinnu í Reykjavík, leiðir ekki til þess, að hann sé staðsettur í Reykja-
vík. Til þess, að það komi til greina, þarf hann að hafa einhver hpimilisleg tengsl við Reykjavík.
Við manntalið l.desember 1960 kom í ljós, að rúmlega 4000 einstaklingar voru staðsettir í
öðru umdæmi við manntalsúrvinnslu en þeir voru í þjóðskra 1. des. 1960. Þetta er há tala, en hún er
miðuð við upphaHega skráningu f þjóðskrá og lækkar eitthvað, þegar tekið er tillit til leiðréttinga,
sem gerðar voru á upphaflegum íbúaskrám hennar. En þessi mismunur er eftir sem áður mikill, og
hann stafar aðallega af því.að margt fólk er ekki í þjóðskrá staðsett f samræmi við ákvæði gild—
andi laga um löghpimili. Hér verður Þjóðskránni ekki um kennt, heldur verður þetta að skrifast á
reikning sveitarstjórna, sem láta undir höfuð leggjast að fylgja þvf __ eftir_, að einstaklingar, sem
tilheyra umdæmi þeirra samkvæmt gildandi lögheimilisákvæðum, séu skráðir þar í þjóðskra. Sam-
kvæmt lögum um þjóðskrá og almannaskráningu eiga sveitastjórnir sjálfar^ að eiga frumkvæði að
breyttri staðsetningu manna, þ. e. gera þar um rökstudda^kröfu til Þjóðskrár.
fbúaskrár þjóðskrárinnar eru endumyjaðar einu smni á ári, miðað við 1. desember. Við þá
framfærslu eru notaðar skýrslur um fæðingar, hjónavígslur og hjónaskilnaði á tímabilinu frá nóvem-
ber fyrra árs til októberloíca á sama ári. Aðrar upplýsingar um breytinguí þjóðskráeru teknar fhana
eftir gögnum um breytingar fram til 1. desember.
Nýgerðar íbúaskrárem sendar sveitarstjórnum tiþyfirferðar.Senda þær þjóðskránni m. a. athuga-
semdir um vantalið fólk og oftalið í hverju sveitarfélagi. Þær þeirra,_ sem eru teknar til greina,
valda þvf, að nokkur fjöldi fólks (400-600) er fluttur a milli sveitarfélaga eftir að íbúaskrár ársins