Lögmannablaðið - 01.10.2009, Blaðsíða 12

12 < LÖGMANNABLAÐIÐ 3 / 2009
Höfum vaknað upp við
vondan draum
Ef marka má umræðu og umfjöllun
fjölmiðla virðist sem réttarvitund
almennings sé stórlega misboðið í kjölfar
bankahrunsins. Er þetta raunin?
Brynjar: Á réttarvitund almennings
ekki alltaf pólitíska rót? Þegar Baugs-
málið var og hét þá var enginn að velta
fyrir sér réttarvitund almennings. Hún
er alltaf með pólitísk horn á sér.
Sigríður: Nema í málum sem vekja
tilfinningar, s.s. í kynferðis- og
ofbeldismálum. Réttarkerfið þarf að
vera í takti við réttarvitund almennings.
Það má ekki vera haf þarna á milli.
Löggjafinn hlýtur að reyna að setja lög
í takt við vilja almennings.
Sigurður Tómas: Sú kenning hefur
lengi verið við líði að til sé óskrifaður
þjóðfélagssáttmáli sem gengur út á það
að ríkisvaldið hafi tekið að sér að halda
uppi lögum og reglu og vernda öryggi
borgaranna. Segja má að stjórnarskráin
grundvallist á þessari hugmynd. Ef
almenningur telur á einhverjum tíma
að ríkisvaldið sé ekki að tryggja það að
þeim sem hafa brotið gegn þessum
þjóðfélagssáttmála sé refsað þá er vá
fyrir dyrum. Hins vegar virðist nokkuð
auðvelt að spila á réttarvitund almenn-
ings, sérstaklega nú til dags og einnig
er oft erfitt að átta sig á hvort sú mynd
sem dregin er upp af þjóðarviljanum í
fjölmiðlum sé sönn. Það er líka erfitt að
draga sadda borgara í stríð. Við vorum
farin að leyfa okkur að vera mjög
umburðarlynd gagnvart hvers konar
brotastarfsemi í efnahagslífinu þar sem
við töldum þau ekki gera okkur neinn
skaða. Það var svo mikil velferð, mikið
fjárstreymi frá bönkunum og margir
sem nutu góðs af.
Sigríður: Þetta voru ekki heldur brot
gegn lífi og líkama sem vekja venjulega
upp heitar tilfinningar. Það er sama hve
ánægður maður er sem saksóknari með
niðurstöðu slíkra dóma, almenningur
er aldrei sáttur.
Arnar Þór: Dómstólar starfa ekki í í
tómarúmi og standa ekki utan við
réttarvitund almennings. Íslendingar
voru orðnir of værukærir gagnvart
ákveðnum prinsippum og gildum sem
við viljum áreiðanlega öll að gildi í
þessu samfélagi. Nú höfum við vaknað
upp við vondan draum og þá einkennist
samfélagið af reiði, óstöðugleika og
nánast upplausn. Þá er mjög mikilvægt
að dómstólar og dómskerfið í heild
standi í fæturna. Það er hættulegt ef
það verður of mikill munur á réttar-
Hringborðsumræður
Eru verkefnin framundan
réttarkerfinu ofviða?
Nú þegar rétt ár er liðið frá banka hruninu og afleiðingar þess skekja íslenskt samfélag stendur
réttarríkið frammi fyrir áleitnum spurningum. Er staða ákæruvalds svo veik að réttarríkinu sé
ógnað? Hefur viðleitni undanfarinna áratuga í þá veru að styrkja stöðu sakborninga gagnvart
ákæruvaldinu í raun snúið valda taflinu við? Er íslenskt réttarkerfi í stakk búið að takast á við
þau dómsmál sem eru í farvatninu? Er réttarvitund almennings með réttu misboðið? Til að ræða
þessar og fleiri hugleiðingar um réttarríkið á viðsjárverðum tímum fékk Borgar Þór Einarsson
ritstjóri til liðs við sig lögfræðingana Brynjar Níelsson hrl., Sigurð Tómas Magnússon hrl. og
sérfræðing hjá Háskólanum í Reykjavík, Sigríði Friðjónsdóttur vararíkissaksóknara og Arnar
Þór Jónsson hdl.
borgar Þór Einarsson, ritstjóri.