Úr þjóðarbúskapnum - 01.02.1964, Qupperneq 9

ATVINNUTEKJUR ALÞÝÐUSTÉTTA
1950 1955 1960
HLUTFÖLL
MEÐAL-
ATVINNU-
TEKNA
VERKAMANNA, SJÓ-
MANNA OG I0NAÐAR-
MANNA
■=» REYKJAVÍK-.100
---KAUPSTAÐIR
Ennnni KAUPTÚN
Mynd 1
Tekjur í kaupstöðum og kauptúnum náðu
fullum jöfnuði við atvinnutekjur í Reykjavík
árið 1957 og þó heldur betur. Upp frá því
hafa meðaltekjur í kaupstöðum og kauptún-
um verið um eða yfir 5% hærri en í Reykja-
vík. Arið 1961 átti verkfallið sinn þátt í því,
að hlutfallið var óhagstætt Reykjavík um
11—12%. Einmitt þess vegna er athyglisvert,
að kaupstaðirnir halda næstum hlut sínum ár-
ið 1962 með 11% hærri meðaltekjur en Reykja-
vík.
Þróun tekjuhlutfallanna yfir allt tímabilið
að líta skýrist fyrst og fremst af hinni almennu
þróun atvinnuhátta og fólksflutninga á milli
landshluta. Þótt stökkbreytingar styrjaldarár-
anna hafi valdið miklum umskiptum, voru hin
ytri skilyrði að mörgu leyti hin sömu og fyrir
stríð eða leituðu aftur í sama horfið. Þrátt
fyrir miklar breytingar hafði búseta þjóðar-
innar ekki þróazt til jafnvægis miðað við þau
atvinnuskilyrði, er skapazt höfðu. Nliðað við at-
vinnutæki, auðlindir og markaðsaðstöðu var of
margt fólki í hinum dreifðu byggðum. Fólks-
flutningarnir hafa að miklu leyti farið þannig
fram, að fólk flutti fyrst úr sveitum til kaup-
túna og þaðan til kaupstaða eða til höfuð-
staðarins. Mæddi fólksstreymið því mikið á
kauptúnunum, meðan munaði að marki um
fólksstreymið úr sveitunum, og kom þannig
um tíma í veg fyrir fyllri aðlögun mannfjöld-
ans að atvinnutækifærunum.
Þegar tækifærin til tekjuöflunar tóku að
jafnast, gerðist það þó ekki þannig, að fólki
fækkaði í kaupstöðum og kauptúnum utan
Suðvesturlands. Flestir staðir héldu íbúafjölda
sínum óskertum, og fór íbúafjöldi sumra þeirra
vaxandi. Aukning atvinnutækifæra varð til
þess að auka meðaltekjur íbúa þessara staða
til jafns við Reykjavík. Hvernig sú aukning
hefur orðið, er ein mikilvægasta skýringin á
þróun hlutfalla atvinnuteknanna innbyrðis frá
stríðslokum.
Aukinn fólksfjöldi og kaupgeta í landinu
hefur sára lítil áhrif til aukinnar eftirspurnar
eftir framleiðsluvörum kaupstaða og kauptúna
úti um land, þar sem megnið af framleiðsl-
unni eru sjávarafurðir til útflutnings. Viðgang-
ur annarrar atvinnustarfsemi á þessum stöð-
um, og þar með bygginga og annarra fram-
kvæmda, er aftur háður afkomunni í fiskveið-
7