Úr þjóðarbúskapnum - 01.12.1960, Blaðsíða 12

ÚR ÞJÓÐARBÚSKAPNUM
1. Búskapur ríkisins
Upplýsingar um búskap ríkisins er fyrst og
fremst að finna í ríkisreikningnum, en til við-
bótar hafa verið fengnar upplýsingar um ýmsa
starfsemi, sem hefur þótt rétt að flokka undir
þennan geira, og er þess getið nánar í með-
fylgjandi töflu og skýringum á einstökum lið-
um hennar.
2. Búskapur sveitaríélaga
Upplýsingar um þennan geira er að lang-
mestu leyti að finna í reikningum sveitarfélag-
anna, og hér er starfsemi sýslufélaganna talin
með.
3. Almannatryggingar
Undir þennan geira falla almannatrygging-
ar, sjúkrasamlög, lífeyrissjóðir o. fl. Þá hafa
tilfærslur frá geirum 1 og 2 til sjúkrahúsa og
heilbrigðisstofnana verið fluttar til þessa geira
til úrvinnslu síðar.
Búskapur ríkisins 1945 — 1954
Báðum hliðum, innhlið og úthlið, meðfylgj-
andi reikninga yfir ríkisbúskapinn er skipt í
aðalflokka, sem merktir eru I til X. Aðalflokk-
arnir eru færri í innhliðinni, en bera tölu-
merkingu í samræmi við flokka úthliðarinnar.
Flokkarnir I—III varða breytingar á fjár-
munum ríkisbúskaparins.
Flokkamir IV og V varða viðskipti ríkisins
við atvinnufyrirtæki, heimili og útlönd.
Flokkarnir VI—IX varða tilfærslur milli rík-
isins og annarra geira þjóðarbúskaparins.
I þessu sambandi þykir ástæða til að benda
á, að orðin „viðskipti“ og „tilfærslur" eru not-
uð í sérstökum þjóðhagsreikningslegum skiln-
ingi. Viðskipti eru talin eiga sér stað þeg-
ar skipt hefur verið á verðmætum, ríkisbú-
skapurinn fær eða afhendir vöru eða þjónustu
gegn greiðslu. Um tilfærslur er talað, þegar
ríkisbúskapurinn fær greiðslu, t. d. skatta án
þess að veita nánar tiltekna þjónustu (eða
vöru) í þess stað, eða þegar einhverjum aðila
er greitt án sérstaks mótvirðis.
Loks varðar X. flokkur kröfubreytingar
gagnvart öðrum geimm þjóðarbúskaparins.
Hér er um „tilfærslur" að ræða í þeim skiln-
ingi, að vöru- eða þjónustuframlag kemur ekki
á móti greiðslu, en hins vegar fær ríkið eða af-
hendir kröfuréttindi á aðra geira. Hrein eign
ríkisins breytist því ekki við þessar færslur.
Þessir reikningar eru færðir þannig, að inn-
hliðin segir til um það fé, sem komið hefur
til ráðstöfunar á ári hverju, og er það, eins
og áður er sagt, flokkað eftir því, hvers eðlis
tekjurnar eru og hvaðan runnar. Innhliðin er
því debetfærsla í sjóð eða greiðslufjárreikn-
inga almennt, samkvæmt almennum bókhalds-
reglum.
í innhlið hefur verið reynt að ná til allrar
skattlagningar, sem ekki tilheyrir öðrum geir-
um búskapar hins opinbera. Helztu upplýs-
ingarnar er, eins og fyrr segir, að sækja í ríkis-
reikninginn. Allmikil skattlagning er þó ekki
færð á rekstrarreikning ríkisins. Hins vegar er
hennar að nokkru getið í öðrum upplýsingum
í ríkisreikningnum, bæði hvers eðlis hún er
og hvernig þeim tekjum er ráðstafað. Má í
þessu sambandi nefna útflutningsgjald af sjáv-
arafurðum, fiskimálasjóðsgjald, skemmtana-
skatt, menningarsjóðsgjald, námsbókagjald,
rafmagnseftirlitsgjald o. fl. Þá er ýmis skatt-
lagning, sem hér er talin til ríkisbúskaparins,
en ekki er gerð grein fyrir í ríkisreikningnum.
Má þar nefna tekjuöflun vegna útflutnings-
styrkja, þar á meðal bátagjaldeyrisálag, gjald
af eldspýtum til lamaðra og fatlaðra, gjald af
vindlingum til Landgræðslusjóðs, kirkjugjald
og kirkjugarðsgjald, búnaðarmálasjóðsgjald,
tekjur Happdrættis Háskóla íslands að frá-
10