Landshagsskýrslur fyrir Ísland - 01.03.1912, Blaðsíða 10

172
Athugasemdir við skýrslur þessar.
Skýrslur þessar um sállamál eru í sama formi, sem þær er siðasl voru
samdar fyrir árin 1904—06. (Landshagsskýrslur fyrir 1910, bls. 1—4). Þess er þar
getið (bls. 4), að eftirleiðis mundu verða heimtaðar skýrslur af sýslumönnum um,
live mörgum inálum i raun og veru sje stefnt fyrir dónr af þeim, sem engar sættir
verða í (Slj.tíð. 1911 B., bls. 171), en þær upplýsingar geta eðlilega ekki náð lil
þessara skýrslna, og þvi er tala þeirra mála enn setl milli ( ).
Tala sáttamála var árin 1904—1906 þessi:
1904 ...................................... 365 þar af sætt 243 vísað til dóms 119
1905 ..........’...................... 258 ----------— 137 — — — 118
1906 ...................................... 299 -------— 135 — — — 162
922 þar af sætt 515 vísað til dóms 399
Meðaltal ................................... 307 — — — 172 — — — 133
Hafa þá af málunum um 56°/o verið sætt, en rúmum 43°/o vísað lil dóm-
stólanna, án þess að skýrslur sjeu fyrir hendi um það, hve mörg mál í raun og veru
haíi IvOinið tvrir dóm, læpl. l°/o hefur verið frestað; skýrslurnar hera það með sjer,
að tlest málanna eru i Reykjavík, eða 105 að meðaltali, sem er fullur þriðjungur allra
þeirra. Næst koma kaupstaðirnir og þær sýslur, sem Qölmennir verslunarstaðir liggja
í, svo sem S.-Múlasýsla, Gullbr,- og Kjósarsýsla, og Snæf.ness- og Hnappadalssýsla.
Árin 1907 —1909 hefur málatalan verið þessi:
1ÍI07 ................................... 350 þar af sæll 200 visað tif dóms 149
1908 478 — — — 238 — — — 219
1909 ................ ............__ 729 — — — 397 — — — 328
1557 þar af sælt 835 visað til dóms 696
Meðallal ................................ 519 — — — 278 — — - 232
Á þessu tímabili hafa þvi 53!/s°/o af málunum verið sætl, og 442/3°/o visað
til dóms, 12/a°/o hefur verið freslað, og er þetta hlutfall injög svipað því er var
þriggja ára tímabilið áður.
Af þessum málum falla 211 að meðaltali á Reykjavík, cða rúm 40°/o, þar
næst kernur Akureyri með 10%, þá Eyjafjarðafsýsla með 9°/o, þá Suður-Múlasýsla
með tæp 6%, Snæfellsnessýsla með liðuga 4°/o og ísafjarðarkaupstaður með sömu
lölu. Eru það enn kaupstaðirnir, að Seyðisfirði undanskildum, og fyrgreindar sýslur,
sem ílest mál falla til í.
Á árinu 1908 hækkar málatalan frá árinu áður um 128 mál, og árið 1909
um 379 eða meira en helming. Þessi fjölgun slafar af fyrningarlögunum. Með
lögum nr. 14, 20. oklóber 1905 voru sett ákvæði um fyrning skulda og var fyrn-
ingarfresturinn á almennustu skuldakröfum, svo sem verslunarskuldum, ákveðinn 4 ár.
Þó engin krafa gæti fallið úr gildi samkvæmt lögunum fyr en við árslok 1910, þá
tóku kaupmenn og aðrir skuldaeigendur að rumska þegar árið 1908, en einkum
fóru þeir þó fyrir alvöru að tryggja skuldir sinar árið 1909, því að þá vex málalalan
um fullan helming, og það mun sannast, þegar skýrslurnar fyrir 1910 koma, að
málatalan vex þá enn, en ætti úr þvi að fara minkandi aftur; árin 1908, 1909 og
1910 og ef til vill 1911, iná þvi eigi nota til samanburðar við fjölda sáltamála al-
ment, úr þvi svona sjerstaklega stendur á fjölgun þeirra. Þó má búast við þvi, að
eins og sáttaniál fara lieldur fjölgandi, eftir því sem viðskiftalífið vex, eins muni og
fyrningarlögin stuðla til að auka þau, því með þeim er kaupmönnum gefið að
liafa meira gát á útistandandi skuldum, og aðhald um að innkalla þær eða endur-
nýja í tæka tíð.