Lögmannablaðið - 01.10.2009, Side 19

LÖGMANNABLAÐIÐ – 3 / 2009 > 19
Tvær hliðar á sama peningi
Það er skoðun undirritaðrar að hags-
muna gæsla fyrir skjólstæðinga og það
að efla rétt og hrinda órétti séu tvær
hliðar á sama peningi og þessir þættir
séu fullkomlega samræmanlegir.
Lögmaður gæti hagsmuna skjólstæð-
inga sinna með því að efla rétt og
hrinda órétti.
Horfa má á úrlausnarefnið til dæmis
frá sjónarhorni verjandans. Hlutverk
verj andans er ekki að verja glæpinn
sem framinn hefur verið, heldur mann-
eskjuna sem sökuð er um að hafa
framið glæpinn. Réttarvörslukerfið þarf
nefnilega að virka rétt og saklaus
mann eskja mætti aldrei vera dæmd til
refsingar fyrir glæp sem hún hefur ekki
framið. Þannig er það hlutverk verjand-
ans að gæta hagsmuna sak borningsins
og hrinda þeim órétti sem fælist í því
að dæma saklausa mann eskju til
refsingar. En látum ekki þar staðar
numið. Ef hinn sakborni t.d. játar sök
þá felst hags munagæsla verjandans
m.a. í því að standa vörð um að honum
sé ekki gerð strangari refsing en eðlilegt
og sann gjarnt þykir í réttarríki.
Hvað einkamál snertir nýtir lögmað-
urinn kunnáttu sína í að skýra og túlka
sett lög til að efla rétt umbjóðanda síns
og ná fram sem hagkvæmastri niður-
stöðu fyrir hans hönd. Í þeirri hags-
munagæslu er það réttur umbjóð-
andans sem lögmaðurinn hefur að
leiðarljósi.
Við þetta má síðan bæta að liður í því
að efla rétt er að lögmenn séu með-
vitaðir um að þótt þeir semji ekki lögin
þá ættu þeir að finna í störfum sínum
farveg til að hvetja löggjafann til að
betrumbæta lögin þegar svo ber undir.
Þannig efla lögmenn rétt. Þá hefur það
ósjaldan gerst að löggjafinn breyti
lögum eftir að tiltekið dómsmál hefur
unnist. Til dæmis ef lögmaður höfðar
og vinnur mál þar sem fallist er á að
almenn lög brjóti í bága við ákvæði
stjórnarskrár. Þannig hrindir lögmaður
órétti.
Hámörkun samfélagslegrar hagkvæmni
er útaf fyrir sig ekki markmið í störfum
lögmannsins nema það samræmist
hagsmunum skjólstæðings hans í
hverju máli.
Sigríður Rut Júlíusdóttir, hrl.
Svo langt sem það nær
Því er gjarnan haldið fram að frum-
skylda lögmanna sé að gæta hagsmuna
umbjóðenda eða skjól stæðinga sinna.
Þótt þetta sé að mínu áliti rétt, svo
langt sem það nær, eru þessari skyldu
viss takmörk sett. Í fyrsta lagi er
lögmanni hvorki heimilt né skylt að
brjóta gegn lagafyrirmælum í störfum
sínum, jafnvel þótt það þjóni
hagsmunum skjól stæðings hans. Í
annan stað ber lög manni að líta til
annarra hagsmuna en þröngra hags-
muna skjólstæðingsins, þ. á m. ber
honum að sýna dómstólum tillitssemi
og virðingu, gæta vissra reglna í
samskiptum við aðra lögmenn og
jafnvel taka tillit til gagnaðila skjól-
stæðingsins, eftir því sem nánar er fyrir
mælt í siðareglum Lögmannafélagsins.
Í 1. gr. þeirra reglna segir ennfremur:
„Lögmanni ber að efla rétt og hrinda
órétti.“ Þótt svo kunni að virðast við
fyrstu sýn að hér sé fólgin þversögn í
samanburði við fyrrgreinda frumskyldu
er sérstaklega tekið fram í 8. gr. regln-
anna að í samræmi við megin regluna í
1. gr. skuli lögmaður leggja sig fram
um að gæta hagsmuna skjól stæðinga
sinna. Með öðrum orðum ber honum
fyrst og fremst í störfum sínum að
vinna að því að skjólstæðingurinn nái
fram lög mæltum rétti sínum eða, ef því
er að skipta, að hann verði ekki beittur
órétti.
Með þessu er hins vegar ekki sagt að
lögmanni sé skylt að hlíta fyrirmælum
skjólstæðings síns í einu og öllu, jafnvel
þótt þau brjóti ekki í bága við lög,
heldur tel ég að í því efni beri honum
að hafa hliðsjón af siðareglum, jafnt
þeim sem er að finna í siðareglum Lög-
mannafélagsins og óskráðum siða-
reglum. Við mat á því hvort eitthvað
það, sem lagt er fyrir lögmann að gera
eða til greina kemur að hann geri í
þágu skjólstæðingsins, stríði gegn
óskráðum siðareglum verður hann að
styðjast við almennan mælikvarða um
það, hvað teljist rétt og hvað rangt, auk
heil brigðrar skynsemi. Ef niðurstaða
hans yrði sú að slíkt teldist siðferðilega
rangt er það skoðun mín að honum
væri ekki aðeins óskylt, heldur og
óheimilt, að ganga þannig gegn
siðferðisvitund sinni, jafnvel þótt það
bitnaði á skjól stæðingi hans. Að vísu
Sigríður Rut júlíusdóttir, hrl.
Eiríkur tómasson, prófessor.