Landshagsskýrslur fyrir Ísland - 01.01.1903, Page 183

181
1881—90 er annað tímabilið á þessnm 70 árnm, sem mannsæfin styttist aptnr, en þá er það
lítið. Þá eru það mislingarnir 1882, sem eru orsökin. Hjer á landi voru á 19du öld 38 ár
og 9 mánuðir há meðalæfi en það var hún 1881—90.
Meðalæfin á öldinni er 36 ár 1 mánnður. Upp fyrir það meðaltal nær tímabilið
1811—20 og síðustu 30 ár. Hvernig gal það verið öðru vísi fyrir 1870 en það var? Hver
höfn á landinu var opin fyrir sjúkdómum, þegar þeir komu á laud eða lágu í landi, þá gátu
þeir læst sig eins og eldur í sinu um allt land. Þeir fóru eins fljótt yfir fjöllin og hestur-
inn gat borið þá. Engar sóttvarnir voru til. Þrír eða fjórir læknar voru á öllu landinu,
stundum færri. Börnin hrundu niður unnvörpum strax eptir fæðinguna. Ljósmæðurnar voru
vanalega alveg »ólærðar<( eða þá, að Ijósmóðirin var einhver karlmaður, sem af tilviljun einu
sinni eða tvisvar bafði orðið að hjálpa konu í barnsnauð, og gjörði það svo að starfa sínum.
Læknisbjálp ófáanleg, og aðhlynningin að ungbörnum víða blátt áfram beimskuleg og skaðleg
fyrir þau. Sóttnæma sjúkdóma stöðvaði ekkert netna kannske ár sem runnu ófærar milli
fjalls og fjöru nokkra dnga. Það var sá einasti farartálmi fyrir þann voðagest. Á þennan
hátt gekk það s/4 hluta aldarinnar eða til 1875, þá var Island búið að fá fjárráð, og setti á
fót læknaskipun og læknaskóla, og nú eru 40 læknar á landi, þar sem áður voru fjórir eða
færri, og »lærð« yfirsetukona í hverri sveit. Sóttvarnarlög eru komin, og það er mögulegt
að framfylgja þeim. Herinn, setn vjer höldum til þess, að berjast móti morðenglinum, er
ekki sjerlega fámennur. Það má segja, að haun liafi staðið í 15 ár, og árnngurinn af bar-
áttunni er, að
meðalæfin sem var 1801—70 ................................................. 34.2
frá 1871—1900 44.0
er 1891—1900 ................................................................ 52.9
og er síðustu 10 árin 18 árum og 8 mánuðum hærri eu 70 fyrstu árin af öldinni. —
Sigurinn er mjög glæsilegur.
Að svo miklu leyti, sem langir lífdagar eru læknaskipuninni og yfirsetukouum að
þakka, þá eigum við læknaskipunina og læknaskólann aðallega að þakka landlækni dr. Jóni
Hjaltalín. Hann átti mestan þátt í því, að koma hvorutveggju á fót. Afleiðingiti hefur
verið sýnd hjer að framan. Að líkindum getur enginn læknir átt fegurri minnisvarða yfir sig
látinn, en hann, sem hefnr átt svo góðan og mikinn þátt í þvt', að lengja lif þjóðar siunar
um 18 ár.
Orsakirnar eru fleiri: Drykkjuskapnrinn hefur minkað fyrst og fremst vegna toll-
löggjafarinnar, sem byrjaði 1872, síðan hafa tollar af áfangum drykkjum verið itækkaðir og
vínföng orðið dýrari. I öðru lagi hefur bindindishreifingin, sem hin síðustu ár aldarinnar var
orðin sterk hreifiug í landinu dregið úr drykkjuskapmtm. Við það að ltann minkar deyja
færri fullorðnir karlmenn. Þegar mannsæfin lengist, þá fær ltver maður fleiri ár til þess að
vinna, og til þess að vera nytsamur í mannfjelagimt, þjóðin verður auðugri.
8. S j á 1 f s m o r ð .
í tölu hinna látnu hjer að framan felast þeir, sem sjálfir hafa ollið dauða sínum.
Þær skýrslur sem fyrir hendi eru um þá ná til 1850. Tala þeirra var: