Úr þjóðarbúskapnum - 01.12.1960, Blaðsíða 6

ÚR ÞJÓÐARBÚSKAPNUM
irlit o. s. frv. Erlendis hefur í vaxandi mæli
verið lögð áherzla á að safna upplýsingum
um þjóðarbúið beinlínis með samningu þjóð-
hagsreikninga í huga. Hér á landi hefur slíkri
upplýsingaöflun miðað mjög hægt áfram. Til-
raunir til þess að afla upplýsinga frá einka-
fyrirtækjum hafa og ekki borið góðan árang-
ur. En jafnvel þótt aðgangur væri að yfirlits-
reikningum allra einkafyrirtækja, er hætt við,
að notkun þeirra bæri takmarkaðan árangur,
vegna þess hve slælega hefur verið gengið eftir
því, að fyrirtækin teldu rétt fram. Nettótekjur
og velta hafa því yfirleitt verið vantalin í reikn-
ingum fyrirtækja, og af eðlilegum ástæðum
mundu fyrirtækin ógjarnan senda frá sér upp-
lýsingar, sem væru í ósamræmi við framtöl til
stjórnarvaldanna.
T ekjuhamtalsaðieiSin.
Á undanförnum árum hefur verið beitt
svokallaðri tekjuframtalsaðferð við útreikning
þjóðarframleiðslunnar. Á grundvelli upplýsinga
um skattskyldar tekjur hafa verið reiknaðar út
þjóðartekjur (= nettóþjóðarframleiðsla á
kostnaðarverði) með því að bæta við þær fyrr-
nefndu eftirfarandi liðum: 1) lögleyfðum frá-
drætti frá tekjum, 2) tekjum þeirra, sem eru
fyrir neðan skattskyldulágmark, 3) skattfrjáls-
um tekjum af atvinnu og eign, og draga frá
skattskyldar tilfærslutekjur. Þegar við þjóðar-
tekjurnar er bætt áætlaðri rýmun fastafjár-
muna (afskriftir) og óbeinum sköttum, en frá
dregnir styrkir til atvinnurekstrar og heimila,
fæst brúttóþjóðarframleiðslan á markaðsverði.
Með því að bæta innflutningi við þjóðarfram-
leiðsluna er komizt að heildarverðmæti þeirra
gæða, sem þjóðarbúið hefur haft til afnota á
árinu. Þeim er varið til útflutnings, fjármuna-
myndunar, birgðamyndunar og neyzlu. Til-
tölulega góðar upplýsingar liggja nú fyrir um
verðgildi útflutnings, fjármunamyndunar og
neyzlu stjórnarvalda, og hefur svo verið um
nokkur undanfarin ár. Að því er snertir birgð-
ir, hefur beinna upplýsinga aðeins verið aflað
um útflutningsafurðir. Neyzla einkaaðila hef-
ur hins vegar verið fundin sem afgangsstærð.
Það hefur verið vitað um langt skeið, að
þær áætlunartölur um þjóðarframleiðsluna,
sem þannig hafa fengizt, hafa verið of lágar.
Hins vegar hefur verið talið, að þessar tölur
myndu gefa bendingu um árlegar hreyfingar
með viðunandi nákvæmni.
Þjóðhagsreikningatölur töflunnar.
Nú verður horfið að því að lýsa töluröðun-
um í töflunni hér á eftir.
Að baki þessum tölum Iiggur ákveðið reikn-
ingakerfi. Með því kerfi er dregin upp afar
fábrotin mynd af þjóðarbúskapnum. Hefur
verið greint á milli fems konar þátttakenda í
búskaparstarfseminni: 1) Neytenda, 2) fyrir-
tækja, 3) stjórnarvalda og 4) útlanda. Er litið
svo á, að hver flokkur um sig komi fram sem
ein heild. í flokknum fyrirtæki eru allir þeir
einstaklingar, félög og stofnanir, sem fram-
leiða vöru og þjónustu til sölu til almennings
við verði, sem ætlað er að skila aftur kostnaði,
hið minnsta. Flokkurinn neytendur tekur yfir
öll heimili og stofnanir, sem ekki eru reknar í
ágóðaskyni, svo sem stéttafélög, góðgerða-
stofnanir og svo framvegis. Flokkurinn stjóm-
arvöld nær yfir ríkisstjórn, sveitarstjómir og
tryggingar. Neytendur og stjórnarvöld taka
ákvörðun um neyzluna í þjóðfélaginu, en fyr-
irtækin og stjórnarvöldin ákveða fjármuna-
myndunina og birgðabreytingar. Heildargæða-
notkunin i þjóðfélaginu er samsett af neyzlu,
fjármunamyndun og birgðabreytingum.
Tölumar um einkaneyzlu fá lægstu eink-
unn fyrir áreiðanleik. Er það slæmt, þar sem
þær eru stærsti þáttur heildargæðanotkunar-
innar. Eins og áður er að vikið, hefur neyzlan
til þessa verið fundin sem afgangstala. En að
undanförnu hefur verið unnið að því að rann-
saka einkaneyzluna. Vantar þó mikið á, að
því sé lokið. Rannsóknimar hafa fyrst og
fremst beinzt að árinu 1957, og lætur nærri,
að lokaniðurstöður séu fyrir hendi um það ár.
4