Lögmannablaðið - 01.07.1998, Blaðsíða 18

ÁAlþingi voru samþykkthinn 15. desember 1997lög nr. 131, um rafræna
eignarskráningu verðbréfa.
Með samþykkt þessara laga eru
stigin merk skref í þá átt að að-
laga íslenskan verðbréfamark-
að að þeim kröfum sem gerðar
eru til þróaðra verðbréfamark-
aða í dag. Önnur norræn ríki
hafa staðið framarlega við þró-
un tækifæra sem fyrir hendi
eru til að gefa út markaðsverð-
bréf á rafrænan hátt, sem í
daglegu máli eru oft nefnd
„pappírslaus verðbréfavið-
skipti”.
Eftir því sem umsvif aukast við
kaup og sölu verðbréfa á virkum
verðbréfamarkaði þá eykst veru-
lega hagræðið af því að færa slík
verðbréfaviðskipti frá pappír yfir á
rafrænt form. Aukinn hraði í við-
skiptum og meira öryggi samhliða
beinum sparnaði eru meginástæð-
ur til að taka upp slíkt kerfi. Stefnt
er að því að rafræn skráning mark-
aðsverðbréfa hefjist hér á landi
sem fyrst. Eigi síðar en fyrir árslok
árið 2000 skal samkvæmt ákvæði
til bráðabirgða í lögum nr. 34/1998
miðað við að eftirfarandi verðbréf
og réttindi yfir þeim skuli skráð
með rafrænum hætti:
1. Spariskírteini ríkissjóðs.
2. Ríkisbréf.
3. Ríkisvíxlar.
4. Húsbréf og húsnæðisbréf.
5. Hlutabréf sem skráð eru á
Verðbréfaþingi Íslands (kauphöll).
6. Skuldabréf og víxlar sem út-
gefin eru af bönkum, sparisjóðum,
sveitarfélögum og öðrum ótil-
greindum aðilum og skráð eru á
V.Þ.Í.
7. Önnur verðbréf sem stjórn
verðbréfamiðstöðvarinnar tekur til
eignarskráningar.
Að öðru leyti er það á valdsviði
stjórnar verðbréfamiðstöðvar að
ákveða hvaða verðbréf er unnt að
taka til skráningar í miðstöðinni og
gefa út sem rafbréf, sbr. 13. gr., en
rafbréf eru skv. 2. gr. „framseljan-
leg rafrænt eignarskráð verðbréf”.
Hér á eftir verður aðeins drepið
á nokkur meginatriði hinna nýju
laga.
Í verðbréfamiðstöð skal eignar-
skrá rafbréf reikningseiganda.
Heimild til þess að stofna reikn-
inga svo og skráning réttinda þar
er takmörkuð við ákveðnar reikn-
ingsstofnanir1, sbr. 10. gr. laganna.
Útgefandi markaðsverðbréfa hefur
þá einnig heimild til þess að hafa
milligöngu um eignarskráningu og
fyrsta framsal rafbréfa sem hann
gefur út, sbr. 11. gr. Markmið með
þessari heimild er að ekki verði
þrengt að rétti útgefanda og gild-
andi starfsheimildum hans á fjár-
magnsmarkaði.
Í IV. kafla laganna eru ákvæði
um réttaráhrif skráningar í verð-
bréfamiðstöð. Til þess að réttindi
að rafbréfum njóti réttarverndar, til
dæmis framsal eða aðrar ráðstafan-
ir með samningi, verður eignar-
skráning réttindanna að fara fram,
sbr. 16. gr. laganna. Hið sama gild-
ir að því er varðar fullnustugerðir.
Eignarskráning rafbréfs í verð-
bréfamiðstöð veitir skráðum eig-
anda lögformlega heimild fyrir
þeim réttindum sem hann er skráð-
ur eigandi að. Í sömu grein lag-
anna er skýrt kveðið á um að sömu
réttindi verða ekki jafnframt gefin
út með viðskiptabréfi. Glögg skil
eru því milli rafrænnar eignar-
skráningar verðbréfa og hefðbund-
inna „pappírs” verðbréfa.
Eignarskráning rafbréfs í verð-
bréfamiðstöð jafngildir skilríki um
eignarrétt að rafbréfinu og ræðst
forgangsröð ósamrýmanlegra rétt-
inda af því hvenær beiðni reikn-
ingsstofnunar um skráningu þeirra
berst verðbréfamiðstöð. Réttaráhrif
eignarskráningar í verðbréfamið-
stöð teljast vera frá þeirri stundu
sem lokafærsla hefur átt sér stað
hjá miðstöðinni. Í 19. gr. laganna
er tekið fram að mótbárur sem lúta
að meiriháttar nauðung eða fölsun
glatast ekki. Hins vegar á það ekki
við um lögræðisskort. Það byggir á
því að við rafræna eignarskráningu
í verðbréfamiðstöð er unnt að fyr-
irbyggja að einstaklingur sem er
ólögráða framselji réttindi sín án
þess að reikningsstofnun hafi
möguleika á því að kanna hvort
aflað hafi verið samþykkis frá
skráðum lögráðamanni, sbr. skrán-
ingu þar um á reikningi reiknings-
eiganda í verðbréfmiðstöðinni.
Reglan er í samræmi við sambæri-
legar reglur á Norðurlöndum. Á
reikning í verðbréfamiðstöð skal
eignarskrá rafbréf reikningseig-
anda svo og skal þar skrá hvaða
reikningsstofnun (eða stofnanir)
hafa heimild til eignarskráningar á
reikning, sbr. 24. gr. Ætla má að
við fullnustugerðir muni lögmenn
kanna sérstaklega hverjir hafi
18 Lögmannablaðið
Tryggvi Axelsson, cand. jur., deildarstjóri í viðskiptaráðuneytinu.
RAFBRÉF
Tryggvi Axels-
son, cand.jur.
— einn höf-
unda frum-
varps að lögum
nr. 131/1997,
um rafræna
eignarskrán-
ingu verðbréfa.
1 Seðlabanki Íslands, viðskiptabankar og
sparisjóðir, fyrirtæki í verðbréfaþjónustu sem
og lánastofnanir aðrar en viðskiptabankar og
sparisjóðir.