Úr þjóðarbúskapnum - 01.12.1960, Blaðsíða 15

BÚSKAPUR RÍKIS OG SVEITARFÉLAGA
Búskapur sveitarfélaganna 1945 — 1954
Úrvinnsla úr reikningum sveitarfélaganna
hefur á margan hátt verið all erfið viðfangs
og leiðir það til þess, að tölur og sundurlið-
anir verða ekki eins nákvæmar og ella. Höfuð-
erfiðleikarnir við að gera upp þennan þátt op-
inbera geirans skapast af miklu ósamræmi í
færslum og samsetningu liða í reikningum
sveitarfélaganna, svo og vandkvæðum á að
fá viðhlítandi gögn í hendur til úrvinnslu.
Reikninga fyrir sum árin hefur alveg vantað,
og stundum hafa reikningarnir ekki gefið full-
nægjandi upplýsingar. Af þessum sökum hefur
ekki verið hægt að komast hjá því að fylla í
eyður með því að áætla tölur eða sundurliðun
reikningsliða. Slík atriði hafa yfirleitt verið
tekin hvert út af fyrir sig og þá stuðst við hlið-
stæður önnur ár hjá viðkomandi sveitarfélagi
eða samanburð við önnur sveitarfélög.
Heimildir um rekstur Reykjavíkurbæjar yf-
ir allt tímabilið eru glöggar og ná einnig til
fyrirtækja bæjarins. Sama máli gegnir yfir-
leitt um aðra kaupstaði, þótt þær heimildir
nái ekki alltaf yfir rekstur fyrirtækja bæjanna.
Hvað önnur sveitarfélög snertir gegnir nokkuð
öðru máli.
Gerð var tilraun til að fá reikninga stærri
hreppsfélaga, en árangur af því var svo ófull-
nægjandi, að ekki reyndust tök á að hagnýta
þau gögn sem bárust. Var því horfið að því
að nota úrvinnslu Hagstofu Islands úr reikn-
ingum sveitarfélaga utan kaupstaðanna, en
slíka úrvinnslu hefur Hagstofan gert fyrir árin
1952—1954, en tölur áranna 1945—1951 eru
algerlega áætlaðar. Við þær áætlanir er byggt
á hlutfalli á milli hreppsfélaga og kaupstaða
utan Reykjavíkur, hvað heildarupphæð snertir,
en innbyrðis skipting er miðuð við árin 1952—
1954.
Inn í þessa reikninga hefur starfsemi sýslu-
sjóðanna og sýsluvegasjóðanna verið tekin og
hvað þá snertir mest byggt á áætlunum um
upphæð og skiptingu.
Við athugun þeirra talna, sem hér eru birt-
ar, ber að hafa þetta í huga. Hins vegar
má ganga út frá því, að meðfylgjandi töflur
sýni allgóða heildarmynd af því, sem gerzt
hefur í starfsemi sveitarfélaganna.
Til samræmis við meðferð ríkisbúskaparins
er reynt að miða allar tölur við raunverulegar
inn- og útborganir varðandi starfsemina og
eru t. d. útsvarstekjur ársins ákvarðaðar þann-
ig: Útistandandi í ársbyrjun + álögð útsvör
eftir leiðréttingar -f- niðurfelld útsvör — eft-
irstöðvar í árslok. A þennan hátt hefur verið
reynt að vinna, hins vegar er oft erfitt að gera
sér af reikningunum grein fyrir hinum raun-
verulegu peningastraumum. Það sem færist í
gegnum viðskiptamannareikning, reiknast með
í kaupum á hverju ári og samsvarandi kröfur
viðskiptamanna sem lántökur.
I þessu sambandi má benda á, að nauðsyn-
legt er að samræma bókhald sveitarfélaga og
haga flokkun nokkuð á annan veg en nú er
gert, til þess að hægt sé að taka saman ná-
kvæmar heildartölur þessa geira í framtíðinni.
Þar að auki mundi sparast mikil vinna við úr-
vinnslu úr reikningum sveitarfélaganna. Hins
vegar ætti slík samræming engan kostnaðar-
auka að hafa í för með sér fyrir sveitarfélögin
sjálf.
Skýringar á flokkum innhliðar
I. Kaup fasteigna. í þessum flokki eru ein-
göngu kaup á fasteignum, húsum, lóðum og
löndum.
IV. Sala vöru og þjónustu. Hér er meðtalin
móttekin húsaleiga brúttó, en með útleigt hús-
næði ætti yfirleitt að fara sem fyrirtæki, og
nettóhagnaður þeirra, eða halli, að bókast und-
ir flokk V. En ekki hefur verið hægt að fá
13