Landshagsskýrslur fyrir Ísland - 01.01.1903, Blaðsíða 180

178
losast um jarðnæði og atvinnu, margur kemst að góðum kaupum á eptirslcildum munum vest-
urfara, og afleiðingin er, að margir gipta sig, sem annars hefðu orðið að draga það, eða ails
ekki sjeð sjer það fært. Sje litið á giptingar frá 1891—1900 eptir hinum einstöku árum, þá
er giptiugaaldan á því tímabili liðin hjá. Eptir Landshagsskjrslunum giptust:
1891 ein brúðhjón á 125 landsm.
1892 — - . ... 134
1893 142
1894 - . ... H5
1895 129
1896 ein brúðhjóu á ......... 142 laudsm.
1897 — -........... 149 ----
1898 — -........... 152 ----
1899 —....................... 152 ------
1900 — - 154 ----
Meðaltalið 1891—1900 verður í landshagsskyrslunum ein brúðhjón á 142 landsmeun
af því, að fólkstalið hjá prestunum verður lægra, en fólkstalið hjer að framan 1891—1900.
En yfirlitið yfir 10 síðustu árin af öldinni synir að lijónaböndum fækkar mjög mikið. Á 74
árum hefur tala brúðhjóna lækkað fjarska mikið til 1880. Frá 1881—95 vex brúðhjónatalan
aptur. Orsakirnar til þess hafa verið nefndar. Eptir 1895 stefnir landið nptur inn í gamla á-
standið. Giptingum fækkar með hverju ári.
Hagfræðingarnir skoða það sem heppilegasta ástandið, að hver fullorðinn maður eða
kona sje giptur. Auðvitað á það sjer hvergi stað. Islendingar hafa færst fjær því marki á
hverjum áratugi í 100 ár. Af hverjum 1000 manns yfir tvitugt voru giptir:
Af hverjUm 1000
Af 1000 karlm. Af 1000 kouum körlum og konum
1801 637 473 555
1835 580 477 529
1850 567 483 520
1860 548 465 507
1870 533 438 486
1880 ... 482 399 441
1890 488 410 449
Að giptar konur ávalt eru færri en giptir menn, kemur af því að konur eru fleiri. Wappaus
reiknaði út að í 19 ríkjum í Norðurálfu vreru að meðaltali af 1000 fullorðnum mönnum og
konum 660 gipt fólk ekkjumenn eða ekkjur, hitt giptist aldrei. Sje sú tala borin saman við
síðasta dálkinn hjer að ofan þá stendur ísland 1801 105 lægra, en 1890 211 lægra. I Dan-
mörku voru 1880, 34 konur í hjónabandi af hverjum 100, á Islandi voru það að eins 25 kon-
ur. I Danmörku voru 1880 35 karlmenn í hjónabandi af 100 á Islandi að eins 26áriðl890,
(Stjórnart. C-deild 1894 bls. 53).
Annarsstaðar í Norðurálfu er stefnan svipuð og hjer, að færri og færri giptast.
Af hverju þetta stafar á íslandi er erfitt að segja. Jarðirnar eru hinar sömu 1801 og 1901,
þess vegna ætti sami fólksfjöldinn að geta verið giptur í sveitunum bæði árin. Fólkinu hefur
fjölgað, og jörðin hefur ekki ræktast að því skapi. Island hefur engan giptan verkmannalyð
í sveitum eins og Dauir. Aptur er hjer giptur sjómannalyður meiri en þar. Hjer á landi
eru ymsar takmarkanir á giptingum fátrckra hjónaefna. Það eru lög samin frá stórbæuda-
sjónarsviðinu. Afleiðingin af þeim er sambúð ógiptra hjóna. Onnur orsökin til þess að fólk
býr saman, er að hjónum er svipt i' sundur, ef þau þurfa sveitarstyrk. Fátækt fólk giptist
opt alls ekki; byr heldur saman, til þess þeim sje ljettara að skilja, ef illa fer fjárhagslega.
Það heldur líklega mörgum frá að giptast, að skilnaðarlögin eru erfið. Þau heimta 3 ára að-
skiluað að borði og sæng áður en fullur skiluaður fæst, og það er erfitt fyrir þá sem
skilið hafa, að stofna nytt heimili á þeim tíma. Til sveita, þar sem hver búandi maður eða
kona verður að hafa konu eða mann til að standa fyrir búinu með sjer, er 3 ára skilnaðurinu