Úr þjóðarbúskapnum - 01.12.1960, Blaðsíða 11

Páll V. Daníelsson:
Búskapur ríkisins og sveitarfélaganna
1945 -1954
Eftirfaraiidi skýrslur eru unnar sem liður í þeirri starfsemi Framkvæmdabankans, er mið-
ar að því að koma upp heilsteyptu kerfi þjóðhagsreikninga. En úrvinnsla opinberra reikn-
inga er ómissandi þáttur í slíku kerfi.
Skýrslurnar ná að þessu sinni ekki lengra en fram til 1954. En með tilliti til þess, að
um umfangsmikið grundvallarverk er að ræða, og ennfremur, að Páll V. Daníelsson, viðskipta-
fræðingur, er hefur að mestu annast þéssi mál, hverfur til annarra starfa, þótti rétt að birta
nú það, sem fullunnið er.
Hér er fjallað um starfsemi ríkis og sveitarfélaga samkvæmt þeim skilgreiningum, sem að
neðan greinir, en þó teygja skýrslurnar sig út fyrir það svið, þar sem bátagjaldeyriskerfið er
tekið með. Hins vegar hafa almannatryggingar og sjúkrasamlög ekki enn verið tekin til sams
konar úrvinnslu. Vantar því enn nokkuð á fulla yfirsýn yfir millifærslukerfi hins opinbera og
því eigi heldur færst að gefa samandregið yfirlit um alla opinbera starfsemi.
Þrátt fyrir þessa annmarka má telja skýrslurnar gagnlega heimild um ýmis stærðarlilut-
föll, er breytast treglega, svo og að sjálfsögðu um allar afstöður til annarra þjóðhagsstærða
á sama tíma.
Gerð þjóðhagsreikninga hér á landi er
skammt á veg komin, og er því eðlilegt við
uppbyggingu þeirra að sækja fyrirmyndir til
annarra þjóða, sem framar standa í þeim efn-
um, og þá helzt þeirra, sem hafa svipað at-
vinnulíf og þjóðfélagshætti og íslenzka þjóðin
býr við.
Hvað viðvíkur þeim hluta þjóðhagsreikn-
inganna sem hér er tekinn til meðferðar, bú-
skap hins opinbera, hefur það orðið að ráði
að styðjast við þjóðhagsreikninga Noregs, því
margt er svipað um atvinnulíf þar og hér. Þó
hefur orðið að gera ýmsar breytingar til að
laga formið eftir íslenzkum staðháttum.
Að sjálfsögðu er all erfitt að draga glöggar
línur á milli búskapar hins opinbera og
annarra geira í þjóðarbúskapnum og einn-
ig innbyrðis á milli geiranna í opinbera bú-
skapnum. Þar verður oft um matsatriði að
ræða. Varðandi skilgreiningu opinbera geir-
ans hefur það höfuðsjónarmið verið látið ráða
að telja til hans alla þá starfsemi, sem aflað
er tekna til með skattlagningu í einni eða ann-
arri mynd á efnahagsstarfsemina í landinu eða
árangur hennar. Hins vegar er starfsemi ým-
issa fyrirtækja, þótt ríkið eða sveitarfélög eigi
þau, ekki tekin með, ef þau afla tekna sinna
að mestu leyti með sölu á vöru og þjónustu á
líkan hátt og önnur atvinnufyrirtæki. Sem
dæmi slíkrar starfsemi má nefna póst, síma,
skipaútgerð, hvort sem er til flutninga eða
fiskveiða, iðnaðarfyrirtæki og fleira.
Búskap hins opinbera má flokka á ýmsa
vegu. Hér á eftir er gerð sú þrískipting, sem
venjulegust er, eftir því hvort starfsemin er
tengd landsstjórn eða héraðastjóm, en al-
mannatryggingar taldar standa sér í flokki.
9